مجمع گفت‌وگوی تهران؛ ایران هاب دیپلماسی ضدسلطه در جهان

در شرایط پیچیده و بحران‌زده غرب آسیا، تهران روز یکشنبه میزبان «مجمع گفتگوی تهران» بود، رویدادی که با حضور شخصیت‌های برجسته ایرانی و خارجی در مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه ‏ برگزار شد. در این نشست مهم، نمایندگان از بیش از ۵۰ کشور جهان گردهم آمدند تا به بررسی چالش‌های منطقه‌ای و جهانی بپردازند و راهکارهای مؤثر برای حل بحران‌ها ارائه دهند. این نشست به مدت دو روز برگزار می‌شود و گفتگوها حول محورهایی چون ثبات منطقه‌ای، حقوق بشر، و نقش دیپلماسی در حل منازعات خواهد بود.

همانند دیگر پلتفرم‌های مشابه گفتگوهای منطقه‌ای و بین المللی، هدف اصلی مجمع گفتگوی تهران، فراهم‌سازی بستری برای دیپلماسی و تبادل نظر میان مقامات و اندیشمندان بین‌المللی است. در ان میان ایران به عنوان مبتکر و میزبان این رویداد تلاش دارد تا خود را به‌ عنوان کنشگری مسئول و پیشرو در صلح و ثبات بین‌المللی نشان داده و فضایی برای اجماع و تبیین نظم نوین منطقه‌ای و جهانی بر اساس نگاه عادلانه، سلطه‌ستیز و مبتنی بر اراده آزاد ملت‌ها و عدم تبعیت از زورگویی قدرت‌های فرامنطقه‌ای ایجاد نماید. نگاهی که موجب شده تا مجمع تهران جلوه‌ای متفاوت از پلتفرم‌های مشابه دیگر را به نمایش گذاشته و از اینرو توجه اندیشمندان و سیاست مداران مستقل و دولت‌های جنوب جهانی را به خود معطوف سازد.

این مجمع در ۴۰ پنل تخصصی به بررسی محورهایی چون نظم نوین منطقه‌ای، مقاومت، ساختارهای جایگزین در نظام بین‌الملل و آینده بحران فلسطین می‌پردازد. مواضع مطرح‌شده از سوی مقامات ایرانی و شخصیتهای برجسته خارجی نشان داد که هم‌گرایی سیاسی و حرکت در مسیر ادغام اقتصادی کشورهای منطقه علاه بر فواید آن در گسترش رفاه و پیشرفت این کشورها موجبات هم‌افزایی در مقابله با چالش‌ها و بحران‌ها و ترویج صلح و ثبات را نیز فراهم خواهد آورد.

در همین راستا مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران در سخنرانی افتتاحیه بر اهمیت احترام به حقوق بشر تأکید کرد و اظهار داشت:«اگر حقوق انسان‌ها محترم شمرده شود، دلیلی برای جنگ، جنایت و تجاوز وجود نخواهد داشت. ما می‌خواهیم به هم کمک کنیم تا منطقه‌ای مملو از صلح و آرامش ایجاد کنیم. دست به دست هم دهیم و از زندگی در منطقه لذت ببریم اگرچه دشمن دوست ندارد که این اتفاق بیفتد».

دیپلماسی فعال و جهانی؛ خط بطلانی بر سیاست منزوی کردن ایران

یکی از ابعاد و پیام‌های مهم نشست تهران تلاقی زمانی آن با سفر دونالد ترامپ به کشورهای حاشیه خلیج فارس و طرح‌های ضدایرانی او در جریان این سفر بود. او کوشید با فرافکنی سیاست‌های بی‌ثبات‌ساز آمریکا در منطقه، بویژه در حمایت تمام‌عیار از جنگ‌افروزی‌های رژیم صهیونیستی، را در پوشش اتهام‌زنی به ایران توجیح کند، اما نشست تهران باطل بودن این ادعاها را خیلی سریع ثابت کرد.  این حضور وزرای خارجه، دیپلمات‌ها، اندیشمندان و نخبگان بیش از ۵۰ کشور در تهران، بیانگر آن است که تصویر ایران نزد بسیاری از بازیگران جهانی با آنچه در تبلیغات رسانه‌ای غرب بازتاب می‌یابد فاصله دارد. و جامعه جهانی ایران را نه به‌ عنوان تهدید، بلکه به‌ مثابه یک «دژ ثبات» و بستر گفتمان در منطقه می‌شناسد.  

در همین راستا حسن هانی زاده، کارشناس مسائل غرب آسیا در گفتگو با الوقت، درباره برگزاری اجلاس تهران بلافاصله پس از سفر ترامپ به منطقه، آنرا مهم دانست و خاطرنشان ‏کرد:«استقبال گسترده‌ای که از این اجلاس صورت گرفته نشان می‌دهد که ایران کشور منزوی نیست و همواره ‏جایگاه خود را حفظ کرده و در تراز بالایی از مقبولیت جهانی قرار دارد. به همین منظور، این حضور گسترده و ‏بیاناتی که در رابطه با جایگاه و نقش ایران در گفتمان جهانی انجام می‌شود، می‌تواند ایران را به تراز بالاتری برای ‏مقابله با قدرتهای استکباری جهانی ارتقا دهد». ‏

از طرف دیگر در حالی که ره‌آورد دیپلماسی آمریکایی با فروش ده‌ها میلیارد دلار سلاح به کشورهای عربی نمود پیدا کرد، معاملاتی که تنها نتیجه آن تشدید رقابت تسلیحاتی و بی‌ثباتی بیشتر در منطقه می‌تواند باشد؛ در مقابل، ایران با برگزاری مجمع گفتگوی تهران نشان می‌دهد که مسیر متفاوتی را دنبال کند که  تقویت دیپلماسی منطقه‌ای، گفتگو بین ملت‌ها و همکاری برای تأمین امنیت جمعی در راس آن قرار دارد.  

مقامات ایرانی بارها گفته‌اند که زمان آن فرارسیده که آمریکا به حضور نظامی خود را در منطقه پایان دهد و تامین امنیت را به‌ دست کشورهای غرب آسیا بسپارد و ایران با ابتکارهایی مانند این مجمع، در تلاش است نقش سازنده‌تری ایفا کند و با همکاری کشورهای همسابه نظم منطقه‌ای مستقل از قدرت‌های فرامنطقه‌ای را پایه‌گذاری نماید.

هانی زاده با اشاره به اینکه مجمع گفتگوها می‌تواند برای تغییر افکارعمومی نسبت به سیاستهای ایران نقش مهمی ایفا کند، افزود:« این مجمع گفتگو نشانه اراده دولت و ملت ایران برای انجام گفتمان با کشورهای منطقه و جهان بر اساس حفظ ارزشهای اسلامی و ملی است. باتوجه به وجود ده‌ها شبکه ماهواره‌ای مخالف ایران در جهان که در سالهای اخیر همواره مشغول تهاجمات رسانه‌ای گسترده علیه تهران بوده‌اند، لذا تلاش بر این است تا تغییری در این وضعیت ایجاد شود و یک مجموعه گفتمان بین‌المللی برای تقابل با این فضاسازی‌ها به وجود آید. از اینرو، استقبالی که از این مجمع انجام شد نشان می‌دهد که ایران برای تعامل با جامعه جهانی و مقابله با فضاسازی رسانه‌ای بسیار جدی است و این مسئله می‌تواند سبب کاهش نفوذ منطقه‌ای رژیم صهیونیستی در منطقه باشد».

از سخنان رئیس‌جمهور، وزیر خارجه و همچنین مهمانان خارجی این نشست چنین برمی‌آید که ایران در حال بازتعریف نقش خود در نظم نوین جهانی است. دیپلماسی فعال و چندلایه ایران، در کنار رویکرد مقاومت ‌محور، موجب شده تهران درحالی ‌که هدف تحریم‌های حداکثری بوده، به کانون گفتگو، پیشنهاد و ثبات در منطقه تبدیل شود.

در همین چارچوب، سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران با بیان اینکه بازپس‌گیری ابتکارعمل در منطقه صرفاً به‌معنای تغییر توازن قوا نیست، بلکه به‌معنای دگرگونی در بنیان‌های فکری و ادراکی است که نظم موجود را مشروع جلوه می‌دهند، تاکید کرد:«اجازه ندهیم آینده منطقه ما در اتاق‌های فکر قدرت‌های فرامنطقه‌ای شکل بگیرد و کشورهای منطقه باید معمار نظم آینده باشند».

ایران معطل مذاکره با آمریکا نمی‌ماند

اجلاس تهران در شرایطی برگزار می‌شود که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا از هفته‌ها پیش آغاز و چندین دور از این گفتگوها برگزار شده است.

اما در حالی که جمهوری اسلامی در این مذاکرات بسیار جدی و با سیاست روشن و سازنده وارد شده، طرف مقابل با اتخاذ مواضع ضد و نقیض و طرح مسائل زیاده‌خواهانه و تهدیدات گاه‌وبیگاه نظامی مذاکرات را به سمت دور شدن از توافق پیش می‌برد. 

در این شرایط  ایران علاوه بر آنکه پاسخ تهدیدات نظامی ترامپ را با نشان دادن سطح آمادگی دفاعی و تهدیدآفرینی متقابل علیه منافع و پایگاه‌های آمریکایی داده است، در حوزه سیاسی و دیپلمماتیک نیز با برگزاری مجمع بین‌المللی گفتگوهای تهران این پیام را صادر می‌کند که جمهوری اسلامی چشم انتظار مذاکره و رفع تحریم‌ها نیست و توان اصلی خود را بر استفاده از ظرفیت‌های همکاری با سایر کشورهای جهان بویژه ارتقای روابط اقتصادی با همسایگان متمرکز کرده است. 

ظرفیت تبدیل شدن مجمع به پلتفرم بین‌المللی

استقبال گسترده منطقه‌ای و بین‌المللی از مجمع گفتگوی تهران، چشم‌انداز تبدیل شدن آن به یک پلتفرم ادامه‌دار و تأثیرگذار بر صلح و ثبات بین‌المللی را نوید می‌دهد.

در این خصوص، هانی زاده درباره ظرفیت مجمع گفتگوی تهران برای تبدیل شدن به پلتفرم بین‌المللی گفت:«ایران می‌تواند به کانون گفتمان جهانی تبدیل شود و با ظرفیت بالای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نفوذی که در میان کشورهای مختلف به ویژه مسلمانان دارد، این مجمع می‌تواند حرکت رو به رشد فرهنگی برای ایجاد همدلی و وفاق و تعامل بین همه کشورها باشد. از اینرو، شکل‌گیری دبیرخانه دائمی در تهران برای انجام گفتگوهای دوره‌ای بین ایران و جامعه جهانی می‌تواند به ایجاد رهیافتهای کامل پایدار برای تعامل با نظام بین‌المللی منجر شود».

در کل، برگزاری مجمع گفتگوی تهران با حضور نمایندگانی از ده‌ها کشور، پیامی روشن به جهان داشت که ایران منزوی نیست و دیپلماسی منطقه‌ای آن فعال‌تر از گذشته است. این نشست، در نقطه مقابل سیاست‌های مداخله‌جویانه غرب، تلاش دارد ثبات را از مسیر گفتگو و همکاری منطقه‌ای پی‌ریزی کند و جایگاه ایران را در نظم نوین جهانی تثبیت نماید.

«مجمع گفت‌وگوی تهران» به‌عنوان ابتکار دیپلماتیک ایران، مدلی بومی برای مدیریت بحران‌های منطقه‌ای و تقویت گفت‌وگوهای همگرایانه میان کشورهای منطقه است. این مجمع با تأکید بر راه‌حل‌های درون‌زا، در پی ترویج همکاری و کاهش تنش‌ها بدون مداخله قدرت‌های فرامنطقه‌ای طراحی شده است.