حسین شریعتمداری 

۱- روز نهم ربیع‌الاول؛  اولین روز بعد از شهادت امام حسن عسکری علیه‌السلام است، این روز، با آغاز امامت حضرت بقیهًْ‌الله الاعظم - ارواحنا لتراب مقدمه الفداء‌- همزمان است. این روز با همه اهمیتی که دارد و سمت و سویی که از تجدید بیعت با حضرتش در آن است، آنگونه که بایسته است مورد توجه قرار نگرفته بود. نه آن که یادی از آن در میان نبود، بلکه یادی که شایسته این روز بزرگ است در پی نداشت. امسال اما، قرار است به همت جمعی از دلدادگان پاکباخته مراد غایب‌(عج)، مراسمی با عنوان «‌صبحگاه عهد سربازی» و با انگیزه تجدید بیعت با مراد غایب در سراسر کشور برگزار شود.

۲- در کلام خدا بر بزرگداشت «‌ایام الله‌» تاکید شده است و به گفته حکیمانه رهبر معظم انقلاب: «‌تذکر به «ایام‌الله‌» که خداوند متعال به آن امر فرموده است، انسان‌‌ساز است. قضایایی‌که در ایام‌الله‌ رخ داده است، برای تاریخ و انسان‌ها در طول تاریخ آموزنده و بیدار‌ کننده است. حوادث بزرگ تاریخ که قرآن مجید هم از بعضی از آنها یاد کرده است، سرمشقی پر برکت برای ساختن جامعه‌ها و اشخاص و جامعۀ عصر ما که عصر انقلاب است، و در کشور ایران که کشور انقلاب و شاهد بسیاری از حوادث بزرگ است که باید آنها را ایام‌الله‌ محسوب کنیم و به ذکر آنها و تذکر آن ایام بپردازیم؛ که برای ملت قهرمان و مجاهدان سلحشور، درس انقلاب است‌».

 یکی از برجسته‌ترین دستاورد تجدید بیعت با بقیهًْ‌الله الاعظم یادآوری وظائف و ماموریت منتظران است. در این باره گفتنی‌هایی هست. بخوانید!

۳- از جمله مشکلات بزرگی که خلفای جور با آن روبه‌رو بودند، این بود که اطاعت از «‌اولی‌الامر» به صراحت در کلام‌ خدا آمده است «‌یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الأَمْرِ مِنْکمْ‌... ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید از خدا و از رسول و اولی‌الامر پیروی کنید». و اما، خدا به پلیدی و گناه امر نمی‌فرماید 

«‌إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ‌... خدا به عدل و نیکی امر می‌کند». بنابراین اولی‌الامر باید معصوم باشد. از سوی دیگر بایسته نیست که خدا به پیروی از اولی‌الامر دستور داده باشد ولی آنها را معرفی نکرده باشد! ضمن آن که شناخت معصوم تنها از عهده خدا بر می‌آید که از آشکار و پنهان بندگان با خبر است. و همه می‌دانستند که خداوند متعال از زبان رسول خود، یکایک امامان علیهم‌السلام را با ذکر نام و مشخصات آنها معرفی فرموده است و درباره پیامبر اعظم نیز به صراحت آمده است که «‌وَ مَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی،إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی... و [‌پیامبر] از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید، گفتار او چیزی جز وحی که به او نازل می‌شود، نیست‌». این واقعیات از نگاه حاکمان ستمگر بنی‌امیه و بنی‌عباس پنهان نبود و از این روی امامان علیهم‌السلام را که گسترش عدل و داد و مقابله با ظالمان را ماموریت الهی خود می‌دانستند و به آن قیام می‌کردند، اصلی‌ترین مانع ادامه ستمگری خود تلقی کرده و به شهادت آنان کمر می‌بستند...

۴- بیست و چند سال پیش، وقتی تصمیم گرفتیم که همه پنجشنبه‌ها به یاد امام زمان  - ارواحنا له ‌الفداء- ستونی در یکی از صفحات پرخواننده کیهان داشته باشیم، متن زیر را بر تارک آن ستون نوشتیم و نام «‌چشم به راه سپیده‌» را برای ستون برگزیدیم تا همه منتظرانش در آن جای داشته باشند. بخوانید!

«‌تو را غایب نامیده‌اند، چون ظاهر نیستی، نه اینکه حاضر نباشی. غیبت به معنای حاضر نبودن تهمت ناروایی است که به تو زده‌اند و آنان که بر این پندارند، فرق میان حضور و ظهور را نمی‌دانند، آمدنت که در انتظار آنیم به معنای ظهور است، نه حضور و دلشدگانت که هر صبح و شام تو را می‌خوانند، ظهورت را از خدا می‌طلبند نه حضورت را. وقتی ظاهر می‌شوی، همه انگشت حیرت به دندان می‌گزند و با تعجب می‌گویند که تو را پیش از این هم دیده‌اند. و راست می‌گویند، چرا که تو در میان مایی، زیرا امام مایی و هیچ امامی نیست که در میان امت خود نباشد‌».

۵- فرامین الهی و قوانین حیات‌بخش اسلام، آنگونه که متاسفانه طی قرون گذشته از سوی حاکمان ستمگر و برخی از ساده‌اندیشان تبلیغ و ترویج شده است، منحصر به دستورات و قوانین مربوط به امور شخصی و فردی نیست و در احکام وضو و نماز و غسل و طهارات و‌... امثال آن خلاصه نمی‌شود. احکام مربوط به احوال شخصی و فردی بخشی ضروری و لازم‌الاجراست و بی‌توجهی به آن نه فقط هرگز مجاز نیست بلکه دوری از اسلام عزیز را نیز به دنبال دارد، اما احکام الهی منحصر به آن نیست. 

 حضرت امام رضوان‌الله تعالی علیه می‌فرمودند: «شما پنجاه و چند كتاب فقه را ملاحظه مى‏‌كنيد، هفت-‌ هشت تا كتابى است كه مربوط به عبادات است، باقى‌‏اش مربوط به سياسات و اجتماعيات و معاشرات و‌... است ».

۶- و اما، اجرای احکام الهی و قوانین اسلامی نیازمند قدرت سیاسی، یعنی حکومت اسلامی است. برخی از افراد و جریاناتی که تشکیل حکومت اسلامی در زمان غیبت حضرت بقیهًْ‌الله الاعظم  -ارواحنا لتراب مقدمه الفداء- را نفی می‌کنند، چه بدانند و بخواهند و چه ندانند و نخواهند، اجرای احکام الهی و قوانین اسلام و به بیان گویاتر، اسلام را نفی می‌کنند و این باور انحرافی را ترویج می‌دهند که مردم در دوران غیبت به اسلام نیازی ندارند! و بعد از غیبت امام زمان(عج) باید بساط اسلام برچیده شود!! آیا غیر از این است؟! مگر اسلام منحصر به احکام مربوط به احوال شخصی و فردی است که در صورت انجام آن، مقصود از بعثت انبیاء و امامت پیوسته ائمه هدی‌(ع) حاصل شده باشد! کسانی که بر این باورند آنچه ارائه می‌کنند، هرچه باشد، به یقین اسلام نیست! این دیدگاه اگرچه در ایران به نام گروه انجمن حجتیه فاکتور شده است ولی ماجرا فراتر از قد و قواره گروه مزبور است که شرح آن به درازا می‌کشد!

۷- در کلام خدا از قیام به عدل و داد با عنوان هدف و مقصود انبیاء الهی یاد شده است «لَقَد أَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَيِّناتِ و َأَنزَلنا مَعَهُمُ الكِتابَ وَالميزانَ لِيَقومَ النّاسُ بِالقِسط ... ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حقّ از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند»

(۲۵ حدید). بدیهی است که وقتی قرار است این نسخه بر کرسی حاکمیت بنشیند و برپایی عدل و داد را دنبال کند، قدرت‌های استکباری و همه کسانی که دنیای خود را در غارتگری و چپاول ملت‌ها می‌بینند و در این راه از هیچ جنایتی دست نمی‌کشند، به مقابله و دشمنی با این نسخه و حاکمیت بنا شده بر آن، برمی‌خیزند. و این رخداد با تشکیل جمهوری اسلامی ایران که نظامی برخاسته از اسلام ناب محمدی(ص) اتفاق افتاده است. 

۸- و بالاخره، یکی از اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین مصادیق انتظار(که از آن با عنوان برترین عبادات یاد شده است) حضور  در این آوردگاه و میدان جنگ است. از قول معصومین‌(ع) آمده است، یکی از نشانه‌های منتظران حضرت بقیهًْ‌الله، آن است که گفتار و رفتار‌شان علیه دشمنان و به خشم آورنده آنهاست. حضرت آقا در تعریف جهاد می‌فرمایند؛ جهاد هر حرکت و اقدامی است که علیه دشمنان اسلام صورت می‌پذیرد و آنان را به خشم می‌آورد. (نقل به مضمون‌). 

از این روی مقابله با دشمنان تابلو‌دار اسلام و انقلاب و ملت‌های مسلمان و همه مظلومان جهان، یکی از اصلی‌ترین نشانه انتظار و از ویژگی‌های قطعی دوستداران و شیفتگان امام زمان ارواحنا لتراب مقدمه الفداء است، که امروزه، در سطح منطقه، حمایت همه‌جانبه مالی و تسلیحاتی و حضوری از مردم مظلوم غزه‌، در عرصه جهانی مقابله با آمریکا و متحدانش، در داخل، مقابله با مفسدان اقتصادی و پادوهای آشکار و پنهان دشمن و‌... از بارزترین نمونه‌های آن است.

۹- حالا به صدر این یادداشت برمی‌گردیم و بار دیگر به حسن انتخاب کسانی که روز نهم ربیع الاول یعنی نخستین روز امامت حضرت ولی عصر‌(عج) را، به عنوان روز تجدید بیعت با امام زمان و عهد سربازی برگزیده‌اند، آفرین می‌گوئیم.

متغیرهای اثرگذار بر آینده مذاکرات هسته‌ای

مصطفی نجفی

پرونده هسته‌ای ایران، وارد دوره تازه‌ای از چرخه طولانی «تحریم، مذاکره، توافق، تحریم و مذاکره» شده است. چرخه‌ای که در دو دهه اخیر، سیاست خارجی کشور را متاثر و مستهلک کرده و اکنون نیز وارد مرحله جدیدی شده است که چشم انداز آن مبهم و همراه با متغیرها و عدم قطعیت‌های فراوان است.  در ژوئن ۲۰۱۵ پس از امضای برجام بسیاری تصور می‌کردند که بحران هسته‌ای ایران خاتمه یافته است. اما خروج آمریکای ترامپ از برجام و بدعهدی غرب، بار دیگر به آرامی پرونده هسته‌ای ایران را از وضعیت عادی خارج و اکنون به بحرانی در روابط ایران و غرب تبدیل شده است؛ مسئله‌ای که با پرونده‌های جدید منطقه‌ای و بین المللی تداخل یافته و بر پیچیدگی‌های آن افزوده است.  در همین باره، عباس عراقچی در اولین اظهار نظر پس از انتصاب به وزارت خارجه ایران در یک برنامه تلویزیونی گفته است «حتما باید سند برجام باز شود و قسمت‌هایی از آن تغییر یابد. مذاکرات برجام می‌تواند راهنما باشد اما نمی‌تواند دوباره احیا شود.» از سوی دیگر، رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگو با العربیه گفت: امکان برای رسیدن به توافق (هسته‌ای با ایران) وجود دارد اما درباره احیای برجام، باید در نظر داشته باشید که این توافق از جهاتی به دلیل واقعیت‌های برنامه هسته‌ای ایران زایل شده است.وی ادامه داد: برجام درباره سانتریفیوژهای نسل قدیم بود، اما ایران امروز دستگاه‌هایی دارد که با سرعت بیشتری غنی‌سازی می‌کند. شما می‌توانید آن‌را همچنان برجام بنامید اما آن چنان که وزیر امور خارجه جدید ایران هم گفت برجام در وضعیت کنونی از کار افتاده است، بنابراین باید در این توافق اصلاحات بسیار مهمی صورت گیرد. با توجه با آن چه گفته شد، به نظر می‌رسد نبود امکان احیای برجام یک واقعیت مسلم است و باید در مسیر یک توافق جدید گام برداشت. اما سوال این است که امکان دست‌یابی به یک توافق جدید چقدر محتمل است؟ در عالم دیپلماسی، هیچ گاه درهای مذاکره و توافق به صورت کامل بسته نیست، اما باید درنظر داشت که جهان کنونی جهان سال ۲۰۱۵ نیست. باید دانست که ترجیحات و اولویت‌های بازیگران بین المللی به ویژه ذی‌نفعان برجام متناسب به وضعیت در حال تحول بین المللی کاملا تغییر یافته است. بنابراین، در راستای ارزیابی دقیق تر آینده پیش روی پرونده هسته‌ای ایران و مذاکرات پیرامون آن، باید چند متغیر مهم منطقه‌ای و بین المللی را در نظر گرفت:  ۱. جنگ اوکراین: در دو سال اخیر، جنگ اوکراین تاثیر قابل توجهی بر برجام و پرونده هسته‌ای ایران گذاشته است. به گونه‌ای که اگر تا پیش از جنگ اوکراین، تنها آمریکا موضع سخت تری در رابطه با احیای برجام داشت، پس از جنگ، اروپا نیز به بهانه و ادعای حمایت نظامی ایران از اوکراین گوی سبقت را از آمریکا در مخالفت با برجام ربود. به گونه‌ای که دیپلمات‌های ارشد اروپایی هم در مذاکرات نهان و هم در مواضع آشکار و اعلانی ارسال سلاح‌های ایران به روسیه را یکی از متغیرهای مداخله گر در عدم احیای برجام عنوان کردند. به نظر می‌رسد، این موضع سخت اروپا و آمریکا تا زمان تعیین تکلیف جنگ اوکراین یا از بین رفتن سوءتفاهمات میان ایران و غرب بر سر جنگ اوکراین ادامه خواهد داشت.  بنابراین در حالی که آمریکا و اروپا، برجام و پرونده هسته‌ای ایران را به جنگ اوکراین گره زده اند، بر پیچیدگی‌های هر نوع مذاکره‌ای افزوده است و نمی‌توان در کوتاه مدت به ازسرگیری مذاکرات و حصول به یک توافق هسته‌ای جدید امیدوار بود.  ۲. جنگ غزه: متغیر مهم دیگر، جنگ غزه و پیامدهای منطقه‌ای آن است. جنگی که خاورمیانه را به آستانه یک منازعه تمام عیار نظامی سوق داده است و می‌تواند به یکی از متغیرهای اثرگذار بر آینده پرونده هسته‌ای ایران تبدیل شود. بدون تردید، بدون خاتمه این جنگ ویرانگر و پایان جنایات اسرائیل و بحران حاد در نظام امنیت منطقه ای، نمی‌توان به چارچوب مشترک سیاسی و مذاکراتی با غرب خوش‌بین بود.  ۳. انتخابات آمریکا: انتخابات آمریکا نیز یک متغیر اثرگذار در آینده تعامل یا تقابل هسته‌ای میان ایران و غرب دانست. به قدرت رسیدن دونالد ترامپ یا کاملا هریس می‌تواند نتایج متفاوتی در رابطه با نحوه تعامل میان ایران و آمریکا بر سر پرونده هسته‌ای داشته باشد.  این سه متغیر مهم آینده پرونده هسته‌ای ایران را تحت الشعاع قرار می‌دهد و اگرچه تیم مذاکره کننده ایرانی باید تلاش کنند از گره خوردن این پرونده‌ها به مسئله هسته‌ای جلوگیری کنند، اما واقعیت مهم این است که طرف مقابل، تمایل دارد این متغیرها را وارد پرونده هسته‌ای ایران کند.  به همین دلیل، باید گفت حتی شکل گرفتن مذاکرات نیز موضوع دشواری به نظر می‌رسد. رسیدن به توافق نیز کاری بس دشوار و پر مانع است و نمی‌توان خوش‌بینانه به مسیر پیش روی مذاکرات هسته‌ای نگریست.

حکمرانی مهدوی، نیاز امروز ما

حمیدرضا شاه نظری

در آستانه نهم ربیع به عنوان سالروز آغاز امامت امام عصر (عج)، توجه به ویژگی‌های حکمرانی مهدوی و تلاش برای تحقق هرچه بیشتر آن در شرایط کنونی بسیار حائز اهمیت است. تشکیل حکومت واحد جهانی مهدوی در طول تاریخ، وعده تخلف‌ناپذیر الهی و آرزوی همه اهل توحید و عدالت توحیدی بوده است. 
انقلاب اسلامی از همان ابتدای شروع نهضت بزرگ امام خمینی (ره) تا زمان پیروزی و تداوم حرکت تاریخی آن تاکنون، با توجه ویژه به مهدویت شکل گرفته و هدف اصلی خود را کمک به برپایی حکومت جهانی مهدوی اعلام کرده است. بر اساس آموزه‌های دینی برگرفته شده از آیات و روایات، حکومت مهدوی دارای ویژگی‌هایی است که امروز نیز جمهوری اسلامی می‌بایست تمام تلاش خود را برای تحقق آن به عنوان حکومت و دولت زمینه‌ساز ظهور به کار گیرد. 
بر اساس آیات قرآن و روایات قطعی، حکومت جهانی مهدوی با حاکمیت صالحان و مستضعفان تشکیل شده و برقرار خواهد شد. بر اساس همین تعالیم، جهت‌گیری کلی انبیای الهی و حاکمیت دین همواره به سود مستضعفان و تحقق بخشیدن به حاکمیت آنان بوده است، همچنان‌که رویارویی و نبرد اصلی پیامبران علیهم‌السلام) با طبقات اشراف، مسرفان، مترفان و مستکبران بوده که همواره میل به سرکشی و طغیان در برابر خدا و اجرای احکام الهی و تحت سلطه درآوردن ضعفا و گروه‌های فرودست دارند. طبقاتی که همواره از تن دادن به حق و عدل سرباز زده و خوی و خصلت برتری‌جویی، سلطه‌طلبی، حق‌کشی و بیدادگری راه و روش آن‌ها بوده است. 
انقلاب اسلامی نیز مبتنی بر همین آموزه‌ها شکل گرفت و باوجود حضور همه اقشار در آن، بار اصلی این انقلاب بر دوش اقشار مستضعف و مؤمن جامعه ایران بود. از این رو، بر همه دولتمردان و مسئولان واجب است که در انتخاب کارگزاران و مدیران، توجه به مستضعفان را مدنظر قرار دهند و تلاش کنند با حاکم کردن آنان بر امور، قدمی به سمت برپایی حکومت مهدوی بردارند. روشن است که میل جناح‌ها و گروه‌های سیاسی به سمت صاحبان ثروت و قدرت است و این هنر مسئولان است که با مدیریت صحنه، مستضعفان را بر مصادر امور بنشانند، به خصوص امروز که دولت جدید مستقر شده و فصل تعیین و انتصاب مدیران است. توجه به این نکته توسط دولتی که رئیس‌جمهور آن خود را شاگرد مکتب نهج‌البلاغه می‌داند بسیار حائز اهمیت است. 
از دیگر ویژگی‌های حکومت مهدوی و حکمرانی مهدوی، برقراری توحید در سراسر جهان و حاکمیت اسلام و شریعت در همه جوامع است. در این باره امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «زمانی که قائم علیه‌السلام قیام کند، هیچ سرزمینی نمی‌ماند، مگر اینکه ندای شهادتین (لا اله الّا الله و محمّد رسول الله) در آن طنین اندازد.» ایستادگی در برابر مظاهر شرک و ضدتوحید از جمله مهم‌ترین وظایف حکومت اسلامی است. انقلاب اسلامی نیز یک انقلاب توحیدی بود که با شعار اسلام شکل گرفت و هم در شعار‌ها و هم در قانون اساسی و هم در پرچم جمهوری اسلامی ایران این اصل اساسی به روشنی منعکس شده است. از این رو، روا نیست به بهانه‌های مختلف، از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کرده یا خدای نکرده کسانی را به کار گمارد و بر مردم حاکم کند که اعتقادی به این موضوع نداشته و خود را در قبال آن مسئول ندانند و بدتر اینکه برخی نقش خود را در نقطه مقابل تعریف کنند. 
بعد از توحیدگستری، مهم‌ترین ویژگی حکومت مهدوی و اساسی‌ترین شاخص حکمرانی مهدوی، اصل زیربنایی «عدالت» است که شامل همه عرصه‌های زندگی اجتماعی می‌شود. این اصل آن‌چنان مهم است که در روایات متعدد به آن اشاره شده و جمله «یملا الارضَ قسطاً وعدلا کما ملئت ظلماً و جوراً» به تواتر در اکثر احادیث ذکر شده است. برقراری عدالت نیز صرفاً یک ملکه فردی و ویژگی شخصی نیست، بلکه روشن است که یک اصل اساسی در حوزه اجتماعی، سیاسی و اقتصادی است و شامل ساختار‌های مختلفی می‌شود که حیات زندگی اجتماعی بر آن ابتنا دارد. انقلاب اسلامی نیز از بدو شکل‌گیری خود مسئله عدالت را به عنوان اصلی اساسی در طول توحید مدنظر قرار داده است و جمهوری اسلامی ایران تلاش زیادی برای رسیدن به نقطه مطلوب از حیث عدالت انجام داده است ولی به فرمایش رهبر معظم انقلاب، این تلاش کافی نبوده و باید مضاعف شود. در این مورد همه قوا و همه دستگاه‌ها مسئولیت دارند و می‌بایست تمام تلاش خود را برای رسیدن به الگو‌های حکمرانی عادلانه و ساختار‌های اجتماعی سیاسی عادلانه به کار گیرند. علاوه بر اهمیت توجه به بحث عدالت در تمام عرصه‌ها و تمام حوزه‌های حاکمیتی و در همه قوا در شرایط فعلی، دولت جدید نیز که رئیس‌جمهور محترم، علاقه ویژه‌ای به نهج‌البلاغه و مرام و منش امیرالمؤمنین علیه‌السلام داشته و شعار حق و عدالت را داده لازم است برای برقراری عدالت اجتماعی بین آحاد مردم و کاهش فاصله طبقاتی و نابرابری معیشتی و نیز نابرابری‌های اجتماعی دیگر تلاش مضاعف صورت پذیرفته و برنامه‌ریزی ویژه انجام دهد. 
از جمله دیگر ویژگی‌های حکمرانی مهدوی توسعه علمی است. بر اساس روایات در دوره حکومت مهدوی، با مدیریت ایشان، علوم چنان توسعه خواهند یافت که همه شگفت‌زده خواهند شد. در این باره امام صادق (ع) می‌فرمایند: «علم، بیست و هفت حرف است. تمام آن چه انبیا آورده‌اند، دو حرف است و مردم، تا امروز، بیش از آن دو حرف نمی‌شناسند. هنگامی‌که قائم ما قیام کند، بیست و پنج حرف را می‌آورد و بین مردم توسعه خواهد داد و به دو حرف قبلی اضافه خواهد کرد تا بیست و هفت حرف کامل شود.» توسعه علوم اگر در خدمت گسترش توحید باشد، باعث گسترش رفاه، عدالت و معنویت در جهان خواهد شد. از این رو، توجه به توسعه علمی در شرایط کنونی نیز بر جمهوری اسلامی واجب است و یکی از وظایف اصلی دولت، ایجاد شرایط توسعه علمی کشور و در خدمت پیشرفت مادی و معنوی جامعه قرار دادن این توسعه علمی است. 
توجه به مهدویت و زمینه‌سازی دولت کریمه مهدوی، چشم‌انداز انقلاب اسلامی است و شاخصه‌های حکمرانی مهدوی، نیاز امروز جامعه ماست و اگر کاستی‌ای وجود دارد، ناشی از غفلت از این امر مهم است. از این رو توجه محققان، کارشناسان و مسئولان به خصوص مسئولان قوه اجرایی برای زمینه‌سازی تحقق آن برای گذر از مسائل و مشکلات امروز ایران، بسیار ضروری است.

دیپلماسی برادری

محمد قادری

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور اسلامی ایران، امروز چهارشنبه در اولین سفر خارجی خود پس از تشکیل دولت، وارد عراق می‌شود. انتخاب عراق به‌عنوان اولین مقصد سفر‌های خارجی از سوی پزشکیان نشان از اهمیت ویژه این کشور در راهبرد منطقه‌ای و سیاست‌خارجی جمهوری اسلامی ایران دارد.

دو کشور طی سال‌های اخیر و به‌ویژه در دولت شهید آیت‌ا... رئیسی با عبور از تفرقه‌افکنی‌های بی‌شمار دشمنان، تعامل بسیار خوبی را در حوزه‌های مختلف در پیش گرفتند که برکات فراوانی برای دو ملت داشت. سفر پزشکیان به کشور دوست و برادر، نقطه شروع خوبی برای دولت چهاردهم محسوب می‌شود تا بتواند مسیر تعاملات گسترده را تداوم بخشیده و موانع را از سر راه بردارد، به‌ویژه این‌که دست‌های پلید زیادی وجود دارد که تلاش می‌کند به هر شکل ممکن مناسبات دو کشور را بر هم زده و انسجام و هماهنگی موجود میان آنها را از بین ببرد. از سویی؛ مسائل فیمابین ایران و عراق موضوعاتی هستند که در یک فضای دوستانه قابلیت حل‌وفصل دارند و می‌توان آنها را به فرصتی برای افزایش توانمندی دو کشور تبدیل کرد، زیرا هر دو ملت بزرگ ایران و عراق سابقه‌ای بسیار طولانی در فرهنگ و تمدن دارند و همبستگی سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی آنها با یکدیگر می‌تواند این مسائل را حل کند، به شرط این‌که به دولت‌های مداخله‌گر اجازه دخالت داده نشود. مراسم پیاده‌روی اربعین نشان داده که ایرانی‌ها و عراقی‌ها ظرفیت تبدیل‌شدن به یک قدرت منسجم و بسیار بزرگ در جهت حل مسائل جهان اسلام را دارند، بنابراین با توجه به عمق محبت دو ملت به یکدیگر و عزم و اراده جدی مقامات طرفین، این امیدواری وجود داردکه در دوره جدید شاهد هم‌افزایی بیشتر و تقویت انسجام دو کشور باشیم و به نظر می‌رسد که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور اسلامی ایران و محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر محترم عراق می‌توانند یک اتفاق تاریخی بزرگ را با محوریت «دیپلماسی برادری» خلق کنند.

دبلوماسیة الأخوة
وصل رئیس الجمهوریة الإسلامیة الإیرانیة "مسعود بزشکیان" إلى العراق فی أول زیارة خارجیة له بعد تشکیل الحکومة. إن اختیار العراق کوجهة السفر الخارجیة الأولى من قبل الرئیس بزشکیان یظهر الأهیة الخاصة لهذا البلد فی الاستراتیجیة الإقلیمیة والسیاسة الخارجیة للجمهوریة الإسلامیة الإیرانیة.
وخلال الأعوام الأخیرة، وخاصة فی عهد حکومة الشهید آیة الله السید ابراهیم رئیسی، أفشل البلدین الشقیقین مساعی الأعداء للفرقة، وقاما بتفاعل وتعاوم جید جداً فی مختلف المجالات، مما حقق الکثیر من النتائج الجیدة للشعبین. وتعتبر زیارة رئیس الجمهوریة السید مسعود بزشکیان للعراق الصدیق والشقیق نقطة انطلاق جیدة للحکومة الـ۱۴ لمواصلة طریق التعامل الواسع وإزالة العقبات، خاصة أن هناک أیادی شریرة کثیرة تحاول الإضرار بالعلاقات بین‌البلدین بأی شکل من الأشکال وأن یلحقوا الضرر بالتنسیق والتضامن بین البلدین.
من جانب آخر؛ إن القضایا الموجودة بین إیران والعراق یمکن حل‌ها فی أجواء ودیة ویمکن تحویل‌ها إلى فرصة للارتقاء بقدرات البلدین، لأن کلا الشعبین العظیمین إیران والعراق لدیهما تاریخ عریق جدا فی الثقافة والحضارة و إن تضامنهم ومشترکاتهم السیاسیة والثقافیة قادرة على حل هذه القضایا، شریطة عدم السماح لتدخل الحکومات الاجنبیة.
لقد أظهرت مراسم زیارة الأربعین أن الإیرانیین والعراقیین لدیهم القدرة على أن یصبحوا قوة متماسکة وکبیرة جدًا لحل مشاکل العالم الإسلامی، لذلک، مع الأخذ فی الاعتبار عمق الود والمحبة بین الشعبین والتصمیم الجاد لدى المسؤولین فی البلدین، هناک أمل بأن نشهد فی المرحلة الجدیدة المزید من التآزر وتعزیز الوحدة بین البلدین و یبدو أن السید مسعود بزشکیان، رئیس الجمهوریة الإسلامیة الإیرانیة والسید محمد شیاع السودانی، رئیس وزراء جمهوریة العراق المحترم، أن یصنع حدثاً تاریخیاً کبیراً یتمحور حول "الدبلوماسیة الأخویة”.

ماهیت تحولات قفقاز

محمد مهدی مظاهری

اعلام موضع اخیر مقامات ارشد روسی پس از سفر ولادیمیر پوتین به باکو درباره مسیر ارتباطی زنگزور در منطقه قفقاز جنوبی، بار دیگر بحث ها در مورد رویکرد روسیه به جمهوری اسلامی ایران را افزایش داده است. ماجرا از آنجا آغاز شد که بعد از حمله اوکراین به خاک روسیه ، تصرف برخی شهرهای آن و تغییر شرایط میدانی در جنگ، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، برای اولین بار از زمان آغاز جنگ با اوکراین، یک سفر دو روزه به جمهوری آذربایجان انجام داد تا به بررسی راهکارهای گسترش همکاری‌های راهبردی و ائتلاف میان جمهوری آذربایجان و روسیه بپردازد. طی این سفر پوتین ضمن برخی توافقات دیگر، مباحثی را نیز درباره کریدور زنگزور مطرح کرد. به فاصله کوتاهی پس از این سفر، سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه اعلام کرد مسکو از انعقاد سریع معاهده صلح بین باکو و ایروان و رفع انسداد مسیر ارتباطی حمایت می‌کند.
هر چند پس از این موضع گیری که علناً منافع ملی ایران را تهدید می‌کرد، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، سفیر روسیه در تهران را احضار کرد و مراتب اعتراض جمهوری اسلامی به این کشور ابلاغ شد، اما روس‌ها نه‌تنها از این تصمیم منصرف نشدند، بلکه تنها با بیان اینکه مسکو نگرانی تهران را مد نظر دارد، تأکید کردند که موضع مسکو در مورد کریدور زنگزور کاملا قطعی است و تنها کاری که قصد دارند انجام دهند، تماس گرفتن با ایران برای «شفاف‌سازی» است؛ به عبارت دیگر ابلاغ این قضیه به ایران که تصمیم گرفته شده و مقامات ایران هم چاره ای جز پذیرش ندارند!
چنین موضع گیری از سوی مسکو در شرایطی است که متن نهایی «سند جامع همکاری‌های راهبردی» دو کشور آماده امضا است و دو کشور در حال مهیا شدن برای نهایی کردن آن هستند. با این حال، به نظر میرسد درک روسیه از روابط راهبردی با درک ایران از این نوع روابط متفاوت است و مقامات این کشور هیچ محدودیت و خط قرمزی جز منافع و امنیت ملی خود نمی‌شناسند. بر اساس متون علمی، «روابط راهبردی» مستلزم وجود یا رعایت برخی الزامات و مولفه‌هاست؛ ضرورت وجود منافع و اهداف استراتژیک در حوزه‌های متداخل، وجود یک دشمن، رقیب و یا تهدید مشترک، وجود تفاهم در مورد نظام بین المل و قواعد کنشگری در آن و وجود اراده سیاسی در رهبران؛ برخی از این مؤلفه‌ها هستند.

آچمزیم