۱ ـ سه روز پس از ششم ژوئن ۱۹۸۲ (خرداد ۱۳۶۱) که ارتش اسرائیل تهاجم گسترده خود را از زمین، هوا و دریا به لبنان آغاز کرد و طی آن تقریباً دوسوم نیرو‌های نظامی و شبه‌نظامی خود را به‌کار گرفت و فقط در روز اول عملیات بیش از ۳۰۰ فروند هواپیمای بمب‌افکن، کشور لبنان را بمباران کرد، در منطقه «خلده» که مدخل ورودی بیروت در جنوب این شهر است، عده‌ای از جوانان مذهبی شیعه با سلاح سبک و با شعار «الله اکبر» توانستند راه را بر اسرائیلی‌ها ببندند. این گروه در مصاحبه با خبرنگارانی که جهت اطلاع از هویت آنان به منطقه خلده رفته بودند، اعلام کردند از «پیروان امام خمینی» و عمدتاً دانشجویانی سازماندهی‌شده در مساجد و منطقه مورد اشاره‌اند که دانشکده علوم را سنگری برای مقاومت برگزیده‌اند. این دانشجویان کم‌شمار موفق شدند ضمن وارد آوردن تلفات سنگین به سربازان اشغالگر اسرائیلی، چندین تانک و نفربر را به تصرف خود درآورند و آن‌ها را در خیابان‌های بیروت به تماشای عموم و البته خبرنگاران داخلی و خارجی بگذارند. 
این مقاومت شگفت‌انگیز در برابر ارتشی که تا آن‌موقع در جهان اسلام مقاومت قابل‌ذکری در مقابل آن صورت نگرفته بود، دیگر جوانان منطقه شیعه‌نشین «ضاحیه» در جنوب بیروت را متوجه توانایی‌های خود کرد و آنان توانستند ۴۲ روز تمام در مقابل ارتش کلاسیک و تا بن‌دندان مسلح رژیم صهیونیستی، مقاومت کنند. بدین ترتیب پس از پایان هجوم وحشیانه صهیونیست‌ها به لبنان، «ضاحیه» تنها منطقه‌ای بود که این ارتش نتوانسته بود وارد آن شود. 
۲ ـ از چند ماه بعد، شعار‌هایی حاوی عبارت «حزب‌الله» در لبنان ظهور یافت، اما این عبارت نه به صورت عنوان رسمی یک گروه سیاسی بلکه به معنای عام آن به‌کار می‌رفت. از طرفی ارتش اسرائیل با ادامه حضور در لبنان، به قتل‌عام‌های گسترده خود نیز ادامه داد. در ۱۶ سپتامبر (۲۵ شهریور) همین سال، شبه‌نظامیان دست‌نشانده ارتش اسرائیل با حمله به اردوگاه آوارگان فلسطینی در «صبرا» و «شتیلا»، ۳ هزار فلسطینی اعم از پیرمرد، پیرزن و زنان و کودکان را که در پی خروج رزمندگان فلسطینی، بی‌سرپرست مانده بودند قتل‌عام کردند. 
این جنایت تاریخی موجب شد حتی گروه‌های سیاسی و قومی بی‌اعتقاد به مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل، به این تنها راه پیروزی ایمان بیاورند. 
حالا دیگر در برابر هر جنایت ارتش اسرائیل، یک عملیات شهادت‌طلبانه از سوی مؤمنان انقلابی و جوانان لبنانی صورت می‌گرفت؛ جوانانی که از ششم ژانویه ۱۹۸۴ (۱۶ دی ۱۳۶۲) رسماً می‌توانستند با عنوان جدید «مقاومت اسلامی» و «حزب‌الله» وارد عملیات شوند. این اقدامات موجب شد سه کشور امریکا، انگلیس و اسپانیا درست یک ماه پس از اعلام موجودیت رسمی حزب‌الله، نیرو‌های خود را از لبنان خارج کنند و یک ماه بعد از آن هم فرانسه مجبور به این کار شد. 
اخراج بیگانگان از کشور، پیروزی قاطعی برای حزب‌الله لبنان به‌شمار می‌آمد و همگان ـ شیعه و سنی و مسیحی ـ حزب‌الله را با احساسات ستایش‌آمیز خود تحسین می‌کردند. بخصوص اینکه متعاقب خروج نیرو‌های چند ملیتی، ارتش اسرائیل از حومه بیروت تا شمال شهر صیدا عقب‌نشینی کرد و دولت دست‌نشانده «امین جمیل» نیز در موضع ضعف سرانجام تن به لغو کامل موافقت‌نامه خفت‌بار سازش با تل‌آویو داد. 
۳ ـ در ۲۵ ژوییه ۱۹۹۳، ارتش اسرائیل بار دیگر عملیات سه مرحله‌ای خود را به لبنان آغاز کرد. این در شرایطی بود که حزب‌الله با محبوبیت گسترده در میان توده‌های مردم توانسته بود در انتخابات پارلمانی رأی خوبی بیاورد. هواپیما‌های اسرائیل مواضع حزب‌الله در روستا‌های جنوب لبنان را بمباران کردند. سپس بالگرد‌های این رژیم در مرحله دوم عملیات، مناطق پیرامون شهرک‌های جنوب را بمباران کردند و در مرحله سوم مناطق مسکونی در کلیه شهرک‌ها و روستا‌های جنوب بمباران شد.

 

نیروی دریایی رژیم اشغالگر صهیونیستی نیز بنادر صیدا و صور را محاصره کرد و طی هفت روز، ۲۵ هزار گلوله توپ به جنوب لبنان شلیک کرد. در نتیجه این حملات همه‌جانبه، ۱۵۰ نفر کشته، ۵۰۰ نفر مجروح و صد‌ها نفر از جنوب لبنان آواره شدند.

حزب‌الله نیز در پاسخ به این تهاجم گسترده، شهرک‌های یهودی‌نشین در شمال اسرائیل را زیر حملات موشک‌های کاتیوشای خود قرار داد که در نتیجه ۲۰۰ هزار نفر از ساکنان شمال اسرائیل آواره شدند و از آنجا که شمال اسرائیل، در واقع قطب کشاورزی صنعتی و توریستی این کشور محسوب می‌شد و می‌شود، مختل‌شدن امنیت در آن‌منطقه ضربات سنگین اقتصادی برای رژیم تل‌آویو در پی داشت. به همین دلیل یک هفته پس از این عملیات، زمامداران اسرائیل متوجه شدند که دچار اشتباه محاسبه شده‌اند، زیرا نه تنها افکارعمومی در جنوب لبنان علیه حزب‌الله برانگیخته نشد بلکه برعکس، محبوبیت حزب‌الله نه تنها در بین شیعیان بلکه سنی‌ها و مسیحیان نیز تشدید شد و از آن‌سو افکارعمومی داخل اسرائیل به شدت دولت حاکم بر این رژیم را برای پایان دادن به این عملیات تحت فشار قرار داد. 

مرحوم «رفیق حریری» که آن‌موقع نخست‌وزیر لبنان بود در مصاحبه با روزنامه فرانسوی لوموند با عباراتی طنزآمیز اعلام کرد: «اگر هدف اسرائیل، انهدام و نابود کردن جنوب لبنان بوده، در این کار به موفقیت رسیده است، اما اگر در نظر داشت مقاومت و ریشه‌های آن را از بین ببرد، ناکام شده است!»

۴ ـ در پی هلاکت «اسحاق رابین» نخست‌وزیر وقت اسرائیل در آبان‌ماه ۱۳۷۴ توسط یک یهودی ناراضی و توقف مذاکرات صلح میان سوریه و اسرائیل، شیمون پرز که توان از سرگیری مذاکرات صلح را نداشت و از سویی نمی‌خواست انتخابات پارلمانی پیش رو را از دست بدهد، در ۱۱ آوریل ۱۹۹۶ (۲۲/۱/۱۳۷۵) عملیات گسترده نظامی خود را علیه لبنان از هوا، دریا و زمین تحت عنوان «خوشه‌های خشم» آغاز کرد و مناطق مسکونی جنوب بقاع، بیروت و جبل را مورد شدیدترین و بی‌سابقه‌ترین حملات از زمان تجاوز سال ۱۹۸۲ قرار داد. این عملیات ۱۶ روزه باعث وارد آمدن تلفات سنگینی به غیرنظامیان لبنانی شد، اما مهم‌ترین فاجعه در روستای «قانا» در جنوب لبنان اتفاق افتاد. در ۱۸ آوریل باقیمانده اهالی این روستا که نتوانسته بودند روستای خود را ترک کنند به پایگاه نیرو‌های سازمان ملل در نزدیک روستای قانا پناه بردند تا از حملات ارتش اسرائیل در امان بمانند، اما توپخانه ارتش صهیونیستی با هدف‌گیری دقیق محل تجمع آنان، اکثر آنان را قتل‌عام کرد. در این اقدام جنایتکارانه بیش از ۱۰۰ روستایی کشته و همین تعداد نیز زخمی شدند. 

حزب‌الله لبنان نیز در پاسخ به این حملات، شهرک‌های یهودی‌نشین شمال اسرائیل را به شدت زیر آتش موشک‌های کاتیوشای خود قرار داد و ضمن وارد آوردن خسارات فراوان به آنها، موج عظیمی از آوارگی در میان ساکنان این مناطق ایجاد کرد و در نتیجه ضمن اینکه «پرز» زیر فشار‌های داخلی و خارجی مجبور به تن دادن به «تفاهمنامه آوریل» شد، در انتخابات پارلمانی نیز شکست خورد و باز هم حزب‌الله لبنان پیروز از میدان درآمد و باز هم بر محبوبیت گسترده این تشکل افزوده شد و پنج ماه بعد، بار دیگر در انتخابات پارلمانی لبنان به پیروزی خوبی رسید. 

۵ ـ علی‌رغم توافق طائف در ۱۹۸۹، اسرائیل هنوز خاک لبنان را ترک نکرده بود. اقبال گسترده مردم لبنان حتی مسیحیان و اهل تسنن به حزب‌الله باعث شد که آن‌ها به تدریج از بهار سال ۲۰۰۰ عملیات ایذایی علیه مقر‌های نظامی اشغالگران صهیونیست در خاک لبنان را به شدت افزایش دهند طوری‌که ارتش اسرائیل مجبور شد یک هفته قبل از اولتیماتوم حزب‌الله در هفتم ژوییه از خاک لبنان (به جز مزارع شبعا) خارج شود. 

البته برای مزارع لبنانی شبعا هم اسرائیل مجبور شد در شش سال بعد در جنگی ۳۳ روزه و در حالی که از زمین و هوا و دریا به لبنان حمله کرده بود، هفت کشته و ۲۲ مجروح بدهد، ضمن اینکه ۳۴ تانک فوق پیشرفته مرکاوای خود را هم به‌طور تحقیرآمیزی از دست داد. اسرائیل متعاقب این ناکامی، اکثر تأسیسات مهم و زیربنایی شهر بیروت را بمباران کرد و ۶ هزار نیروی احتیاط خود را هم به خدمت فراخواند و نخست‌وزیر لبنان را تهدید به حمله و شیعیان منطقه «ضاحیه» را تهدید کرد که از اطراف مقر «سیدحسن نصرالله» کنار بروند! این در شرایطی است که این‌بار از اقدامات متقابل حزب‌الله علاوه بر شیعیان و سنی‌ها و مسیحیان لبنان، جنبش اخوان‌المسلمین مصر و گردان‌های الاقصی (شاخه نظامی فتح) نیز ابراز شادمانی کردند و از حزب‌الله خواستند رها کردن دو نظامی اسرائیلی را به آزادی تنها اسرای لبنانی منحصر نکند و آن را به آزادی همه اسیران عرب دربند رژیم صهیونیستی مشروط کند. 

۶ ـ از خرداد سال ۱۳۶۱ که جوانان پیش گفته در منطقه خلده بیروت با خبرنگاران خارجی مصاحبه کردند و خود را از پیروان امام خمینی نامیدند تا امروز بیش از ۴۲ سال می‌گذرد. در این مدت، جوانان و مجاهدان بسیاری به این تشکیلات پیوسته‌اند، بسیاری از جمله دبیرکل سابق آن (سیدعباس موسوی) و روز جمعه دبیرکل مجاهد سه دهه اخیر آن عالم بزرگ «سیدحسن نصرالله» به شهادت رسیده‌اند و بسیاری هم‌اکنون درخط مقدم آزادی لبنان و فلسطین علیه اشغالگرانند و روزبه‌روز بر شمار و محبوبیت و تأثیرگذاری آن‌ها نه فقط در بین امت اسلامی که آزادگان جهان افزوده می‌شود. 

رژیم صهیونیستی اکنون می‌داند که در تمام شهر‌های بزرگ لبنان نام یک خیابان به‌روشنی می‌درخشد: «خیابان امام خمینی». اکنون در منطقه «ضاحیه»، جوانان تندیس بزرگی از امام خمینی را نصب کرده‌اند که دست‌های خود را به مهربانی بر روی تمام مؤمنان جهان گشوده است. علاوه بر عراق، در شهر‌های بقاع، در جنوب، در نبطیه و بلوار اصلی منتهی به فرودگاه بیروت نیز نام «امام خمینی» زینت‌بخش خیابان‌ها و مراکز مهم شیعیان، سنی‌ها و حتی مسیحیان لبنان است. 

۷. این‌روز‌ها و ماه‌ها رژیم اسرائیل تمام فجایع پیش‌گفته را در این دو هفته دوباره در لبنان تکرار کرده است؛ جنایاتی که در این‌سال‌ها نتایجی کاملاً برعکس نصیب او کرده است. آن‌ها بی‌سابقه‌ترین جنایات تاریخ را بدتر از صبرا و شتیلا و قانا مرتکب شده و بیشترین تعداد ترور رهبران و فرماندهان فلسطینی و لبنانی و عراقی و ایرانی را در کارنامه خود ثبت کرده و به آن افتخار می‌کند. تمام فجایع پیش‌گفته را در این دو هفته دوباره در لبنان تکرار کرده‌اند؛ جنایاتی که در این‌سال‌ها نتایجی کاملاً برعکس نصیبشان کرده است. برخی از رسانه‌های خود اسرائیل دیروز اعتراف کردند که «با رفتن سیدنصرالله، حزب‌الله نابود نخواهد شد! نگرانی اصلی ما، اندیشه و ایمان جبهۀ مقاومت است؛ اعتقاد به جهاد فی سبیل‌الله و روحیۀ شکست‌ناپذیری حزب‌الله مانع هرگونه خوش‌بینی ما در آینده است.» 

آری، اسرائیل اگرچه قدرت‌نمایی کرده است و در این شکی نیست؛ اما به قول خواننده مسیحی لبنان خانم جولیا پطرس در آهنگ مشهور «وین المَلایین؟»: «الله معنا، اقوی و اکبر مِن بنی‌صهیون»؛ خدایی که با ماست، قوی‌تر و بزرگ‌تر از صهیونیست‌هاست. با مقاومت مؤمنانه جوانان لبنان و فلسطین و اقدامات حتمی و ضروری و تلافی‌جویانه ایران اسلامی، دیر نیست که نام جدیدی بر خیابان‌های شهر‌های بیت‌المقدس و تل‌آویو و حیفا و یافا و الجلیل بدرخشد: بزرگراه امام خمینی.

شهید نصرا...؛ زنده‌تر از همیشه

مسعود رضایی

سیدحسن نصرا...، سید مقاومت، بزرگمرد دوران و مجاهد خستگی‌ناپذیر به خیل شهدا پیوست و مزد یک عمر تلاش و جهاد خود را گرفت. این فوز عظیم گوارای وجود او باد، هرچند تردیدی نیست که از دست دادن چنین شخصیت برجسته و تأثیرگذاری برای امت اسلامی یک ضایعه و خسارت بزرگ محسوب می‌شود و اندوهی گران بر دل‌های ما می‌گذارد.

جنایتکاران صهیونیست با کمک‌های همه‌جانبه رفقای شیطان‌صفت خود مدتی است که بر حجم اقدامات تروریستی خود افزوده‌اند و نیرو‌های مبارز اعم از ایرانی، لبنانی، فلسطینی، سوری و ... را به انحای گوناگون هدف قرار می‌دهند و به شهادت می‌رسانند. از سوی دیگر، صهیونیست‌ها فارغ از هر قید و بند اخلاقی، انسانی، قانونی و بین‌ا‌لمللی به کشتار غیرنظامیان در غزه و کرانه باختری و لبنان مشغولند و نه‌تن‌ها از سوی دوستان غربی خود سرزنش نمی‌شوند، بلکه مورد تشویق‌های مداوم آنها نیز قرار می‌گیرند. کمک‌های مالی و تسلیحاتی شبکه شیاطین به رهبری آمریکا نیز به‌صورت مستمر در اختیار صهیونیست‌ها قرار داده می‌شود تا مبادا آنها در انجام جنایات خود، دچار وقفه شوند. این یک روی این سکه است که می‌تواند موجب شود تا عده‌ای، صهیونیست‌ها را در موضع قدرت تصور کنند و همین تصور باعث تضعیف روحیه و بروز ناامیدی و نگرانی در آنها شود. البته اگر این سکه صرفا همین یک رو را داشت، حق با اینان بود، اما خوشبختانه این سکه یک روی دیگر هم دارد. 
از یک سال پیش تاکنون، یعنی از آن هنگام که نیرو‌های رزمنده فلسطینی و به ستوه آمده از ۷۰ سال اسارت، از زندانی به نام غزه به سرزمین‌های اشغالی حمله بردند و جمعی از صهیونیست‌ها را کشته و جمعی را به اسارت گرفتند و ضربه‌ای بی‌سابقه به رژیم صهیونیستی وارد کردند، رویداد‌ها و تحولات بسیار زیادی در منطقه و جهان روی داده است که باید آنها را نیز در نظر داشت.
اولین نکته‌ای که در این زمینه جلب توجه می‌کند این است که اسرائیل در تمامی درگیری‌های نظامی گذشته خود، حتی اگر چند کشور عربی همزمان در جبهه مقابل قرار داشتند، کار را به‌سرعت با پیروزی به پایان می‌رساند و جشن پیروزی را برگزار می‌کرد. اما این بار نه چنان است، چراکه یک سال تمام است که در ماجرای درگیری با یک گروه مانند حماس گرفتار آمده و حتی علی‌رغم دست‌یازیدن به انواع جنایات علیه بشریت، همچنان در باتلاق غزه مانده و راه پیش و پس ندارد. 
از سوی دیگر پس از ماجرای ۷ اکتبر، صفحه جدیدی در تاریخ منطقه گشوده شد که دیگر بسته نخواهد شد. در این صفحه جدید، اسرائیل در وسط میدانی قرار گرفته که بازوان نیرومند مقاومت از چند جهت او را دربر گرفته و با ضربات محکم و مستمر خود، هر لحظه فشار بر او را افزایش می‌دهند. در واقع می‌توان جانور وحشی خونخواری را تصور کرد که در میان چندین بازوی قدرتمند گرفتار شده و اگرچه مرتبا چنگ می‌کشد و گاز می‌گیرد و سعی دارد با وارد آوردن جراحاتی، خود را از میان این بازوان ستبر رهایی بخشد، اما همچنان گرفتار است و هرچه زمان می‌گذرد، فشار بیشتری را بر گلو و گرده خود احساس می‌کند و دور نیست که به حال تنگی نفس و خفگی بیفتد. اسرائیل در طول دوران حیات خود هرگز با چنین شرایط سخت و طاقت‌فرسایی مواجه نبوده است. نزدیک یک سال است که حملات محور‌های مختلف مقاومت از هر سو به آن ادامه دارد و هر روز شدیدتر از قبل می‌شود. ترس و وحشت بر تمامی شهر‌ها و شهرک‌های صهیونیست‌نشین سایه افکنده و روح و روان آنها را در هم ریخته است. بنادر بزرگ و مهم به حال تعطیل یا نیمه تعطیل درآمده‌اند. کسب‌وکار‌ها با اختلالات جدی مواجه شده‌اند. برخی از شهر‌ها و شهرک‌ها بنا به اعتراف مقامات صهیونیست به‌صورت شهر ارواح درآمده‌اند. به‌علاوه این‌که از خسارات و تلفات و جراحات ناشی از حملات مستمر به مناطق مختلف اسرائیل نیز نباید غافل شد، هرچند صهیونیست‌ها سعی در سانسور شدید اخبار در این زمینه دارند.
همچنین یک بخش مهم دیگر از این ماجرا، اوج‌گیری فزاینده و بی‌سابقه نفرت از اسرائیل در میان ملت‌ها در اقصی‌نقاط جهان است. در این زمینه نیز به قطع و یقین باید گفت اسرائیل از ابتدای تولد نامشروع خود تاکنون هیچ‌گاه به این وسعت و با این عمق، مورد نفرت نبوده است. در حقیقت تمام آنچه در طول نزدیک به ۷۰ سال گذشته برای تصویرسازی مثبت از رژیم صهیونیستی با صرف هزینه‌های بسیار کلان صورت گرفته بود، در این یک سال به باد فنا رفت و ماهیت و چهره واقعی بسیار کریه، منحوس و مخوف این رژیم برای همگان آشکار شد.
از طرفی، وقایع یک سال گذشته زمینه‌ای بسیار مناسب و مساعد را برای وحدت و همدلی و همکاری ملت‌های مسلمان منطقه در مواجهه و مبارزه با رژیم صهیونیستی فراهم آورده است؛ تا جایی که چه‌بسا برخی دولت‌های منطقه که پیش از این دارای روابط خاص با صهیونیست‌ها بودند نیز تحت تأثیر همین فضای موجود، حداقل ناچار از آن شده‌اند که در مقابل چنین رژیمی با زبان تند سخن بگویند و محدودیت‌هایی را در روابط سیاسی و اقتصادی خود با آن اعلام کنند؛ بنابراین با توجه به دو روی این سکه، باید گفت آنچه امروز در جریان است، با توجه به آنچه در طول ۷۰ سال قبل گذشته است، یک تهدید بسیار جدی برای اسرائیل و یک فرصت کاملا استثنایی برای ملت‌های منطقه و محور مقاومت است که باید از آن به بهترین نحو بهره گرفت. شرط این بهره‌مندی آن است که اولا در نظر داشته باشیم از این موجود وحشی خونخوار گرفتارآمده در بین بازوان پولادین مقاومت که خود را مواجه با خفگی و مرگ می‌بیند، هیچ اقدام جنایتکارانه‌ای بعید نیست و برای نجات خود دست به هر کاری می‌زند؛ بنابراین باید کاملا هوشیار بود، هم در دفاع و هم در حمله. 
نکته مهم دیگر، مدیریت افکار عمومی در این شرایط است، به‌خصوص این‌که دشمن با شبکه وسیع رسانه‌ای خود سعی دارد یک جنگ روانی وسیع را در میان ملت‌های منطقه و به‌ویژه ملت ایران به راه اندازد و با اشاره به چنگ و دندان نشان‌دادن‌های رژیم صهیونیستی، او را در موضع قدرت و دیگران را در موضع ضعف قلمداد کند و یک تصویر جعلی و واژگونه از وضعیت را در اذهان ترسیم کند. توجه به این نکته ضروری است که جنگ روانی به همان اندازه مهم است و می‌تواند تأثیرگذار باشد که جنگ نظامی؛ بنابراین نباید اجازه داد صهیونیست‌ها و حامیان‌شان که در عرصه نظامی و اقتصادی و اجتماعی تحت فشار شدید قرار دارند، در جنگ روانی دست بالا را پیدا کنند. 
واقعیت آن است که اسرائیل امروز در بدترین شرایط از زمان موجودیت خود قرار دارد و شرایط از این هم برای او بدتر و بحرانی‌تر خواهد شد. شهید سیدحسن نصرا... قهرمان محور مقاومت به رهبری حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای بود که نقش او در به وجود آوردن این شرایط برای صهیونیست‌ها درکنار دیگر قهرمانان این صحنه همچون شهید حاج قاسم سلیمانی و شهید اسماعیل هنیه هرگز فراموش نخواهد شد و تا ابد در یاد‌ها خواهد ماند.

الگوی رفتاری سیاست خارجی

سید محمد حسینی

با آغاز جنگ غزه و تلاش اسرائیل برای درگیرکردن مستقیم ایران در یک جنگ منطقه‌ای و امتناع ایران؛ مجددأ پیچیدگی سیاست خارجی ایران خودنمایی کرده و سوالاتی را در ذهن پژوهشگران ایجاد نموده است.
آیا ایران به مثابه یک دولت-ملت مسئولانه رفتار می‌کند؟ اگر اینگونه است، راهبردهای ایدئولوژیک در سیاست خارجی آن چه وجهی دارد؟
آیا ایران، استراتژی بقاء را دنبال می‌کند؟ اگر اینگونه است چرا آشکارا بازیگری تجدیدنظرطلب است و کنش‌های ناظر بر تجدیدنظرطلبی از خود بروز می‌دهد؟
آیا ایران در مقام یک بازیگر تجدیدنظرطلب به دنبال بر هم زدن نظم موجود است؟ اگر اینگونه است چرا از ورود به هر جنگی پرهیز می‌کند و راهبرد بی‌طرفی را همواره دنبال می‌کند؟
آیا تمرکز سیاست خارجی ایران نابودی اسرائیل است؟ اگر اینگونه است چرا از فرصت کنونی برای فعال کردن همه جبهه‌های مقاومت علیه اسرائیل استفاده نمی‌کند؟
این سوالات و بسیاری دیگر نشان از پیچیدگی درک ماهیت سیاست خارجی ایران دارد. واقعیت آن است که درک سیاست خارجی کشورها به طور عام و درک ماهیت رفتاری سیاست خارجی ایران به طور خاص پیچیده است اما از بطن همین رفتارهای پیچیده می‌توان به چند گزاره علمی در باب سیاست خارجی ایران رسید:
چرا درک سیاست خارجی ایران برای ناظران داخلی و به خصوص خارجی سخت و پیچیده است؟
اساسأ درک سیاست خارجی قرین با ابهام و پیچیدگی است چون سیاست داخلی در محیط اقتدارپذیر و نظم سلسله مراتبی دنبال می‌شود اما سیاست خارجی  در محیط اقتدارگریز ، ( و به تعبیر Kennet Waltz ) نظم آنارشیک دنبال می‌شود.
ایران از منظر ژئوپلتیک در محیطی نامتجانس واقع است که علاوه بر ماهیت موزاییکی، با تعارضات ساختاری و مهمتر از همه مداخلات منفی و مثبت قدرت‌های بزرگ نیز مواجه است. ژئوپلتیک ایران را با ژئوپلتیک مالزی مقایسه کنید. سادگی و پیش‌بینی پذیری سیاست خارجی مالزی قابل درک است چون این کشور در جایی واقع است که محیط پیرامونی آن تجانس بسیاری در ابعاد مختلف با مالزی دارند و تعارضات ساختاری هم در ژئوپلتیک آسیای جنوب شرقی وجود ندارد.
بسیاری از رفتارهای سیاست خارجی ایران دارای ریشه‌های تاریخی است. هراس امنیتی از مداخلات تاریخی قدرت‌های بزرگ، ترس از جنگ، اتخاذ راهبرد بی‌طرفی در جنگ‌ها، توازن‌سازی در منطقه، تنهایی استراتژیک، استفاده از نیروی سوم در توازن‌سازی، فقدان منافع راهبردی قدرت‌های بزرگ در ایران و بهره‌مندی قدرت‌های بزرگ از ایران به مثابه یک ابزار و… از مهمترین ریشه‌های تاریخی روابط و سیاست خارجی ایران است که امتداد آن در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مشهود می‌باشد. مسائل ایران در محیط پیرامونی سیاست خارجی ایران بسیار متنوع، متضاد و پیچیده است. مقایسه کنید مسائل ایران را در محیط قفقاز، افپا، شامات و خلیج‌فارس؛ ضمن انکه تنوع بحران‌های سیاست خارجی ایران در محیط‌های پیرامونی را باید با این ملاحظه بررسی کرد که تقابل با امریکا و تعارض با اسرائیل انرژی بسیاری از سیاست خارجی ایران می‌گیرد.
و بالاخره مهمترین پیچیدگی سیاست خارجی ایران آن است که ایران در تقسیم‌بندی مورگنتا (Morgenthau) از رفتار سیاست خارجی کشورها بازیگری «تجدیدنظرطلب» و در عین حال «صلح‌طلب» است.
پنجگانه فوق؛ پیچیدگی سیاست خارجی ایران را تبیین می‌کند در عین حال از بطن همین ابهام و پیچیدگی؛ الگوهای رفتاری از سیاست خارجی ایران استخراج می‌شود.
ایران به دنبال هژمونی منطقه‌ای نیست بلکه بر اساس تجارب تاریخی، نظم منطقه‌ای درون‌زاد را وضعیتی مطلوب برای خود و دیگر کشورهای منطقه می‌داند و با سیاست همسایگی، مقابله با مداخله منفی قدرت‌های خارجی، مقابله عملی با اسرائیل و ممانعت از بروز جنگ منطقه‌ای به دنبال تحقق آن است.
الزامات ژئوپلتیک؛ جهت‌گیری اصلی سیاست خارجی ایران را مشخص می‌کند. ایران بر حسب تنوع و تکثر بحران‌ها در محیط‌های مختلف پیرامونی، راهبردهای متنوع و متکثری اتخاذ می‌کند.
ایران تا جایی که امکان داشته باشد از ورود به جنگ پرهیز می‌کند، اما چنانچه بقاء کشور به خطر بیافتد؛ از همه اهرم‌های امنیتی و نظامی خود برای تنبیه متجاوز استفاده می‌کند. سیاست خارجی ایران عملگرایانه است اما این عملگرایی از نوع عملگرایی امریکایی (ئی -اچ-کار؛ Edward Hallett Carr ) نیست بلکه عملگرایی سیاست خارجی ایران را باید در مفاهیم فقهی عزت-حکمت-مصلحت درک و فهم نمود.
درک سیاست خارجی ایران با منطق رئالیستی، ناقص است

عصر پسا‌نصرالله