۴۰ سال پیشرفت به اعتراف شاخص‌ها

چند ماهی به چهل سالگی انقلاب اسلامی ایران باقی مانده است. نهالی که مردم کاشتند و چهل سال، به رغم آفت‌های درونی و ضربات بیرونی دشمنان رشد کرد، درختی تنومند شد، ثمر داد و ما ایرانیان از ثمر و سایه اش استفاده‌ها کردیم. برخی رسانه‌ها سعی دارند دوران پیش از انقلاب را به لحاظ اقتصادی، دورانی طلایی نشان دهند و بگویند این درخت تنومند تا کنون ثمری نداشته است! به همین منظور با نشان دادن عکس‌هایی از دهه‌ی ۵۰ و از بخش‌هایی از شمال شهر تهران، آن را به کل ایران تعمیم داده و وضع آن روز‌های مردم را خوب تصویر می‌کنند. برخی که حرفه‌ای‌تر هستند، از شاخص درآمد سرانه استفاده کرده و می‌گویند اکنون درآمد سرانه‌ی ایرانیان از سال ۵۵ کمتر شده، پس رفاه مردم کاهش پیدا کرده و درخت انقلاب، نه شکوفه‌ای، نه برگی، نه ثمر، نه سایه دارد! اما حقیقت چیست؟!
نظر کارشناسان منصف درباب پیشرفت ایران اسلامی
دکتر جواد صالحی اصفهانی استاد اقتصاد دانشگاه ایلی‌نوی امریکا و کارشناس ارشد بانک جهانی در پاسخ به این سوال که «آیا پیش از انقلاب اوضاع مردم خوب بود و افسانه‌ی هویدا و خودکار بیک (که گفته می‌شود وی ادعا کرد از زمانی که روی کار آمد، تا پایان زمان مسئولیتش قیمت خودکارِ بیکِ داخل جیبش تغییر نکرد) صحت دارد؟» این توهمات را رد کرده و می‌گوید: من خودم در دهه‌ی ۵۰ در تهران دانشجو بودم. وضعیت مردم خیلی بد بود، تورم بالا بود و عمده‌ی مردم از درآمد‌های کشور بهره‌ای نداشتند. وی می‌گوید به خاطر اوضاع بد اقتصادی امکان اجاره‌ی یک خانه‌ی دانشجویی را نداشتیم و تعداد زیادی دانشجو مجبور بودیم در خوابگاه زندگی کنیم؛ بنابراین تصویرسازی رسانه‌های خارجی مربوط به بخش کوچکی از جامعه‌ی ایران در شمال تهران است. آمار درآمد سرانه، اما تایید می‌کند که سال ۵۵ شاخص درآمد سرانه، بیش از امروز بوده است. چرا با توجه به گزارشی که اقتصاددان برجسته‌ای همچون صالحی اصفهانی از روز‌های پیش از انقلاب می‌دهد، شاخص درآمد سرانه (که به معنای درآمد کشور تقسیم بر جمعیت آن است) پیش از انقلاب را بهتر نشان می‌دهد؟ در جواب این سوال باید به ۲ نکته توجه کرد. نخست اینکه درآمد سرانه نمی‌تواند تصویر دقیقی از وضعیت رفاهی همه‌ی مردم ارائه دهد. برای اینکه درآمد سرانه‌ی سال ۵۵ بالا برود، همین که کشور در اثر اوضاع جهانی اقتصاد به درآمد نفت بالایی دست پیدا کند و از طرفی جمعیت کشور هم ثابت بماند، کافی است. حتی اگر این پولِ بادآورده تماماً در دست خانواده‌ی سلطنتی باشد و مردم عادی اصلاً از آن بهره‌مند نشوند! نکته‌ی دوم اینکه با مقایسه‌ی درآمد سرانه‌ی سال‌های مختلف نسبت به سال ۵۵، نمی‌توان به اوضاع اقتصادِ هر سال پی برد. چون این سال به طور خاص درآمد حاصل از نفت خیلی بالا رفت (با ثبات جمعیت) و نه سال‌های قبلش چنین اتفاقی افتاده بود و نه سال‌های بعدش مشابه آن تکرار شد.
قیاسی که سره از ناسره را مشخص می‌کند
مقایسه‌ی درآمد سرانه‌ی سال‌های مختلف با سال ۵۵ مانند این است که تورم بالای امروز را به تورم نزدیک به ۵۰ درصد دوره‌ی مرحوم هاشمی رفسنجانی مقایسه کنیم و بگوییم: نه، الحمد لله هنوز وضع تورم چندان بد هم نشده! آن تورم ۵۰ درصدی دلایل خاص خود را داشت و در شرایط خاص خود رخ داد، امروز باید تورم را با چند سالِ گذشته قیاس کرد، نه آن سالِ خاص! پس روشن شد که صرفاً با مقایسه‌ی درآدم سرانه‌ی امروز و سال ۱۳۵۵ نمی‌توان گفت: اوضاع اقتصادی مردم بد شده؛ باید به همان شهود اقتصاددان برجسته‌ی بانک جهانی اعتماد کرد. اما اگر می‌خواهیم ببینیم بهبود وضعیت رفاهی ایرانیان در کدام شاخص‌های جهانی انعکاس پیدا کرده است، می‌توان شاخص ضریب جینی (که اختلاف طبقاتی را نشان می‌دهد) و همچنین شاخص توسعه‌ی انسانی (که وضعیت آموزش، بهداشت و ... را نشان می‌دهد و به مفهوم رفاه نزدیک‌تر است) را بررسی کرد. جالب است بدانید که ضریب جینی در سال ۵۵ که درآمد کشور بسیار بالا بود، در بالاترین سطح خودش قرار دارد. یعنی در آن سال دقیقاً همه‌ی پول‌های حاصل از درآمد نفت به جیب عده‌ای خاص رفته و باعث شده اختلاف طبقاتی بسیار افزایش یابد.
آماری که پیشرفت‌های انقلاب را اثبات می‌کند
آمار‌ها نشان می‌دهد پس از انقلاب ضریب جینی پیوسته کاهش یافته و از نزدیک به ۰.۵ در سال ۱۳۵۵ به نزدیک ۰.۳۷ در سال ۱۳۹۰ رسیده است. البته پس از آن تا کنون افزایش ضریب جینی تا مرز ۰.۴ را شاهد بودیم که امیدواریم دولت با حمایت از اقشار مستضعف و اصلاح سیاست‌های غلط اقتصادی نابرابری را مجدداً کاهش دهد. شاخص توسعه‌ی انسانی هم بر اساس جدیدترین گزارش توسعه انسانی ۲۰۱۶ که اوایل سال جاری (توسط دفتر توسعه‌ی انسانی سازمان ملل متحد) منتشر شد، شاخص توسعه انسانی ایران به ۰.۷۷۴ از یک رسیده که در مقایسه با نمره ۰.۴۳۷ ایران در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی بیش از ۰.۳۳۷ درجه افزایش نشان می‌دهد. این شاخص‌های جهانی موید نظر دکتر صالحی اصفهانی هستند؛ یعنی ایران پس از انقلاب اسلامی تا کنون، ۴۰ سال پیشرفت را تجربه کرده است.