خوانش انحرافی از سقوط نظام سوریه 

سوریه و نیات مداخله‌گران

سعدا... زارعی

سوریه پس ازبشار اسدبه میدان مداخله‌مستقیم وحتی نظامی دولت‌های‌مختلف خارجی تبدیل‌شده است. بعضی درباره خطرتجزیه سوریه صحبت می‌کنندولی واقعیت این‌است‌که سوریه تجزیه‌شده است؛ هم‌اینک‌بخش‌هایی‌ازجنوب این کشوردرکنترل رژیم‌غاصب صهیونیستی قرار گرفته است که در اندازه یکی از کشور‌های عرب حوزه خلیج‌فارس است!

بخشی از شمال سوریه هم در کنترل ترکیه است که از ۴۰۰۰ کیلومتر مربع فراتر رفته است. بخش‌هایی از شمال و شرق سوریه در کنترل ارتش آمریکاست که ۶۰۰۰ کیلومتر مربع بیشتر است. این یعنی همین‌الان سوریه چند‌پارچه شده است. برگزاری فوری جلسه اتحادیه عرب در اردن پس از تسلط گروه‌های مسلح بر دمشق و تاکید آنان بر ضرورت تشکیل دولتی عربی تحت اشراف اتحادیه عرب هم جلوه‌ای واضح از صورت‌بندی خاص درسپهرسیاسی سوریه است. اتحادیه عرب مدعی است دولت آینده سوریه باید سکولار و در بردارنده همه طوایف این کشور باشد. در واقع اتحادیه عرب با دستور کار خاص در نظر دارد سوریه را به سمت خاصی سوق دهد و این در حالی است که آینده سوریه باید توسط مردم این کشور و نهاد‌های آن تعیین شده و اتحادیه مذکور باید به انتخاب آنان احترام بگذارد. آمریکایی‌ها که نقش پر‌رنگی در اسقاط دولت قانونی سوریه داشته‌اند ضمن گسترش دایره تسلط خود بر بخش‌های وسیعی از شرق سوریه و کنترل مرز‌های شرقی این کشور، می‌گویند اعتمادی به مدعیان تشکیل دولت جدید در سوریه ندارند و در انتظار شفاف‌شدن مواضع خارجی و داخلی آنان می‌مانند. این مواضع بیان‌کننده تلاش آمریکا برای کسب حد‌اکثری منافع در سوریه جدید است. آمریکایی‌ها مشکلی با ماهیت تروریستی تحریر‌الشام ندارند؛ از این رو بلافاصله پس از تسلط این گروه بر دمشق اعلام کردند در حال بررسی خارج‌کردن نام آن از لیست گروه‌های تروریستی هستند تا بتوانند با آن روابط رسمی برقرار کنند کما این‌که دو روز پیش، سران تحریرالشام اعلام کردند به‌زودی و پس از ۱۰سال توقف فعالیت سفارت سوریه در واشنگتن، به راه‌اندازی دوباره آن اقدام خواهند کرد؛ بنابراین واضح است که میان آمریکا و این گروه که قطعنامه‌های سازمان ملل آن را گروهی تروریستی و تحت تعقیب می‌داند، مشکل اصولی وجود ندارد؛ پس مشروط‌کردن برقراری رابطه رسمی با سوریه جدید از سوی آمریکا، معنایی غیر از مداخلات حداکثری واشنگتن در امور آینده این کشور عربی ندارد. 
مداخلات رژیم غاصب و متجاوز اسرائیل در امور سوریه بیش از دیگران است. این رژیم با پشت‌سر گذاشتن مرز‌های توافق شده در سال۱۹۷۴، استان قنیطره رابه تصرف کامل درآورده و دراستان‌های سویدا ودمشق هم پیشروی‌هایی داشته است. اسرائیل ضمن استفاده از بی‌ثباتی اخیر سوریه، تلاش می‌کند تحولات سیاسی وامنیتی این کشور راتحت‌تاثیر قرار دهد. تل‌آویو در مواجهه با تحولات سوریه در‌عین حال از عدم‌قطعیت رنج می‌برد. دو وضعیت می‌تواندامنیت اسرائیل رابه خطر بیندازد؛ تداوم بی‌ثباتی وآنارشی می‌تواند مخالفان سوری اسرائیل را به حملات گاه‌و‌بیگاه علیه این رژیم ترغیب کند. ازسوی دیگراحتمال این‌که به‌رغم فروپاشی دولت مقاومتی اسد، یک جریان مقاومتی از دل ویرانی‌های سوریه سر برآورد، زیاد است؛ در این صورت خطر رویارویی با اسرائیل در مرز‌های شمال شرقی آن فزونی می‌گیرد. البته در ورای واقعه سوریه، مردم ریشه‌دار و مقاوم این کشور به مداخلات خارجی علیه استقلال و تمامیت ارضی کشورشان واکنش نشان خواهند داد. کافی است اوضاع اقتصادی‌شان مقداری بهبود پیدا کند و از نگرانی فعلی‌شان در حوزه امنیتی کاسته شود. سوریه سرزمین تمدن‌های کهن فینیقی و... است وهزاران سال بر پهنه وسیعی از منطقه حکم رانده و مرکز امپراتوری‌های قدرتمند بوده است. چنین سرزمینی پذیرای مداخلات خارجی نخواهد بود.

رمزگشایی از پیغام ترامپ برای ترکیه

عبدالرضا فرجی راد

ترکیه به دنبال تسخیر مناطق کردی سوریه است. در این رابطه منافع مشترک با تحریرالشام دارد. از طرفی خود از دست کردها خلاص می شود و از سویی تحریرالشام سوریه بزرگتری را مدیریت خواهند کرد.
با توجه به سخنان دیروز ترامپ که به اردوغان اختیار تام در ترکیه داد به نظر می رسد که ترکیه با ترامپ هماهنگ است و احتمالا نظر ترامپ هم این است تا زمان ورود به کاخ سفید وضعیت در سوریه به نحوی شکل گرفته باشد که بتواند نیروهای امریکا را از سوریه خارج کند.
کاری که در دوره قبل بر آن اصرار داشت ولی نظامیان و اطرافیان به وی فشار آوردند. البته که دولت بایدن با این سیاست اردوغان مخالف است اما بعید است بتواند در این دو سه هفته آخر کار موثری انجام دهد.
مقابله نظامی با یک عضو ناتو هم که جایز نیست. برداشتن دیوار بتونی مرزی با سوریه و نیز حملات هوایی با کمک حملات زمینی متحدین سوری اقدامی است که انجام خواهد گرفت.
اردوغان با تصرف سرزمین کردی سه هدف را دنبال می کند:
۱-تامین امنیت ترکیه و رفع تهدیداتی که از این منطقه بر امنیت ترکیه اثر می گذارد.
۲-رفع این خطر که رقبای ژئوپلیتیکی منطقه ای ترکیه در سوریه همچون اعراب، روسیه و بعضی از کشورهای عربی و حتی ایران با تقویت بنیه نظامی کردها اجازه ندهند نفوذ و سلطه ترکیه بر سوریه تکمیل شود.
۳-چاههای نفتی که در داخل منطقه کردی قرار دارد علاوه بر اینکه بنیه مالی کردها را تقویت کرده، تصرفش باعث سر و سامان دادن به وضعیت اقتصادی دولت در دمشق می شود و خود ترکیه نیز از آن به انحای مختلف سود خواهد برد.
بنظر می رسد دولت هایی همچون اسراییل و ترکیه این مجوز را از ترامپ گرفته اند که تا قبل از حضور وی در کاخ سفید هم مواضع خود را مستحکم کنند و آتش بس را در حوزه مورد مناقشه خود بر قرار کنند.
دولت فعلی سوریه اصلا حاضر به دیدن ایرانی ها نیست اگر منفذی باز کرده بخاطر این است که دنبال کمک به ویژه در زمینه سوخت است. دولت قبلی کشتی کشتی سوخت دریافت می کرد و الان تاکسی های دمشق ده روز است که نتوانسته اند بنزین بزنند. سوخت برای هر دولتی از اهمیت زیادی برخوردار است و پول میلیاردی می خواهد. تولیدات و اشتغال مردم و حتی نان و کشاورزی بدان بستگی دارد. ترکیه هم کشوری نیست که از این کمک های میلیاردی بنماید.

مدیریت بر بنزین، نمادی از شیوه حکمرانی

‌رئیس‌جمهور در جلسه با ریاست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، بیان کرده است که ما تولیدکننده و توزیع‌کننده‌ایم؛ پس چگونه است که 10 تا 20 میلیون لیتر روزانه قاچاق می‌شود. پرسشی مهم است که البته نمی‌توان به‌سادگی از آن گذشت. حمل این میزان بنزین قاچاق با فرض کامیون‌هایی با مخزن بزرگ و ظرفیت 44 هزار لیتر به بیش از 450 کامیون برای خروج از مرز نیاز دارد. روشن است که این میزان ممکن نیست از پمپ بنزین‌ها گرفته شده باشد. پس، از مبدأ اصلی با هدف قاچاق بارگیری می‌شوند. البته ممکن است که شبکه بسیار قوی این کامیون‌ها را به مرز نرسانند، بلکه در یکی از مناطق مرزی تحویل داده تا از طریق لوله‌های بزرگ از زیر زمین به زیر دریا برده و برخی کشتی‌ها در دریا آن را تحویل بگیرند. همین‌طور احتمالات دیگری را نیز می‌توان در نظر گرفت. اگر بنا بر ادعای مقامات، هر لیتر بنزین وارداتی را 60 هزار تومان در نظر بگیریم، در نتیجه تفاوت هر لیتر بنزین در داخل و وارداتی، حدود 57 هزار تومان خواهد شد که روزانه هزارو صد میلیارد تومان و سالانه حدود 402 همت خواهد شد. طبیعی است که بخشی از این درآمد، هزینه‌های ارسال بوده و سود خالص رانتی نیست. با این پدیده چند نوع می‌توان برخورد کرد؛ یک تحلیل این است که قیمت‌گذاری دستوری منشأ رانت است و باید قیمت‌گذاری دستوری برچیده شود. در نتیجه باید قیمت بنزین به سطح قیمت‌های جهانی رسانده شود تا این رانت از بین رود. گروهی بر این سیاست تأکید دارند اما نتایج تورمی، روانی و اجتماعی آن در شرایط کنونی به ما می‌گوید که اولا این سیاست با توجه به پیامدهای آن، بازی با آتش است و ثانیا برای تأثیرگذاری نیاز به یک بسته سیاستی جامع دارد که اعمال آن در شرایط کنونی ناممکن است. در نتیجه یک بازی تکرارشونده شبیه دولت دهم و دوازدهم را شاهد خواهیم بود. هر چند سالی یک بار، این موضوع بر سر میز سیاست‌گذار قرار خواهد گرفت.‌اما می‌توان از زاویه دیگر نیز به این معضل نگاه کرد. به واقع قاچاق بنزین در این حجم گسترده و سیاست همسان‌سازی با قیمت‌های جهانی، نمی‌تواند مشکل اساسی حکمرانی را حل کند، زیرا قاچاق روزانه 20 میلیون لیتر از مبادی تولید، متفاوت از دیگر انواع قاچاق‌های ناشی از قیمت‌گذاری است. این نوع قاچاق یک فساد سازمان‌یافته ناشی از فساد سیستماتیک است. آقای رئیس‌جمهور اولین کسی نیست که متوجه این حجم از قاچاق شده است اما پرسش این است که چرا تاکنون کسی برنامه‌ای برای مواجهه با آن نداشته است؟‌ چرا مجلس هیئت تفحصی برای بررسی این رانت بزرگ تعیین نکرده است. چرا با وجودی که وزارت نفت زیرمجموعه دولت است، هیچ دولتی به بررسی این موضوع نپرداخته است؟ این پرسش را باید آقای پزشکیان دنبال کنند و پاسخی قابل اعتنا به آن بدهند. یک شبکه بسیار قوی روزانه حداقل 450 کامیون را به خدمت گرفته و آن را قاچاق می‌کند. به نظر می‌رسد که فهم مشکل، سخت نیست و فرضیه‌هایی را نیز می‌توان در اینجا مطرح کرد. جناب پزشکیان در سخنان خود، ذیل بحث قاچاق بنزین، بیان کردند که هنر نزد ایرانیان است و بس. در واقع ایرانی‌بودن را متهم کردند. این سخن نادرست و خودتحقیری، حداقل در اینجا جای ندارد، زیرا این امر ربطی به ایرانیان نداشته، بلکه باید آن را در شیوه حکمرانی جست‌وجو کرد. شیوه‌ای که در هر جای عالم اگر اجرا شود، همین نتایج را به دنبال خواهد داشت. وقتی کار به جایی می‌رسد که یک نماینده مجلس به رئیس مجلس نامه نوشته که برخی از نمایندگان برای شوخی یا هر چیز دیگر، رأی نماینده دیگر را در غفلت او، تغییر می‌دهند و خواستار شیوه‌ای برای رأی‌دادن شده که از رأی نمایندگان صیانت شود، باید گفت هنر نزد این شیوه حکمرانی است و بس.

محمدحسین وزارتی 

در اتاق فرمان آمریکا چه می‌گذرد؟

محمدکاظم انبارلویی
۱- امام خامنه‌ای در تبیین فضای غبارآلود منطقه فرمودند: «تردید نباید کرد آنچه در سوریه اتفاق افتاد محصول یک نقشه مشترک آمریکا و صهیونیستی است. یک دولت همسایه سوریه نقش آشکاری در این زمینه ایفا کرده است... اتاق فرمان اصلی در آمریکا و رژیم صهیونیستی است.»
دراین‌باره سه پرسش کلیدی را باید پاسخ داد:
الف- در اتاق فرمان آمریکا چه می‌گذرد؟
ب- نقشه مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی چیست؟
ج- نقش آشکار دولت همسایه سوریه (بخوانید ترکیه) کدام است؟
۲- آنچه در اتاق فرمان آمریکا بیش از ۱۴ ماه مطرح است بیرون آوردن رژیم صهیونیستی از جنگی که شکست آن از پیش معلوم است و بیرون آوردن نتانیاهو از باتلاقی است که روزبه‌روز در آن فرو می‌رود!
نقشه مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی تمهید یک سازمان نظامی از حکومت‌ها و مسلمانانی است که ریشه اعتقادات آن‌ها در گفتمان معاویه و یزید دارد.
روایت از امام صادق (ع) داریم که می‌فرماید:
ما و آل ابوسفیان دو خاندان هستیم که همواره درباره خدا با هم در حال جنگیم.
تدارک طالبان در افغانستان و ظهور داعش در عراق و سوریه و بالاخره فعال کردن جریان تروریستی فریز شده در ترکیه تحت عنوان احرارالشام و جبهه النصره، تماما مورد حمایت مالی و تدارکاتی سیا، پنتاگون و سرویس‌های سه کشور شرور اروپایی یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه بودند و هستند.
تدارک این خط مبارزاتی به تعبیر امام (ره) برای مقابله با اسلام ناب محمدی (ص) است که آرمانش آزادی قدس و حمایت از ملت مظلوم فلسطین است. امامین انقلاب اسلامی در برابر استکبار جهانی یک مقاومت اسلامی پدید آوردند که در آن‌هم اهل سنت هم شیعیان و حتی از غیرمسلمانان و ادیان دیگر هستند.
سرویس‌های امنیتی استکبار جهانی هر بار با سدّ آگاهی جهان اسلام و مسلمانان هوشیار روبه‌رو شدند. 
آن‌ها در تدارک این جماعت در افغانستان شکست خوردند همان طالبان، آن‌ها را با فضاحت از افغانستان بیرون کردند.
در عراق و سوریه هم جریان داعش در جریان قیام دو ملت شکست خوردند. اکنون آنچه در سوریه می‌بینیم نسخه جدیدی از همان لشکرکشی است که در دو ظهور گذشته ناپدید شدند.
۳- رژیم صهیونیستی در حمله به لبنان با لشکر «گولانی» شکست مفتضحانه‌ای خورد و با التماس پیشنهاد آتش‌بس داد و شکست و عقب‌نشینی را پذیرفت.
آمریکایی‌ها لشکر «جولانی» را فرستادند تا او بیاید در ابتدای ورود به دمشق در کاخ معاویه و مسجد اموی از نقشه مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی در سوریه رونمایی کند.
اردوغان به تعبیر الکساندر دوگین، فیلسوف روسی به تله خطرناکی سقوط کرد. اندیشه‌های نو عثمانی او را به عنوان پیاده‌نظام ترامپ – نتانیاهو درآورد، اما این لشکرکشی نیز با روشنگری علما و اهل ایمان از هم خواهد پاشید.
مسلمانان نمی‌توانند ننگ سکوت دولت‌ها و حکومت‌های خود را در برابر فجیع‌ترین جنایت تاریخ در غزه تحمل کنند.
ناباورانه مسلمانان جهان دیدند نه‌تنها کمکی به مظلومان فلسطینی نمی‌شود بلکه یک خنجر خونین در دست برخی همسایگان، پشت مقاومت در منطقه را خراش داده است!
خیانت و خنجرزنی از پشت به جبهه مقاومت، جبهه شرارت به رهبری آمریکا و رژیم صهیونیستی را آن‌قدر پررو و گستاخ کرده است که تا ۲۰ کیلومتری دمشق پیشروی کرده‌اند!
۴- تحولات سریع در غرب آسیا و سرعت حوادث به سمت و سویی مشخص در حرکت است.
تصویر این رویارویی را می‌شود این‌طور تصور کرد که دو طرف در حال یک دوئل جدی هستند هر کس زودتر شلیک کند آن پیروز است.
ما نباید منتظر بشویم این انفجاراتی که در سوریه از راه دور شنیده می‌شود هر روز صدایش نزدیک‌تر شود. حریف اصلی ما آمریکا و رژیم صهیونیستی اشغالگر قدس است ما در زدن سر مار امپریالیسم در غرب آسیا تردید نکنیم.
تجربه جنگ تحمیلی نشان می‌دهد ما نباید منتظر حمله دشمن باشیم بعد شروع کنیم به سازوکار دفاع مقدس. تجربه دفاع مقدس به ما می‌گوید، دشمن را باید در خانه خود زد. بیرون بیاید کار را مشکل می‌کند.
۵- مجاهدان و پهلوانان ایرانی، عراقی، افغانستانی، پاکستانی و لبنانی برای دفاع از حرم به سوریه رفته بودند. بهانه حضور آن‌ها دعوت دولت قانونی اسد بود. این‌ها برای تحکیم پایه‌های سست حزب بعث نرفته بودند. حالا که این بهانه به دلیل رفتن اسد وجود ندارد. بهانه اول یعنی دفاع از حرم و بهانه دوم یعنی نبرد با صهیونیست‌های متجاوز و اشغالگر وجود دارد.

 

ایران‌راه؛ ابتکار راهبردی پیشرفت پایدار ایران

مهرداد بذرپاش

مسیرهای تجاری از دیرباز بستری برای شکل‌گیری، توسعه و پیشرفت سکونتگاه‌ها و در مقیاس بزرگ تمدن‌ها بوده‌اند. از جمله مهم‌ترین این مسیرها می‌توان به راه ابریشم و جاده شاهی در ایران باستان اشاره کرد. در دنیای امروز نیز ناشی از درهم‌آمیختگی اقتصادها و تجارت جهانی، گذرگاه‌های ترانزیتی از جایگاه ویژه‌ای در مناسبات جغرافیای سیاسی - اقتصادی جهان برخوردارند. از سوی دیگر، توجه به نقش ترانزیت و گذرگاه‌های بین‌المللی به‌ عنوان عامل تسریع‌کننده در دوران گذار بین‌المللی به نظم نوین جهانی که می‌تواند نظم مطلوب جمهوری اسلامی ایران باشد و همچنین نقش‌آفرینی ایران در نظم آتی را تضمین کند، ضروری است. در همین راستا، چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ دنیا برای تثبیت و تقویت جایگاه خود در مناسبات بین‌المللی و گسترش نفوذ نرم در سایر کشورها، ابتکار کمربند - جاده را مطرح کرده است. این ابتکار در پی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی، حمل‌ونقل زمینی و انتقال داده‌ کشورها به منظور تسهیل جریان ترانزیتی شرق به غرب در سطح جهان است و تاکنون چین در 150 کشور دنیا سرمایه‌گذاری کرده است. ورود چین با چنین مشخصات اقتصادی و سیاسی به حوزه زیرساخت باعث شده کشورهای جهان در راستای جذب سرمایه و ایجاد یا تقویت کریدورهای تجاری بیش از پیش تلاش و رقابت کنند.

* موقعیت ممتاز ژئوپلیتیکی ایران

‎بدیهی است که امکان حضور در معادلات ترانزیتی جهانی برای تمام کشورهای جهان به واسطه محدودیت‌های جغرافیایی مهیا نیست. خوشبختانه ایران از موقعیت جغرافیایی ممتازی برخوردار است به طوری که می‌توان آن را چهارراه غرب و شرق و شمال و جنوب جهان دانست. البته این موقعیت ممتاز به‌ معنای عضویت کشور در همه کریدورهای منطقه نیست و ایران در برخی از این کریدورها حضور ندارد. مساله قابل تامل در این راستا عدم هیچ‌گونه تضمین برای باقی‌ ماندن دائمی این فرصت‌ها ناشی از فضای پویا و رقابت سنگین این عرصه است. اگرچه تحرکات کشورهای همسایه در راستای تامین منافع ترانزیتی خود با ایجاد کریدورهای تجاری می‌تواند باعث شکل‌گیری برخی همکاری‌های سازنده دوسویه شود اما در نهایت برخی مسیرهای کریدوری قلمروی ایران را تهدید خواهد کرد.

* کریدورهای خارجی مؤثر بر ترانزیت ایران

‎کریدور راه توسعه عراق: یکی از مهم‌ترین کریدورهای موازی با ظرفیت‌های داخلی ایران که می‌تواند تاثیر زیادی بر تصاحب سهم ترانزیت کشور داشته باشد، کریدور «راه توسعه عراق» است. این کریدور به طول ۱۲۰۰ کیلومتر بندر فاو در جنوب شرقی عراق را به ترکیه متصل خواهد کرد و انتقال بار از خلیج‌فارس و بازارهای احتمالی از جمله هند را به اروپا میسر می‌سازد و به نوعی رقیبی برای کریدورهای شمال - جنوب ایران است. حضور موثر سرمایه‌گذاران کشورهای غربی و عربی در این کریدور نشان از جدیت عراق در احداث این شاهراه ترانزیتی دارد. البته بعد از تحولات اخیر سوریه تعاملات ترکیه و عراق می‌تواند مسیر پیش روی این کریدور را دستخوش تغییر کند.

کریدور ترانس افغان: این کریدور با هدف اتصال کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به دریای عمان و سواحل مکران مطرح شده است. مسیر اصلی این کریدور شامل‌ کشورهای ازبکستان، افغانستان و پاکستان می‌شود اما سایر کشورهای آسیای میانه نیز به منظور دسترسی به آب‌های آزاد تمایل به مشارکت در این کریدور دارند. این کریدور در صورت فعال‌سازی می‌تواند رقیبی برای شاخه شرقی راه‌آهن شمال جنوب کشور (چابهار - سرخس) باشد و سهم ایران از ترانزیت میان کشورهای آسیای میانه و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس یا هند را کاهش دهد.‎ 

کریدور میانی: کریدور میانی با گذر از دریای کاسپین، چین را به اروپا متصل کرده است. این کریدور در حال حاضر فعال است و حدود 6 میلیون تن بار را به طور سالانه از خود عبور می‌دهد. هدف‌گذاری این کریدور عبور 11 میلیون تن تا سال 2030 میلادی است. حجم سرمایه‌گذاری‌ها در این کریدور توسط کشورهای مختلف اروپایی و آسیای مرکزی نشان از اهمیت بالای این مسیر برای توسعه مسیرهای دسترسی بین‌المللی این کشورها دارد. این کریدور نیز می‌تواند به عنوان رقیبی برای کریدورهای شرق - غرب ایران بویژه کریدور سرخس - بازرگان در نظر گرفته شود.‎ لازم به‌ ذکر است کریدور زنگزور بخشی از این کریدور است که می‌تواند تغییرات ژئوپلیتیک نافی منافع ایران را در منطقه قفقاز به ‌وجود آورد.

کریدور ‌آیمک: این کریدور در راستای اتصال هند به اروپا از طریق کشورهای همسو با ایالات متحده آمریکا شکل گرفت و در پی ایجاد توازن ژئوپلیتیک میان چین و هند است. این مسیر اتصال هند به  اروپا را از طریق امارات متحده عربی، عربستان سعودی، اردن، رژیم صهیونیستی و دریای مدیترانه فراهم خواهد کرد. ‎

در یک نگاه جامع و کلی و با توجه به تلاش‌های کشورهای مختلف پیرامون جمهوری اسلامی ایران می‌توان دریافت کشورها تنها به دنبال تامین منافع خود هستند و تعلل از در دستور کار قرار دادن این رویکرد می‌تواند باعث عقب‌ماندگی کشور در حوزه‌های مختلف شود، چرا که کریدورهای تجاری تنها کاربرد و مزیت اقتصادی ندارند، بلکه تامین‌کننده امنیت پایدار و پیشرفت همه‌جانبه کشورها هستند.

* ارائه ابتکار ایران‌راه‎

در چنین فضایی که تمام کشورها به دنبال تحقق اهداف ترانزیتی و تجاری خود در قالب کریدورها بودند؛ جمهوری اسلامی ایران در سال 1402 ابتکار ایران‌راه را ارائه کرد. این ابتکار ارتباط شرق و غرب و شمال و جنوب مناطق وسیعی از جهان را از طریق مسیرهای حمل‌ونقلی چندگانه داخل ایران برقرار می‌کند. ابتکار ایران‌راه ابعاد مختلف اجرایی، دیپلماتیک، اندیشگاهی، مالی، یک‌آهنگ‌سازی درون‌حاکمیتی، رسانه‌ای و اجتماعی دارد که در ذیل برخی از این ابعاد به ‌طور مختصر ارائه شده است. تحقق ابتکار ایران‌راه در گرو اقدام در 4 بعد اصلی زیرساختی، نرم‌افزاری، دیپلماتیک و توسعه ناوگان تعریف می‌شود.

بعد زیرساختی: این بعد شامل ایجاد، تکمیل، تقویت و تجهیز زیرساخت شبکه ارتباطی در 4 گونه حمل‌ونقلی ریلی، جاده‌ای، دریایی و هوایی است‎. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: افزایش حجم سالانه تخلیه و بارگیری بنادر کشور به 25 میلیون تن، احداث و بهره‌برداری از ۸۵۱ کیلومتر خط ریلی از جمله رشت - کاسپین، خاش - زاهدان، بستان‌آباد - خاوران، پیشرفت ۷4 درصدی راه‌آهن چابهار - زاهدان، تملک ۲۰ کیلومتر از اراضی راه‌آهن رشت - آستارا و ۲۳۶ کیلومتر آزادراه از جمله آزادراه ایزدخواست - شیراز و تهران - شمال (منطقه۲)

بعد نرم‌افزاری: از آنجا که ترانزیت ماهیتی بین‌المللی دارد نیاز است ارتباطات مورد نیاز با سایر کشورها برقرار شده و در قالب تفاهمنامه‌ها، سرمایه‌گذاری و تعریف پروژه مشترک به اهداف ترانزیتی و گذر بار از کشور جامه عمل پوشاند. اهم این دست از اقدامات را باید شامل یکپارچه‌سازی رویه‌های مرزی و پلتفرم‌های مشترک هماهنگ‌سازی این رویه‌ها برای کاهش زمان ماندن کالا در گذرگاه‌های مرزی دانست.

اقدامات دیپلماتیک: از جمله اقدامات دیپلماتیک در راستای تحقق پروژه‌های زیرساختی می‌توان به تشکیل کمیسیون مشترک با کشورهای همسایه و تعریف کلان‌پروژه‌های راهبردی با کشورهای صاحب بار نظیر هند، روسیه و چین اشاره کرد.‎ تعریف پروژه با کشور چین و آغاز عملیات اجرایی فاز ۲ فرودگاه امام خمینی(ره) همچنین مقدمات اجرای پروژه قطار سریع‌السیر تهران - مشهد، مذاکره با روسیه در راستای آغاز عملیات اجرایی خط‌آهن رشت - آستارا به طول 162 کیلومتر، انعقاد قرارداد بهره‌برداری و توسعه بندر چابهار با کشور هند، طراحی و اجرای عملیات احداث کریدور ارس با کشور آذربایجان، احداث و بازسازی جاده کاجاران - سیسیان با ارمنستان، طرح ریلی مرند - چشمه ثریا با همکاری کشور ترکیه و احداث راه‌آهن شلمچه - بصره با مشارکت کشور عراق، همچنین امضای بیش از ۴۰ توافقنامه با کشورهای خارجی در حوزه حمل‌ونقل هوایی.

ناوگان حمل و نقل: مجموعه تلاش‌های دیپلماتیک و زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای، منجر به جذب بار تا مبادی ورودی کشور می‌شود اما فقدان یک ناوگان یکپارچه و کارا می‌تواند همه اقدامات را به شکست بکشاند. در این راستا باید ناوگان حمل‌و‌نقل کشور تقویت شود تا امکان رقابت با سایر کشورهای پیشرو در ارائه خدمات لجستیکی فراهم شود. در این راستا افزایش ۳۸۸۶ دستگاه واگن و واردات بیش از ۵ هزار دستگاه کامیون و کشنده در سال گذشته از جمله اقدامات بوده است.

* جمع‌بندی

‎اقدامات انجام شده در راستای ابتکار ایران‌راه بی‌سابقه بوده‌ است، چرا که سال 1402 رکورد ترانزیت ایران با ثبت حجم ترانزیتی 17.7 میلیون تن شکسته شد. در ۶ ماه نخست ۱۴۰۳ نیز ترانزیت کشور طبق آمار مرکز گمرک ایران به 11.5 میلیون تن رسید و افزایش ۵۰ درصدی نسبت به مدت مشابه ۱۴۰۲ داشت اما همچنان نیاز به پیگیری و توسعه اقدامات انجام‌شده به شکل جدی احساس می‌شود، زیرا تمام کشورها با تمام توان در حال توسعه زیرساخت‌ها و تعاملات چندجانبه پیرو مسائل لجستیکی و ترانزیتی هستند. لازم به‌ ذکر است افزایش ترانزیت باید هدف اولیه و ایجاد ارزش افزوده و فرآوری کالاها هدف غایی قرار گیرد تا بتواند نقش موثر آن در اقتصاد کشور را به منصه ظهور برساند. در این میان اما فرصتی برای از دست دادن وجود ندارد و باید این ابتکار در اولویت کاری وزارت راه و شهرسازی و سایر سازمان‌های ذی‌ربط قرار گیرد و جلسات شورای عالی ترانزیت به طور مرتب با حضور رئیس‌ جمهور محترم برگزار شود. اگرچه با ادامه روند دولت سیزدهم برخی پروژه‌های راهبردی مانند خط‌آهن چابهار‌- زاهدان تا پایان سال جاری می‌توانست به پایان برسد، اکنون با ایجاد وقفه در این پروژه زمان بهره‌برداری با یک سال تاخیر مواجه شده است. باید بدانیم شکل‌گیری و تقویت کریدورهای ترانزیتی داخلی کشور به موازات شکل‌دهی به ارتباطات چندجانبه بین‌المللی و توسعه ناوگان حمل‌و‌نقل می‌تواند در نقش‌آفرینی کشور در حوزه ترانزیت جهانی موثر باشد. نگاه ما به ترانزیت باید فراتر از ابعاد اقتصادی باشد، چرا که شکل‌گیری شبکه ارتباطات با کشورهای منطقه و جهان به واسطه شبکه‌های کریدوری در میان‌مدت و بلندمدت می‌تواند ضامن پیشرفت اقتصادی و امنیت پایدار ملت بزرگ ایران باشد