تحلیلی بر نتایج انتخابات شهرداری‌ها و پیامدهای آن برای حزب‌الله و صحنه سیاسی لبنان

در حالی که نیروهای اشغالگر با اجرای حملات هوایی و زمینی، به‌صورت سازمان‌یافته تلاش کردند تا با ایجاد رعب و وحشت در میان شهروندان، زمینه‌های برگزاری این انتخابات را مختل کرده و مردم را از مشارکت در این فرآیند دموکراتیک بازدارند، اما شهروندان لبنانی نه تنها از تهدیدات نهراسیده و به پای صندوق‌ها رفتند بلکه با رای اعتماد به فهرست‌های مقاومت یکی از مهمترین پیروزی‌های سیاسی این جریان در حساس‌ترین شرایط را رقم زدند.

انتخابات شهرداری‌ها در سال جاری به رویدادی با اهمیت فراتر از سطح محلی بدل شد. پیروزی حزب‌الله و متحدانش در این انتخابات، تنها به معنای تصاحب مدیریت شوراهای شهری و روستایی نیست، بلکه نشانه‌ای از تداوم مشروعیت مردمی مقاومت و شکست طرح‌های داخلی و خارجی برای تضعیف آن است.

محکی برای انتخابات پارلمانی

انتخابات شهرداری‌های لبنان همواره جلوه‌ای از پیچیدگی‌های سیاسی و اجتماعی حاکم بر فضای سیاسی این کشور بوده است.

پس از استقلال لبنان در اواسط قرن بیستم، اولین انتخابات شهرداری در سال ۱۹۵۲ برگزار شد. یازده سال بعد، از رأی‌دهندگان دعوت شد تا در دومین انتخابات دموکراتیک شهرداری در سال ۱۹۶۳ شرکت کنند.

با شروع جنگ داخلی در سال ۱۹۷۵، شوراهای شهری لبنان به خواب عمیقی فرو رفتند. مقامات چاره‌ای جز این نداشتند که با وجود محدودیت شش ساله مدت قانونی برای هر دوره، به دلیل فراهم نبودن شرایط برگزاری انتخابات به طور مکرر دوره پیشین را تمدید کنند. این وضعیت تا سال ۱۹۹۸ ادامه یافت تا اینکه دولت موفق شد برای اولین بار پس از پایان جنگ، انتخابات را برگزار کند.

در سال ۲۰۱۶  آخرین انتخابات سراسری شهرداری‌ها برگزار گردید و پس از یک دوره تمدید سه ساله، دولت جدید به ریاست جوزف عون و نواف سلام به یکباره تصمیم گرفتند تا در زیر سایه حملات گاه و بیگاه رژیم صهیونیستی از تمدید دوره قبل جلوگیری کرده و بر برگزاری انتخابات اصرار بورزند. تصمیمی که رنگ و بوی اغراض سیاسی جناح مخالف مقاومت در آن پررنگ بود زیرا مخالفان حزب الله امیدوار بودند که در نتیجه ویرانی‌های تهاجم رژیم صهیونیستی و شهادت سید حسن نصرالله از اقبال عمومی بویژه در مناطق جنوبی به مقاومت کاسته شده باشد. خواب شومی که با پیروزی درخشان مقاومت در انتخابات تعبیر نشد.

پیشتازی فهرست‌های توسعه و وفاداری

تاکنون در سه مرحله برگزاری انتخابات، فهرست «توسعه و وفاداری» متعلق به جریان مقاومت و متحدانش موفق شده تا با رأی اکثریت برنده تعداد ۹۵ شهرداری‌ شود، از جمله ۴۳ شهرداری در استان نبطیه و ۵۲ شهرداری در جنوب لبنان.

این فهرست در بعلبک – الهرمل، که به عنوان پایگاه سنتی حزبالله و جریانهای متحد شناخته می‌شود، پیروزی قاطعانه‌ای داشت. حومه جنوبی بیروت (شامل برج‌البراجنه، غبیری، حارة حریک) و جنوب لبنان (شامل صور، بنت جبیل، مرجعیون) نیز، که مناطق عمدتاً شیعه‌نشین هستند و حزب‌الله و جنبش امل در آنجا قدرت دارند، همچنان در کنترل مقاومت باقی ماند. اما شاهکار مقاومت موفقیت در منطقه جبل لبنان (الشوف، بعیده، قماطیه، کیفون) بوده است که این مناطق ترکیبی از دروزی‌ها و مسیحیان هستند و حزبالله توانست با ائتلاف‌های محلی در این مناطق نیز حضور خود را تثبیت کند.

اکنون در راند آخر مبارزه، شهرهای اصلی که قرار است شاهد نبردهای سنگین باشند، دو استان است.

نخست صیدا، جایی که چهار فهرست رقیب حضور دارند: فهرست «صیدا به آن نیاز دارد، ما می‌توانیم آن را انجام دهیم» به ریاست عمر مرجان که از سوی حزب‌الله و جنبش امل حمایت می‌شود ؛ فهرست «با هم برای صیدا» به رهبری مهندس مصطفی حجازی با حمایت هواداران جنبش المستقبل، با وجود اعلام رسمی این جریان مبنی بر تحریم انتخابات. همچنین فهرست «نبض کشور» به ریاست مهندس محمد دندشلی و در نهایت فهرست «سیده شایسته است».

نبرد دوم در جنوب، در منطقه مسیحی نشین جزین است. اگرچه «جنبش میهنی آزاد» و «قوات» در چندین فهرست از جمله بترون (دژ جبران باسیل) و بیروت با هم متحد شده‌اند، اما ماهیت نبرد در جزین متفاوت است و دو فهرست با هم رقابت خواهند کرد. فهرست اول، «شهرداری شما، آینده شما»، مورد حمایت قوات لبنانی و حزب کتائب (به رهبری نماینده مجلس سامی جمیل) است. فهرست دوم نیز تحت عنوان «با هم برای جزین»، مورد حمایت جنبش میهنی آزاد و ابراهیم آذر، نماینده سابق مجلس و وابسته به جنبش امل، است.

این نبرد برای جریان میهنی آزاد به رهبری جبران باسیل بسیار مهم است زیرا او به قول خودش برای «احیای پرچم» و احیای جایگاه جنبشش در منطقه جزین پس از شکست در انتخابات پارلمانی ۲۰۲۲ رقابت می‌کند. باسیل خطاب به مردم جزین گفت: «ما اشتباه تاریخی که علیه جزین و نمایندگی آن رخ داد و جریان میهن‌پرست آزاد از آن حذف شد را اصلاح خواهیم کرد، اما اصلاح بزرگ در سال ۲۰۲۶ انجام خواهد شد.» او تأکید کرد که «جزین دژ عون است و همچنان خواهد ماند و روز شنبه این را ثابت خواهیم کرد.»

حفظ سرمایه اجتماعی مقاومت پس از جنگ

پس از درگیری‌های اخیر و حملات گسترده رژیم صهیونیستی، سرمایه اجتماعی مقاومت به چالشی جدی برای تحلیل‌گران تبدیل شده بود. مخالفان داخلی حزب‌الله، با تکیه بر فشارهای خارجی و با بهره‌گیری از ابزار رسانه‌ای، تلاش گسترده‌ای برای القای افول محبوبیت مقاومت آغاز کردند. این تلاش‌ها به‌ویژه بر محور خلع سلاح حزب‌الله و جدا ساختن آن از بستر اجتماعی خود متمرکز بود. با این حال، نتایج انتخابات شهرداری‌ها نشان داد که مقاومت همچنان از پشتوانه مردمی گسترده‌ای برخوردار است و افکار عمومی لبنان، حزب‌الله را نه‌فقط به‌عنوان یک نیروی نظامی، بلکه به‌عنوان نیرویی ملی و خدمت‌گزار در عرصه مدیریت شهری به رسمیت می‌شناسند. از طرف دیگر این انتخابات فرصتی برای وزن‌سنجی و محک اولیه احزاب و نیروهای سیاسی برای انتخابات پارلمانی ماه مه آینده بود که نقش محوری مقاومت را در دولت آینده نوید می‌دهد و این امر به نوبه خود تأثیر بسزایی در نوع تعامل دولت کنونی با حزب‌الله خواهد داشت.

نقش تعیین‌کننده شهرداری‌ها در بازسازی و بازآفرینی قدرت اجتماعی

اهمیت حضور حزب‌الله در مدیریت شهرداری‌ها زمانی دوچندان می‌شود که به نقش بنیادین این نهادها در روند بازسازی پس از جنگ توجه کنیم. دشمنان مقاومت، آگاهانه سعی دارند با بزرگ‌نمایی مشکلات بازسازی و القای ناکارآمدی نهادهای نزدیک به مقاومت، از محبوبیت حزب‌الله در میان مردم بکاهند. در این شرایط، کنترل بر شهرداری‌ها به حزب‌الله این امکان را می‌دهد که به صورت مستقیم در روند بازسازی زیرساخت‌ها، خدمات‌رسانی عمومی و ترمیم بافت اجتماعی مناطق آسیب‌دیده دخالت کند و از این طریق، ضمن پاسخ به نیازهای فوری مردم، حربه روانی دشمن را خنثی سازد، بویژه اینکه جنوب لبنان هنوز کاملاً از وضعیت جنگی بیرون نیامده و بمباران‌ها متوقف نشده است و حدود ۵۰ روستای مرزی به طور کامل یا جزئی ویران شده و ساکنان آنها آواره شده‌اند.

در این رابطه شیخ نعیم قاسم، دبیرکل حزب‌الله، نیز خطاب به مردم جنوب گفت: «انتخابات شهرداری‌ها و شهرداران امسال، چالشی برای پایداری، استحکام موضع و پایبندی به سرزمین و توسعه آن با مردم، باغ‌ها، خانه‌ها و تمام وسایل زندگی است. همه کسانی که روی تجاوز اسرائیل شرط بسته‌اند، منتظر نتایج آن هستند.» او ادامه داد: «ما ادامه اشغال حتی یک وجب از خاک و میهنمان توسط اسرائیل را نخواهیم پذیرفت. مشارکت گسترده شما در انتخابات شهرداری‌ها و شوراها بخشی از تلاش برای بازسازی است که ما با شهرداری‌های منتخب و دولت لبنان که باید مسئولیت خود را بر عهده بگیرد، همراهی خواهیم کرد».

کناره‌گیری جریان حریری و شکاف در جبهه مخالفان مقاومت

یکی از ابعاد مهم انتخابات اخیر، کاهش چشم‌گیر مشارکت اهل سنت، به‌ویژه در مناطق تحت نفوذ جنبش المستقبل بود. خروج سعد حریری از صحنه سیاسی، خلأ رهبری جدی در جامعه سنی لبنان ایجاد کرده که نتایج آن به‌وضوح در این انتخابات قابل مشاهده است. حریری‌گرایی سیاسی همچنان «وجدان غالب» اهل سنت است و هیچ گروه و حزب قدیمی یا تازه تأسیسی آن را به ارث نبرده و در میان بحران اعتماد عمومی اهل سنت به جریانات موازی مورد حمایت عربستان سعودی، این فرصت را ایجاد کرد تا در این دوره نامزدهای مستقل موفقیت چشم‌گیری کسب کنند.

جریانات مخالف حزب‌الله نتوانستند ائتلافی منسجم و جذاب برای اهل سنت شکل دهند و این ناکامی، نمادی از ضعف سازمان‌یافتگی و ناتوانی ساختاری آنان در مواجهه با نفوذ حزب‌الله در ساختار سیاسی کشور است. تحلیل این وضعیت نشان می‌دهد که نه‌تنها جبهه ضد مقاومت تضعیف شده، بلکه فرصت تاریخی برای تثبیت گفتمان مقاومت در گستره ملی فراهم آمده است.

شکست پروژه فشار خارجی در قالب انتخابات

انتخابات شهرداری‌ها در لبنان همواره در کنار بُعد محلی، واجد اهمیت ژئوپلیتیک نیز بوده است. برخی بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی، از جمله ایالات متحده و کشورهای حاشیه خلیج فارس، امید داشتند که از طریق مشارکت انتخاباتی، ائتلاف‌های محلی ضد مقاومت را تقویت کرده و پایگاه حزب‌الله را تضعیف کنند. با این حال، شکست این پروژه در انتخابات اخیر، بیانگر درک بالای مردم از شرایط واقعی کشور و رد دخالت خارجی در تصمیم‌گیری‌های ملی است. حزب‌الله توانست این انتخابات را به عرصه‌ای برای بازنمایی توان اجرایی و تعهد اجتماعی خود بدل سازد.

نتیجه‌گیری: انتخابات محلی، تثبیت جایگاه ملی

در مجموع، پیروزی حزب‌الله در انتخابات شهرداری‌ها را باید فراتر از یک موفقیت انتخاباتی محلی دانست. این دستاورد، تأییدی مجدد بر مشروعیت مردمی مقاومت، پاسخی عملی به پروژه‌های فشار داخلی و خارجی و گامی مؤثر در جهت بازسازی لبنان پس از جنگ است. اکنون مقاومت نه‌فقط در میدان نبرد، که در عرصه مدیریت و خدمت‌رسانی نیز اثبات کرده که قادر به پاسخ‌گویی به نیازهای جامعه است. این واقعیت، معادلات سیاسی لبنان را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده و موقعیت حزب‌الله را به‌عنوان بازیگری تعیین‌کننده، بیش از پیش تثبیت کرده است.