بازگشت سایه جنگ بر روابط مصر و رژیم صهیونیستی

گزارش‌های اخیر نهادهای اطلاعاتی رژیم صهیونیستی از نگرانی‌های فزاینده این رژیم درباره توسعه قدرت نظامی مصر حکایت دارد. این گزارش‌ها در شرایطی منتشر شده‌اند که جنگ غزه روابط قاهره و تل‌آویو را تا حد بی‌سابقه‌ای تیره کرده است و سؤالاتی را در مورد آینده پیمان صلح 1979 آنها ایجاد کرده است به صورتی که اکنون صهونیست‌ها توسعه توانمندی‌های نظامی مصر را به عنوان یک تهدید بالقوه برای امنیت خود ارزیابی می‌کنند.

توسعه قدرت نظامی مصر: نگرانی‌های اسرائیل

بر اساس گزارش‌های منتشر شده، مصر در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری قابل توجهی در مدرنیزه‌سازی و تقویت نیروهای مسلح خود انجام داده است. این اقدامات شامل خرید تجهیزات پیشرفته نظامی، توسعه توانمندی‌های هوایی و دریایی، و تقویت سیستم‌های دفاع موشکی است.

در این میان رژیم صهیونیستی این تحولات را در چارچوب افزایش تنش‌ها با مصر بر سر مسئله غزه و اختلافات مرزی مورد بررسی قرار داده است.

نهادهای اطلاعاتی اسرائیل هشدار داده‌اند که توسعه قدرت نظامی مصر می‌تواند توازن قوا در منطقه را به هم بزند و به افزایش بی‌ثباتی منجر شود. این گزارش‌ها همچنین اشاره می‌کنند که مصر ممکن است از توانمندی‌های نظامی خود برای اعمال فشار بیشتر بر اسرائیل در مذاکرات مربوط به غزه و دیگر مسائل منطقه‌ای استفاده کند.

افزایش تنش‌ها بر سر مسئله غزه

در حالی که دشمنی مصر و رژیم صهیونیستی دارای یک سابقه تاریخی با جنگ‌های خونین متعدد و سابقه اشغالگری رژیم در اراضی مصری است، در سال‌های اخیر مسئله غزه به کانون‌های اصلی تنش میان اسرائیل و مصر تبدبل شده است.

مصر به عنوان یکی از بازیگران اصلی در مذاکرات مربوط به غزه، همواره نقش میانجی‌گر را ایفا کرده است. با این حال، اختلافات اخیر میان دو طرف بر سر نحوه مدیریت آینده غزه و مسائل امنیتی و بازسازی مرتبط با آن، باعث افزایش تنش‌ها شده است.

بسیاری از مصری‌ها مدت‌ها نگران بودند که هدف نهایی رژیم صهیونیستی از جنگ در غزه، دنبال کردن طرح کوچاندن گسترده فلسطینیان به خاک مصر باشد.

این احتمال از همان روزهای نخست جنگ به شکل جدی مطرح شد. در هفته های اول جنگ، سخنگوی رسمی  ارتش صهیونیستی اعلام کرد که فلسطینی ها باید به مصر بروند که این سخنان با واکنش شدید قاهره رو به رو شد.

وزارت خارجه مصر هر از چندگاهی در بیانیه‌های رسمی خود بارها اعلام کرد که قاهره از حقوق مردم فلسطین دفاع می‌کند و هرگونه اقدام یکجانبه اسرائیل برای تخلیه غزه را محکوم می‌کند.

السیسی نیز در چندین سخنرانی عمومی تأکید کرده است که مخالف هرگونه انتقال اجباری ساکنان غزه به خاک مصر است. او در سال ۲۰۲۳ اعلام کرد: «مصر به دلیل محافظت از امنیت ملی خود، مرزها را باز نخواهد کرد و هرگونه تلاش برای تخلیه غزه به صحرای سینا غیرقابل قبول است».

در دوران جنگ حدود100000 فلسطینی به مصر گریخته‌اند. اما نگرانی مصر از آوارگی جمعی بیش از 2 میلیون جمعیت غزه، پس از حمله ارتش صهیونیستی به شهر رفح به اوج رسید.

پس از حمله اسرائیل به بخش مصری گذرگاه رفح یک سرباز مصری در تبادل آتش با نیروهای صهیونیستی در مرز کشته شد. در مقابل مصری‌ها نیز اقدامات امنیتی و حضور نظامی خود در مرز با غزه را افزایش دادند. این اقدامات شامل استقرار نیروهای بیشتر و تقویت دیوارهای مرزی است که رژیم صهیونیستی آن را نقض توافقنامه صلح 1979 اعلام کرد.

نگرانی قاهره با شکست طرح نظامی رژیم صهیونیستی در جنگ و پذیرش عقب‌نشینی صهیونیست‌ها از غزه در توافق آتش‌بس به طور موقت رفع شد اما با سخنان هفته‌های اخیر ترامپ درباره لزوم اسکان فلسطینیان در کشورهای همسایه به عنوان پیش‌شرط بازسازی این باریکه، بار دیگر نگرانی‌های مصر بازگشته اند.

ابتکار بازسازی مصر و آمادگی برای مواجهه با فشارهای ترامپ

عبدالفتاح السیس با تأکید بر اینکه غزه بدون جابجایی ساکنان خود باید بازسازی شود ، کاملاً این ایده را رد کرده است. سیسی جابجایی اجباری مردم غزه را " بی عدالتی " خوانده و گفته که به دلیل تأثیرات آن بر امنیت ملی مصر هرگز بخشی از چنین اقدام نخواهد شد.

در پاسخ به پیشنهاد ایالات متحده ، مصر در حال تدوین طرح جایگزین خود برای بازسازی غزه در عین اطمینان خاطر یافتن از باقی ماندن فلسطینی‌ها در میهن‌شان است. این ابتکار شامل ایجاد مناطق امن برای ساخت مسکن موقت در طی مراحل بازسازی و همکاری با شرکای بین المللی و عربی برای تأمین بودجه و پشتیبانی‌های لازم است.

همچنین در طرح مصر و کشورهای عربی تشکیلات خودگردان  تنها گزینه معتبر برای حکومت بر غزه پس از جنگ و مدیریت بازسازی‌ها است و قاهره هیچ جایگزین واقعی دیگری در این مسیر نمی بیند.

اما با وجود این مخالفت‌ها، ترامپ گفته که همچنان مطمئن است که رهبری مصر پای اجرای طرح او خواهد آمد. ترامپ در اولین دولت خود، سیسی را دیکتاتور مورد علاقه خود خطاب کرده بود و اخیراً به خبرنگاران گفته بود که سیسی دوست اوست. موضعی که نشان می‌دهد کاخ سفید به دنبال استفاده از ابزارهای فشار علیه قاهره است. ترامپ 27 ژانویه با اشاره به ژنرال السیسی گفت: «من به او کمک زیادی کرده ام و امیدوارم او به ما کمک کند». 

مصر سالانه حدود 1.3 میلیارد دلار کمک نظامی از ایالات متحده دریافت می‌کند. همچنین آمریکا سهم مهمی از کمک‌های اقتصادی و  توسعه ای خارجی به مصر را به خود اختصاص داده است. کاخ سفید در به تعلیق درآوردن 60 میلیارد کمک‌های خارجی سالانه ذیل نهاد آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا، در کنار رژیم صهیونیستی مصر را نیز مستثنی کرد و طبیعتاً قطع این کمک‌ها نخستین ابزار فشار واشنگتن است.

تنوع بخشی به بازار خریدهای دفاعی

اگرچه کمک‌های اقتصادی آمریکا به مصر گسترده نیست اما با توجه به نارضایتی عمومی در مصر به دلیل بحران وخیم  اقتصادی و تورم دو رقمی، که بخشی از آن به دلیل جنگ در غزه و کاهش تردد کشتی‌ها از دریای سرخ بوده است، این اقدام می‌تواند برای دولت السیسی چالش‌آفرین باشد.

 اما باز هم اگر مصر با چالش فشارهای اقتصادی، با توجه به حمایت افکار عمومی از مقاومت دولت در برابر طرح ترامپ، کنار بیاید مسئله کمک‌های نظامی به راحتی قابل نادیده گرفتن نیست بویژه اینکه بررسی سریع نقشه اطراف مصر نشان می‌دهد که مهم‌ترین تهدیدات تصور شده برای امنیت ملی این کشور در مکان‌های دورافتاده‌ای قرار دارند که مصر به طور سنتی امکان استفاده از نیروی زمینی را ندارد. این تهدیدات شامل اتیوپی، دریای سرخ جنوبی، لیبی و آسیب پذیری احتمالی منطقه‌ای درگیری اسرائیل و محور مقاومت است. از دیدگاه ژنرال ها در قاهره، این فهرست به منزله لزوم ساخت یک بازوی بلند، مدرن و توانا است.

اما اکنون جنگ طولانی مدت در غزه و نشانه‌های تمایلات توسعه طلبانه رژیم صهیونیستی در سوریه و لبنان و کرانه باختری، حمایت آمریکا از کوچ فلسطینیان به سینا و همچنین بروز جرقه‌های درگیری مرزی میان ارتش مصر و صهیونیست‌ها، تهدید برتری هوایی و نظامی رژیم صهیونیستی بر مصر را برای قاهره جدی کرده است.

اصل اساسی در فروش‌های تسلیحاتی آمریکا در کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا همواره بر اساس حفظ برتری نظامی هوایی راهبردی اسرائیل بر همسایگانش بوده است.

برای مصر، این امر مدت طولانی یک آسیب پذیری استراتژیک بوده است. برای مثال ایالات متحده همواره درخواست های متعدد مصر برای خرید رادار دوربرد AIM-120 و موشک AMRAAM که می تواند از جت‌های جنگنده F-16 پرتاب شود را رد کرده است. همچنین گفته می شود که اسرائیل دولت ترامپ را تحت فشار قرار داده بود تا درخواست مصر برای خرید جت های جنگی رادار گریز F-35 در سال 2019 را رد کند.

حتی بنا بر گزارش ها، با فشارهای ایالات متحده و اسرائیل، فرانسه نیز از فروش موشک هوا به هوا 100 کیلومتری MBDA ، که بر روی جنگنده های رافال مصری سوار می‌شود، خودداری کرده است تا نهایتاً مصری‌ها به خرید موشک 80 کیلومتریMICA به عنوان بخشی از قرارداد خرید 24 فروند جنگنده یوروفایتر ایتالیا در سال 2021 روی بیاورند که باز هم در تأمین گسترده آن اما و اگرها مطرح شده بود.

در چنین شرایطی مصر مجبور به جبران عقب‌ماندگی در نوسازی نیروی هوایی خود در جای دیگری شده است.

بر اساس گزارش‌هاتوافق‌نامه خرید جت های جنگنده نسل 4.5 چنگدو J-10C چینی بخشی از تلاش‌های اخیر مصر برای تمرکز بر تقویت نیروی هوایی است.

مع الوصف اکنون با وجود پیش‌زمینه تنش فزاینده بر سر سرنوشت اهالی غزه و کرانه باختری میان مصر و صهیونیست‌ها و خطرات افزایش اصطکاک مرزی همانند حوادث چندباره در طول جنگ، درک نهادهای امنیتی رژیم از افزایش تهدید مصر حتی اگر از جنگ قریب الاوقوع خبر ندهد، به تضعیف پایه‌های صلح کمپ‌ دیوید در یک محیط پرتنش می‌انجامد.