رسالت اجتماعی پلیس

تبیین:

پلیس در کنار وظیفه‌ای که برای برخورد با مجرمان و تامین امنیت اجتماعی دارد، وظیفه مهم دیگری هم در ارتقاء اعتماد عمومی و هدایت جامعه به سمت انتظام عمومی دارد. پلیس باید بتواند آگاهی عمومی را ارتقاء دهد؛ فرهنگ انتظامی را در مردم نهادینه کند و از این مسیر، حس اعتماد و امنیت عمومی را افزایش دهد. پلیس در ایران، رسالت مهمی برعهده دارد که شاید چنین رسالتی در پلیس سایر کشورها کمتر قابل توجه باشد.

·        رسالت اجتماعی پلیس در ایران

رسالت اجتماعی پلیس در ایران به طور عمده بر پایه اصول اسلامی و ارزش‌های فرهنگی جامعه بنا شده است. این رسالت شامل تأمین امنیت، حفظ نظم عمومی، پیشگیری از جرم و ارتقاء حس اعتماد عمومی به نهادهای امنیتی است. فراجا به عنوان یک نهاد اجتماعی، نه تنها وظیفه برخورد با مجرمان را دارد، بلکه باید به عنوان یک مشاور و راهنما برای مردم عمل ‌کند.

در طول سال‌های بعد از تشکیل نیروی انتظامی، این نهاد انتظامی همواره در تلاش بوده است تا با برقراری ارتباط مؤثر با مردم، به نیازها و مشکلات آنها پاسخ دهد. این رویکرد اجتماعی به پلیس این امکان را می‌دهد که به عنوان یک نهاد خدمتگزار شناخته شود و صرفاً یک نهاد انتظامی و امنیتی نباشد. به عنوان مثال، فراجا بسیاری از برنامه‌های آموزشی و فرهنگی را در طول سال به صورت مشارکتی در جامعه برگزار کرده تا در جهت فرهگ سازی عمومی و ارتقاء ارتباط اجتماعی پلیس و مردم عمل کند.

·        تفاوت‌های بنیادین پلیس در ایران و سایر کشورها

یکی از تفاوت‌های عمده پلیس در ایران با پلیس کشورهای غربی، رویکرد فلسفی و نظریه‌های حاکم بر عملکرد آنهاست. در کشورهای غربی، پلیس صرفا یک نهاد جدی در ایجاد نظم عمومی محسوب می‌شود و از این جهت، هیچ ابایی در برخورد خشونت‌آمیز با متهمان و مجرمان وجود ندارد. [C1] تصاویر برخوردهای خشونت‌آمیز پلیس فرانسه و یا پلیس آمریکا که بارها در رسانه‌ها پخش شده، شاهد این مدعاست. در مقابل این روش پلیس‌های کشورهای دیگر، پلیس ایران همواره سعی دارد تا با تأکید بر ارزش‌های اسلامی و اجتماعی، به عنوان یک نهاد خدمتگزار شناخته شود. این رویکرد باعث می‌شود که پلیس ایران در تلاش باشد تا با مردم ارتباط برقرار کند و به نیازهای آنها پاسخ دهد.

این جنبه تفاوت پلیس ایران با کشورهای دیگر، مورد توجه رهبر معظم انقلاب هم قرار داشته است، به طوری که ایشان در دیدار هفته نیروی انتظامی در مهرماه 1394 در همین خصوص فرمودند: «اقتدار را با ظلم نباید اشتباه کرد؛ اقتدار را با حدومرز نشناختن و بی‌مهار حرکت کردن نباید اشتباه کرد. مثلاً فرض کنید در بعضی از کشورها - فرضاً در آمریکا - پلیس خیلی مقتدر است؛ آدمهای عضلانی را هم پشت دوربین‌ها و مانند اینها نشان می‌دهند که اینها به‌عنوان پلیس آمده‌اند وسط میدان و دارند قبض‌وبسط می‌کنند؛ خب بله؛ لکن میزنند بی‌گناه‌ها را می‌کُشند؛ کسی را به‌عنوان اینکه مثلاً می‌خواسته اسلحه بکِشد، پانزده شانزده گلوله میزنند و پدرش را درمی‌آورند، نابودش می‌کنند - این اقتدار اقتدار مطلوبی نیست؛ اقتدار همراه با ظلم است؛ این اقتداری است که درنهایت، ایجاد امنیت نمی‌کند، ایجاد ناامنی می‌کند؛ خود این، عامل ناامنی می‌شود.» رهبر انقلاب البته بعد از نقد رفتارهای خشن پلیس آمریکا به خصوص با سیاهپوستان، شاخصه مهم اقتدار از منظر اسلام را در چند کلمه مهم تبیین می‌کنند: «اقتدار درعین‌حال با عدالت، با مروّت و با ترحّم»

·        چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی پلیس

با وجود رسالت اجتماعی پلیس در ایران و قداست آن، این نهاد با چالش‌های متعددی نیز مواجه است. یکی از چالش‌های اصلی، حفظ اعتماد عمومی به پلیس در برهه‌های زمانی خاص است که ممکن است تحت تاثیر القائات رسانه‌ای و بیرونی و ناشی از برخی برخوردهای نادرست یا برخی سوءتفاهم‌های رسانه‌ای، خدشه‌دار شود. برای بهبود این وضعیت، پلیس باید به تقویت ارتباطات خود با بدنه جامعه و افزایش شفافیت در عملکرد خود به رفع این مشکلات کمک کند.

از سوی دیگر، فرصت‌هایی نیز برای پلیس ایران وجود دارد. با توجه به پیشرفت فناوری و ارتباطات، پلیس می‌تواند از ابزارهای نوین برای ارتقاء امنیت و نظم عمومی استفاده کند. همچنین، با توجه به نیازهای اجتماعی و فرهنگی جامعه، پلیس می‌تواند برنامه‌های آموزشی و فرهنگی بیشتر و جذاب‌تری را اجرا کند تا به بهبود روابط خود با مردم کمک کند. پلیس ایران در سال‌های اخیر، تلاش‌های زیادی برای مردمی شدن و افزایش احساس امنیت عمومی از حضور پلیس، صورت داده است؛ تغییر فرهنگ رفتاری پلیس در مواجهه با شهروندان از یکسو و رعایت اصول اسلامی و انسانی در برخورد با متهمان و مجرمان از سوی دیگر، یک چهره موجه و البته قابل قبول از سوی پلیس در اذهان مردم شکل داده، به طوری که در بسیاری از موارد، مردم پلیس را تنها ملجاء و پناه خود در برابر انواع حوادث می‌دانند.

بدون شک، اقتدار پلیس در عین عدالت، مروت و ترحم، استاندارد مناسبی است که در همه جای دنیا، به عنوان یک دستاورد ارزشمند قابل عرضه است. به خصوص در برابر مدعیانی که داعیه حمایت از حقوق بشر را دارند و کمترین ارزشی را هم برای حقوق اولیه و انسانی شهروندان خود قائل نیستند، ارتقاء رفتار پلیس ایران، علاوه بر الگوسازی، می‌تواند پوچ بودن ادعاهای آنها را نیز به نمایش بگذارد.