دبیرکلی که مقاومت لبنان را در سخت‌ترین شرایط بازسازی کرد/ شیخ نعیم قاسم یک‌ سال پس از شهادت رهبر حزب‌الله

در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۴، رژیم صهیونیستی با یک حمله هوایی گسترده به ضاحیه جنوبی بیروت، سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان را شهید کرده و تنها چند روز پس از آن، شیخ هاشم صفی‌الدین، جانشین سید حسن نصرالله را نیز طی یک تجاوز وحشیانه دیگر به شهادت رساند.

این رویداد نه تنها یک ضربه سنگین به حزب‌الله بود، بلکه آغاز یک دوره پرتلاطم برای لبنان و منطقه به شمار می‌رفت. تنها یک ماه بعد، در ۲۹ اکتبر ۲۰۲۴، شورای شوری حزب‌الله شیخ نعیم قاسم را – که بیش از سه دهه معاونت دبیرکل را بر عهده داشت – به عنوان چهارمین دبیرکل این جنبش انتخاب کرد.

جناب نعیم قاسم در شرایطی دبیرکلی مقاومت لبنان را بر عهده گرفت که نه تنها دو دبیرکل این جنبش طی یک فاصله کوتاه زمانی به شهادت رسیده، بلکه عملیات تروریستی انفجار پیجرها و حملات هوایی صهیونیست‌ها باعث ترور و شهادت جمعی از نیروها و از فرماندهان این جنبش شده و از همه مهم تری، خاک این لبنان هدف حملات گسترده هوایی و زمینی رژیم صهیونیستی قرار گرفته است و همزمان با ترمیم آسیب‌های وارده، باید به دفاع در برابر متجاوزان نیز اقدام شود.

این در حالیست که در زمان آغاز حملات رژیم صهیونیستی، تحلیلگران غربی با اشاره به ضربات وارد شده به مقاومت لبنان، کار حزب الله را تمام شده دانسته و این مسئله را عنوان کردند که به زودی جنبش مقاومت لبنان فرو خواهد پاشید و دیگر اثری از حزب الله به چشم نخواهد خورد.

اما امروز، یک سال پس از آن انتخاب شیخ نعیم قاسم، نه تنها حزب‌الله از بحران عبور کرده است، بلکه تحت مدیریت دبیرکل جدید، جنبش مقاومت به یک نیروی بازسازی‌شده و استوارتر از قبل تبدیل شده است. شیخ نعیم قاسم در مصاحبه اخیر خود با المنار (۲۶ اکتبر ۲۰۲۵)، وی تأکید کرد: «حزب‌الله پس از این ضربه شدید، استوارتر شده و ما خستگی‌ناپذیریم.»

برای درک بهتر و کامل‌تر این مسئله، در ادامه، به مجموعه اقداماتی که شیخ نعیم قاسم به عنوان دبیرکل جدید حزب‌الله طی یک‌ سال گذشته به منظور بازسازی مقاومت در لبنان انجام داده و یا چالش‌هایی که با آن روبه‌رو بوده است، اشاره می‌شود.

۱) مدیریت جنگ و دفاع از لبنان در برابر تجاوز رژیم صهیونیستی

حملات هوایی گسترده اسرائیل (بیش از ۳۰۰۰ نقطه در یک روز) و انفجار پیجرها، هزاران شهید و آواره برجای گذاشت. شیخ نعیم قاسم بلافاصله پس از شهادت نصرالله و جانشین آن، شیخ هاشم صفی‌الدین، مسئولیت مدیریت جنگ را بر عهده گرفت. وی امور نظامی و سیاسی را بدست گرفت و اقدام به سازماندهی خط مقدم نبرد علیه رژیم صهیونیستی در جنوب لبنان کرد.

وزیر جنگ رژیم صهیونیستی (گالانت) پس از آغاز جنگ علیه لبنان، اعلام کرد که هدف اصلی این نبرد، نابودی کامل حزب الله است. سران رژیم صهیونیستی که تصورات متوهمانه‌ای از تضعیف حزب‌الله لبنان و نتیجه‌ جنگ داشتند، در تلاش برای تصرف کامل جنوب لبنان و پیشروی تا رود لیتانی و اطراف بیروت بودند.

مقاومت که در این مقطع زمانی دو دبیرکل خود را از دست داده بود و تعدادی از فرماندهان ارشد آن نیز به شهادت رسیده بودند، تحت فرماندهی شیخ نعیم قاسم، اقدامات اولیه برای ایجاد خط مقدم نبرد و دفاع در برابر اشغالگران صهیونیست‌ را انجام داد.

حزب‌الله از ۶۶ روز جنگ (از ۲۳ سپتامبر تا آتش‌بس ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴) تا حد ممکن پیشروی صهیونیست‌ها را متوقف کرد، و مجاهدان آن ۷۵ هزار سرباز رژیم را از رسیدن به رودخانه لیتانی بازداشتند، به گونه‌ای که صهیونسیت‌ها طی این ۶۶ روز زیر ۱۰ کیلومتر در خاک لبنان پیشروی کرده و در نهایت مجبور به عقب‌نشینی به سوی مرزهای شمال فلسطین اشغالی شدند.

طی این نبرد، که تحلیلگران رژیم صهیونیستی آن را یک ناکامی کامل در رسیدن به اهداف تعیین شده از جمله نابودی حزب‌الله عنوان کرده بودند،‌ هزارن نظامی صهیونیست کشته و زخمی شدند و صدها عراده تانک و نفر بر ارتش رژیم صهیونیستی منهدم شد و مناطق شمالی سرزمین‌های اشغالی، تبدیل به مناطق غیر قابل سکونت، آوارگی چند ده هزار شهرک‌ نشین و آسیب‌های جدی به مهم ترین شهر شمالی رژیم صهیونیستی، یعنی حیفا شد.

در واقع سران رژیم صهیونیستی که تصور می‌کردند دیگر با هیچ مقاومتی در جنوب لبنان مواجه نخواهند شد، با واقعیت میدانی بسیار متفاوتی از آنچه که انتظارش را داشتند روبه‌رو شده و وضعیت برای آنها بیش از پیش بحرانی شد، مسئله‌ای که در نهایت منجر به تن‌ دادن این رژیم به آتش‌بس با حزب‌الله لبنان و عقب‌نشینی از جنوب لبنان شد. (صهیونیست‌ها پس از آتش‌بس از جنوب لبنان عقب‌نشینی کرده، اما با نقض آتش‌بس به بهانه حضور نیروهای حزب‌الله، برخی از نقاط در جنوب لبنان در نقاط مرزی‌ را در اشغال خود نگه داشتند)

در واقع در این برهه زمانی حساس، شیخ نعیم قاسم با هماهنگی شورای حزب‌الله و رزمندگان غیور مقاومت، حزب‌الله را از یک "زمین‌لرزه" داخلی عبور داد و مقاومت بار دیگر مانع از دچار شدن لبنان به سرنوشت مشابه آنچه که برای سرزمین‌های فلسطینیان رخ داد، شد.

۲) ترمیم ساختار فرماندهی حزب‌الله و جایگزینی فرماندهان ترور شده

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، از دست دادن رهبری و بخشی از ساختار فرماندهی جنبش بود شهادت سید حسن نصرالله، صفی‌الدین، و ده‌ها فرمانده ارشد در یک ماه مقاومت را با چالشی جدی مواجه کرد. شیخ نعیم قاسم، که از ۱۹۹۱ معاون دبیرکل حزب‌الله بود، بلافاصله یک سیستم فرماندهی ترکیبی سیاسی-نظامی را فعال کرد تا این قوای نظامی جنبش برای دفاع در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی آماده شود.

بر اساس گزارش‌های منتشر شده در این رابطه در رسانه‌های غربی و عبری، عملکرد منجسم نیروهای حزب‌الله در برابر ارتش رژیم صهیونیستی و ادامه پیدا کردن حملات راکتی و موشکی به شمال و عمق سرزمین‌های اشغالی، گواهی بر این مسئله‌ است که ساختار فرماندهی حزب‌الله در مدت کوتاهی پس از شهادت فرماندهان و همچنین شهادت سید حسن‌نصرالله، یک ساختار جدید و سازماندهی شده از فرماندهان ارشد و فرماندهان میدانی به منظور مدیریت جنگ شکل گرفته است که تمام این مسائل، در ذیل رهبری و مدیریت جناب شیخ نعیم قاسم رخ داده است.

این ترمیم ساختار فرماندهی پس از پایان جنگ و در طی یک‌سال گذشته به شکل کامل و مستمر ادامه داشته است و اکنون مقاومت لبنان با یک ساختار جدید از فرماندهان ارشد همراه با تجارب نبرد در سوریه، یمن و همچنین تجارب بدست‌ آمده از جنگ‌های مدرن‌، آماده مقابله با هرگونه تجاوز مجدد از سوی ارتش رژیم صهیونیستی است.

شیخ نعیم قاسم، در مصاحبه‌ای با شبکه المنار در این رابطه بیان کرد که ظرف چند روز پس از شهادت یکی از فرماندهان ارشد (سید هاشم صفی‌الدین) ساختار فرماندهی تکمیل شده و مدیریت عملیات به‌طور منظم از سر گرفته شد.

نعیم قاسم گفت: مدیریت جنگ «بر اساس ساختار و چارچوب حزب» پیش رفت و تاکید کرد که گرچه اتهاماتی درباره نقش ایرانی‌ها مطرح می‌شد، واقعیت این بود که قواعد و شیوه‌های حزبی محور تصمیم‌گیری بوده‌اند.

لازم به ذکر است که رسانه‌های عبری زبان نیز با اذعان به بازسازی ساختار فرماندهی حزب‌الله، صراحتا به این مسئله اشاره می‌کنند که مقاومت لبنان نه تنها آسیب خود را ترمیم کرده است، بلکه ارتش این رژیم اکنون با ساختاری ناشناخته از فرماندهان جدید مواجه است.

۳) مقابله با توطئه‌های داخلی به منظور تضعیف حزب‌الله و مسئله خلع سلاح مقاومت

همزمان با آغاز تجاوزات رژیم صهیونیست به لبنان، عوامل و مزدوران این رژیم در لبنان که با هدف ایجاد آشوب و درگیری‌ داخلی به منظور مشغول کردن حزب‌الله مجددا فعال شده بودند، تبدیل به یک چالش جدی برای مقاومت شدند.

همکاری با رژیم صهیونیستی به منظور انجام عملیات‌های امنیتی در سطح میدانی تا مطرح کردن پروژه خلع سلاح حزب الله در عرصه سیاسی. این مسئله که با حمایت جدی عربستان سعودی، آمریکا و همچنین رژیم صهیونیستی بود، تبدیل به یک عرصه منازعه جدی در زمان جنگ و خصوصا پس از پایان جنگ در کشور لبنان شد.

جریانی که با حمایت غرب، آمریکا، رژیم صهیونیستی و سعودی به دنبال تضعیف حزب‌الله بود، با به قدرت رساندن مهره‌های آمریکایی - سعودی، پروژه گسترده و جدی را برای خلع سلاح حزب‌الله آغاز کرد که با واکنش جدی و قاطع دبیرکل این جنبش، شیخ نعیم قاسم و اقدامات وی به منظور مقابله با این طرح مواجه شد.

دبیرکل حزب‌الله لبنان پیشتر در این رابطه گفت: واشنگتن فشارهای خود را ادامه داد تا با سیاست آنچه را به زور نتوانست اسرائیل به دست آورد، محقق سازد. ما پیش می‌رویم و بازسازی می‌کنیم و برای هرگونه دفاع در برابر دشمن اسرائیلی آماده‌ایم. ما خواهان حفظ وحدتِ ملی هستیم، اما باید در یک سنگر واحد علیه دشمنِ اسرائیلی قرار بگیریم. اجازه نخواهیم داد که خلعِ سلاح انجام شود و برای جلوگیری از اجرای آن به رویارویی‌ای کربلایی وارد خواهیم شد.

شیخ نعیم قاسم در سخنانی دیگر نیز در این رابطه عنوان کرد: به دنبال خلع سلاحی هستید که آزادی بخش بوده است؟ از سلاحی که ما از دشمن مصون می دارد دست نخواهیم کشید. اجازه نخواهیم داد که اسرائیل رها شود و در کشور ما جولان بدهد. سلاح روح، شرف، سرزمین و کرامت ماست.

به اذعان سران و تحلیلگران صهیونیست، در حال حاضر هیچ قدرتی در لبنان توانایی رویارویی و خلع سلاح حزب الله را ندارد که این مسئله شکست پروژه آمریکایی - صهیونیستی را آشکار می‌کند.

ایستادگی شیخ نعیم قاسم در مقابل زیاده‌ خواهی‌هایی آمریکا، عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی در رابطه با خلع سلاح مقاومت و مدیریت صحنه میدانی به منظور به حاشیه کشاندن این مسئله، یکی از مهم ‌ترین اقدامات وی در جهت جلوگیری از آسیب به حزب‌الله و دستیابی رژیم صهیونیستی به اهداف خود بود، اهدافی که صهیونیست‌ها در جریان نبرد میدانی نتوانستند به آن دست یابند.

۴) ایجاد انسجام مجدد اجتماعی و سیاسی در میان حامیان مقاومت (شیعیان و غیر شیعیان)

یکی از مهم ترین‌ اقداماتی که دبیرکل حزب الله پس از پایان جنگ و طی یک‌سال گذشته به منظور تقویت جایگاه مقاومت انجام داده است، پیگیری‌های مختلف به منظور سر و سامان داد وضعیت اجتماعی و سیاسی پایگاه حامیان حزب‌الله در میان شیعیان و گروه‌های غیر شیعی است. از مشارکت در ساخت منازل آسیب دیده تا اعطای کمک‌های مالی به منظور جبران بخشی از خسارت‌های وارد شده در جنگ و سرکشی شیخ نعیم قاسم از خانواده‌های شهدا.

پایگاه حامیان حزب‌الله که پس از جنگ تحت فشار شدیدی قرار داشت، با مدیرت شیخ نعیم قاسم به سطحی از هماهنگی سیاسی و اجتماعی رسید که در انتخابات شهرداری‌های لبنان که پس از جنگ برگزار شد، به یک پیروزی چشم‌گیر و دور از انتظار بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران دست یافت، به گونه‌ای که مقاومت لبنان به لحاظ جایگاه سیاسی، شاهد ارتقاء چشم‌گیری بود.

همچنین، حضور آحاد مردم لبنان در خیابان‌ها به منظور حمایت از حزب الله لبنان و محکوم کردن طرح خلع سلاح مقاومت، نماد دیگری از ایجاد انسجام اجتماعی و سیاسی پس از جنگ بود که با رهبری و مدیرت شیخ نعیم قاسم تحقق پیدا کرد.

لازم به ذکر است که به گفته منابع مرتبط با حزب‌الله، در زمان حیات شهید سیدحسن نصرالله، دبیرکل فقید این جنبش، پیگیری و مدیرت مسائل مربوط به تحولات سیاسی و اجتماعی لبنان، از سوی شهید نصرالله به جناب شیخ نعیم قاسم واگذار شده بود و از این رو، جناب نعیم قاسم، سابقه و تجربه قابل توجهی در این زمینه داشته و دارد.

۵) بازسازی بخش‌های آسیب دیده توان تسلیحاتی

از جمله اقدمات دبیرکل حزب‌الله پس از پایان جنگ، بازسازی مراکز تولید تسلیحاتی و برقراری مجدد خطوط تامین سلاح و سایر ادوات نظامی است که در زمان جنگ مورد آسیب واقع شده و یا قطع شدند. در همین رابطه، منابع عبری زبان و غربی با اشاره به ترمیم آسیب‌های وارد شده به ساختار فرماندهی و نظامی مقاومت لبنان، به بازیابی توان تسلیحاتی مقاومت نیز اذعان کرده و زرادخانه موشکی حزب‌الله را همچنان یک تهدید جدی برای رژیم صهیونیستی عنوان می‌کنند.

به گفته منابع عبری زبان، اگرچه با سقوط دولت سوریه به دست تروریست‌های مورد حمایت دولت اردوغان شرایط برای محور مقاومت به منظور کمک به حزب‌الله نسبت به قبل سخت تر شده است، اما هیچ‌گاه مسیر ارسال تدارکات نظامی به آن بسته نشده و جریان ارسال سلاح به مقاومت از نقاط مختلف همچنان ادامه دارد.

۶) تغییر تاکتیک و راهبرد جدید به منظور آمادگی برای مقابله با تجاوز مجدد رژیم صهیونیستی

از جمله اقداماتی که در ذیل مدیرت شیخ نعیم قاسم به منظور آمادگی مجدد برای تقابل با رژیم صهیونیستی در یک سال گذشته صورت گرفته است، استفاده از تجارب جنگ قبل به منظور تغییر تاکتیک مقابله با تجاوزهای احتمالی در آینده است.

در همین رابطه، شیخ نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله گفت: به درد آوردن دشمن، هدفی واقعی و دست‌یافتنی است، اما تحقق آن بستگی به درک درست شرایط، ارزیابی موقعیت و شیوه عمل دارد. از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۳، بازدارندگی در برابر رژیم صهیونیستی بر پایه مانور قدرت بود. این روش در زمان خود، کارآمد و مفید واقع شد.

او در ادامه افزود: اکنون ما رویکرد و تاکتیکی متفاوت داریم. برعکس گذشته، دیگر قدرت خود را صرفا به نمایش نمی‌گذاریم و حتی مدعی نیستیم که چنین قدرتی در اختیار داریم. ما به‌صورت واقع‌بینانه عمل می‌کنیم و به اندازه نیاز و بر اساس اهداف خود، قدرت لازم را داریم.

در طول سال گذشته (از اکتبر ۲۰۲۴ تا اکتبر ۲۰۲۵)، حزب‌الله لبنان تحت رهبری شیخ نعیم قاسم، که پس از شهادت سید حسن نصرالله و هاشم صفی الدین به عنوان دبیرکل انتخاب شد، با چالش‌های بی‌سابقه‌ای روبرو بود.

این دوره، که با تشدید درگیری‌ها با رژیم صهیونیستی، از دست دادن رهبران کلیدی و فشارهای داخلی و بین‌المللی همراه بود، حزب‌الله را به مرزهای بحران رساند، اما همزمان نشان داد که این جنبش با مدیریت قاسم توانسته است از بحران‌های داخلی و خارجی، سیاسی و امنیتی عبور کند و خود را برای مراحل آتی، از جمله نبرد احتمالی جدید با رژیم صهیونیستی با رویکرد و راهبردی جدید، بازسازی کند.