تاثیر درگیری پاکستان و طالبان بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

تبیین:

این درگیری‌ها ریشه در اتهامات متقابل دارد: پاکستان مدعی است که طالبان افغانستان پناهگاهی برای گروه‌های تروریستی مانند تحریک طالبان پاکستان (TTP) فراهم کرده‌اند که حملات مرگباری در خاک پاکستان انجام می‌دهند، در حالی که طالبان این ادعاها را رد کرده و پاکستان را به نقض حاکمیت افغانستان متهم می‌کنند. بر اساس بررسی منابع معتبر ، این درگیری‌ها بخشی از تنش‌های مزمن مرزی است که از زمان بازگشت طالبان به قدرت در ۲۰۲۱ تشدید شده. در ادامه، بصورت دقیق وقایع، تحلیل و تأثیر بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با نگاهی به فرمایشات رهبر انقلاب اسلامی ارائه می‌شود.

وقایع کلیدی

 درگیری‌ها بخشی از تنش‌های مرزی مزمن است که می‌تواند به بی‌ثباتی منطقه‌ای منجر شود. خلاصه روندها بر اساس گزارش‌ها به شرح ذیل می باشد :

14-12 اکتبر:  درگیری‌های سنگین مرزی در مناطق کورام، باجور و خیبر آغاز شد. ایران، پاکستان و افغانستان را به خویشتن‌داری دعوت کرده و بر گفتگوی فوری تأکید کرد، زیرا این تنش‌ها می‌تواند به سرریز تروریسم منجر شود. بسته شدن مرزها و توقف تجارت نیز مطلب بسیار مهمی است  و میانجی‌گری عربستان و قطر نیز با  دیدگاه مسئولان کشور ما  مبنی بر حل اختلافات از طریق دیپلماسی همخوانی دارد.

16-15 اکتبر: آتش‌بس موقت برقرار شد، اما حملات هوایی پاکستان ادامه یافت. تنش‌های مرزی افغانستان-پاکستان می‌تواند به سرریز تاثیر آن به کشورهای همسایه منجر شود و ایران بر گفتگوی دوجانبه تأکید نمود. وزارت خارجه نیز در بیانیه‌ای آمادگی ایران برای کمک به کاهش تنش‌ها را اعلام کرد و این را ریسکی برای امنیت منطقه‌ای دانست.

19-17 اکتبر: آتش‌بس شکسته شد و مذاکرات در دوحه قطر برگزار گردید. ایران از توافق آتش‌بس استقبال کرده و بر وحدت مسلمانان تأکید دارد، در حالی که پاکستان و طالبان را به مذاکره دعوت کرد و میانجی‌گری مانند قطر و ترکیه فرصتی برای ثبات منطقه‌ای می باشد.

 تحلیل کلی از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران

از منظر جمهوری اسلامی ایران، این درگیری‌ها تهدیدی برای وحدت جهان اسلام و ثبات منطقه است. رهبر معظم انقلاب در بیانات گذشته (مانند بهمن ۱۴۰۳) بر تعامل نزدیک‌تر با افغانستان تأکید کرده‌اند و آن را بخشی از سیاست همسایگی می‌دانند که می‌تواند به کاهش نفوذ قدرت‌های خارجی (مانند آمریکا) کمک کند. ریشه تنش‌ها در مرز دورند (میراث استعماری) و عدم اقدام طالبان علیه گروه‌های تروریستی مانند TTP وجود دارد ، اما پاکستان نیز به نقض حاکمیت افغانستان متهم می‌کنند. ایران این درگیری‌ها را فرصتی برای دیپلماسی می‌داند و آمادگی خود برای میانجی‌گری را اعلام کرده، که با اصول سیاست خارجی مبتنی بر وحدت اسلامی همخوانی دارد. دیدگاه رهبر انقلاب در مورد جلوگیری از تفرقه (مانند بیانات در مورد جنگ‌های منطقه‌ای) نشان می‌دهد که ایران این تنش‌ها را بخشی از توطئه‌های خارجی برای تضعیف مسلمانان می‌بیند، هرچند مستقیماً به این درگیری اشاره نشده است .

تأثیر بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران

این درگیری‌ها مستقیماً تهدیدکننده امنیت ملی ایران می باشد ، زیرا ایران همسایه هر دو کشور است و مرزهای طولانی با افغانستان دارد. تأثیرات کلیدی عبارتند از:

-تهدید تروریسم و بی‌ثباتی مرزی: تشدید تنش‌ها می‌تواند به افزایش فعالیت گروه‌های تروریستی مانند داعش-خراسان یا TTP منجر شود، که ممکن است به مرزهای شرقی ایران سرریز کند. رهبر معظم انقلاب در بیانات کلی خود بر لزوم مقابله با تروریسم و حفظ وحدت اسلامی تأکید دارند، که این تنش‌ها نیز با آن اصول در تضاد است  و یکی از نگرانی ها نیز افزایش مهاجران افغانستانی و قاچاق اسلحه می باشد که فشار بر نیروهای امنیتی وارد می‌کند.

-اقتصادی و دیپلماتیک: بسته شدن مرزها تجارت ایران با پاکستان و افغانستان را مختل کرده و می‌تواند به مسائل آبی (مانند رودخانه هلمند) دامن بزند. این موضوع می تواند  برای تقویت روابط با افغانستان باشد، اما ریسک گسترش نفوذ عربستان یا قطر در منطقه وجود دارد. سیاست خارجی ایران بر اساس بیانات رهبر انقلاب، اولویت همسایگان را ایجاب می‌کند که ایران نقش فعالی در میانجی‌گری ایفا کند.

-ژئوپلیتیک و وحدت اسلامی: این درگیری‌ها را نیز می توان بخشی از چالش‌های منطقه‌ای دید که می‌تواند به نفع قدرت‌های غربی باشد. رهبر معظم انقلاب در بیانات اخیر (مانند خرداد ۱۴۰۴ در مورد جنگ رژیم صهیونیستی و ایران) بر مقاومت و عدم تسلیم تأکید کرده‌اند، که می‌تواند الگویی برای رویکرد ایران به این تنش‌ها باشد. ایران ممکن است از این موقعیت برای تقویت محور مقاومت استفاده کند، اما تهدید اصلی، بی‌ثباتی مرزها و افزایش فعالیت‌های ضدشیعی است.

در مجموع، این درگیری‌ها قطعا تهدیدکننده هستند و ایران باید دیپلماسی فعالی (مانند میانجی‌گری) پیگیری کند تا از سرریز مسائل به سمت خود جلوگیری شود. در نهایت، پیش‌بینی کلی این است که تنش‌ها ادامه‌دار اما کنترل‌شده باقی می‌ماند، مگر اینکه عامل خارجی آن را به جنگ گسترده تبدیل کند. ایران باید نقش فعال تری در میانجی‌گری ایفا کند تا از تأثیر منفی بر امنیت ملی خود جلوگیری نماید.