نرمش نافرجام عمان در قبال رژیم صهیونیستی، اهداف و نتایج

وزیر خارجه عمان «یوسف بن علوی» روز شنبه (۶ آوریل/۱۷ فروردین) در همایش اقتصادی جهان برای خاورمیانه و شمال آفریقا در سخنانی گفت: «کشور‌های عربی باید نگرانی‌های امنیتی اسرائیل را برطرف کنند تا این کشور نیز به سیاست‌های خصومت‌آمیز خود پایان دهد». این موضع‌گیری دولت عمان در کنار میزبانی تعجب‌برانگیز اواخر سال گذشته از نخست وزیر رژیم صهیونیستی در شرایطی که اقدامات بی‌ثبات‌کننده صهیونیست‌ها همچون حملات به خاک سوریه، سرکوب گسترده فلسطینیان و تداوم بیشتر سیاست اشغالگرانه شهرک‌سازی‌ها اعتراض کشور‌های منطقه و جهان را در پی داشته است، سوالات جدی‌ای در مورد انگیزه مسقط از اتخاذ این رویکرد و نتایج احتمالی آن برای این سلطان‌نشین حاشیه خلیج فارس و منطقه ایجاد می‌کند؟

پیشینه روابط عمان با رژیم صهیونیستی

موقعیت خاص جغرافیایی عمان که تقریبا شرقی‌ترین کشور عربی محسوب شده باعث شده است در مناسبات اعراب و اسرائیل نقشی متفاوت و در عین حال کمرنگ تری داشته باشد. عمان به دلیل وسعت کم سرزمینی و دور بودن از کانون مناقشه، در جنگ‌های میان اعراب و اسرائیل شرکت نکرده بود. در سال ۱۹۷۸ از مذاکرات صلح کمپ دیوید حمایت کردکه باعث چالش در روابط عمان با بسیاری از کشور‌های عربی شد که نسبت به مذاکرات کمپ دیوید بدبین بودند.

عمان ابتدا تلاش نمود که از مذاکرات صلح فلسطین و اسرائیل حمایت کند به این امید که با پیش گرفتن این سیاست، توافق عادلانه‌ای بین رژیم صهیونیستی و فلسطینیان حاصل شود. مسقط همچنین در کنفرانس صلح مادرید در سال ۱۹۹۱ نقش داشت و پس از این سال بود که روابط تجاری و سیاسی محدودی با تل‌آویو برقرار نمود. عمان در آن سال‌ها نظر مثبتی به اسحاق رابین پیدا کرده بود و در نتیجه اولین سفر یک نخست وزیر صهیونیستی به در سال ۱۹۹۴ به مسقط صورت گرفت. با این حال شروع انتفاضه دوم فلسطینیان و جنایات صهونیست‌ها، عمان را از امکان به نتیجه رسیدن توافقات میان رژیم صهیونیستی با گروه‌های فلسطینینی ناامید کرد و همین امر موجب شد تا عمان روابط خود را به صورت کامل با رژیم صهیونیستی قطع کند.

اهداف دولت عمان از مواضع جدید در برابر رژیم صهیونیستی

با توجه به اینکه رویه دولت عمان از سال ۱۹۷۸ نقشی میانه و همسو با تحولات ودیدار‌های بین مقامات فلسطینی و صهیونیستی به امید تقویت صلح بین طرفین بود، اما عملا صلحی ایجاد نشد ورژیم صهیونیستی همچنان سیاست‌های توسعه طلبانه خود را ادامه داد. دولت عمان از سال ۲۰۱۸ با این پیش فرض که رفع نگرانی‌های امنیتی اسرائیل باعث بهبود روابط بین اعراب و فلسینیان با این رژیم می‌شود ابتدا با ایجاد روابط پنهانی بیشتر و سپس با علنی نمودن این روابط تغییر رویه خود را عملی نمود که نمود آن سفر نتانیاهو به عمان بود.

اما نتانیاهو با انگیزه دیگری غیر از محاسبات عمان این سفر را انجام داد و باهیاهوی تبلیغاتی بسیار آن را یک دستاورد بزرگ سیاسی برای خود در عرصه سیاست خارجی عنوان کرد. از سوی دیگر نتانیاهو با این تبلیغات قصد داشت به بزرگنمایی در نزدیکی به مرز‌های جنوبی ایران را پس از مناطقی در شمال (آذربایجان) و غرب (کردستان عراق) بپردازد و عمان را نیز به عنوان متحد جدید تل‌آوی در کنار کشور‌های عربستان، امارات و بحرین علیه مقاومت نمایش دهد. تحولات پس از آن نیز نشان داد که بر خلاف انتظار مسقط نتانیاهو هیچ تمایلی به دادن امتیاز به فلسطینیان و رفع تنش ندارد و او همچنان یکی از مهمترین چهره‌های راستگرایی و پیش‌رو در سیاست‌های خشونت آمیز علیه فلسطینیان است.

تبعات مواضع جدید عمان نسبت به رژیم صهیونیستی

عمان قصد ندارد همانند امارات و عربستان به متحد اسرائیل علیه مقاومت تبدیل شود و همواره مبنای سیاست خارجی خود را میانه‌روی و میانجی گری در بین کشور‌های منطقه قرار داده است. به طور مثال مسقط علی رغم گسترش روابط نظامی با آمریکا، همکاری‌های نظامی خود را با تهران حفظ کرده و در برهه‌هایی به عنوان میانجی مذاکره میان مقامات آمریکایی و ایرانی عمل کرده است. در همین راستا می‌توان گفت: با رسانه‌ای شدن روابط پنهانی برخی کشور‌ها مانند امارات و عربستان و بحرین با رژیم صهیونیستی، عمان شرایط را برای ایفای مجدد نقش میانجیگری در موضوع بسیار حساس و مهم فلسطین به منظور جلوگیری از پیشی گرفتن سعودی‌ها در این امر فراهم دید.

موضوعی که به نظر می‌رسد از درک نادرست شرایط منطقه‌ای توسط مقامات عمانی ناشی می‌شود. تجربه ثابت کرده است که سیاست‌های نژادپرستانه و عرب ستیزی پنهانی که در عمق استراتژی رژیم صهیونیستی نهفته شده خطرناک‌تر از آن است که حتی برای امتحان صداقت این رژیم چنین رویه‌ای پیش گرفته شود، زیرا سیاست عادی سازی روابط با رژیم صهونیستی که از بهمن ماه گذشته توسط عمان دنبال میشود باعث استفاده‌های دیگری در سیاست خارجی رژیم صهونیستی می‌شود که تضعیف کننده نقش تعادل بخش مسقط در معادلات منطقه‌ای است.

با وجودی که اقدامات سرکوب گرایانه صهیونیست‌ها بار‌ها توسط مجامع بین المللی محکوم شده است این رژیم از ملایمت و نرمش کشور‌های عربی برای تطهیر جنایات جنگی ۷۰ سال گذشته خود علیه فلسطینیان و ابزاری برای کاهش فشار‌های بین‌المللی در موضوع عدم التزام به تعهدات گذشته و نقض خواسته‌های ابتدایی و مشروع فلسطینیان استفاده می‌کند. این امر نه تنها موجب افزایش اعتبار مسقط در افکار عمومی کشور‌های منطقه و جهان اسلام نخواهد شد بلکه نارضایتی داخلی را نیز سبب خواهد شد چنانکه معترضان خشمگین عمانی پس از سفر نتانیاهو به خیابان آمده و در مخالفت با این اقدام دولت پرچم صهیونیست‌ها را به آتش کشیدند.

از طرف دیگر شرایط کنونی به صورتی است که ملاطفت مسقط با رژیم صهیونیستی برای دولت‌های عربی بسیار نگران از معامله قرن همچون اردن، سوریه و لبنان خنجری از پشت محسوب می‌شود چنانکه اردن به عنوان یکی از نزدیک‌ترین کشور‌ها به لحاظ جغرفیایی به سرزمین‌های اشغالی و از دولت‌های عربی پیشرو در امر عادی‌سازی که همواره در کانون درگیری دو طرف قرار داشته و به صورت ملموس ناکارآمدی رویکرد عقب‌نشینی در برابر اسرائیل را مشاهده کرده فورا به سخنان وزیر خارجه عمان واکنش نشان داد. ایمن صفوی وزیر خارجه اردن دیدگاه عمان مبنی بر پذیرش و رفع نگرانی‌های اسرائیل را رد نمود و گفت: «مشکل اصلی آنجاست که اسرائیل حاضر نیست از سرزمین‌هایی که اشغال نموده بیرون برود و به تشکیل دولت فلسطینی امکان دهد»؛ بنابراین سیاست پذیرش موجودیت رژیم صهیونیستی همانگونه که وزیر خارجه اردن نیز به آن اشاره کرده است یک سیاست امتحان شده و شکست خورده است. تکرار این اشتباه توسط کشور‌های عربی نتایج جدیدی که مطلوب آن‌ها باشد ایجاد نخواهد کرد و باعث جسورتر شدن این رژیم در فشار به فلسطینیان و انجام اقدامات تجاوزکارانه می‌شود.