چارچوب شفافیت

عموماً شفافیت، اقدامی اساسی برای پاسخگویی به مردم است. شفافیت را می‌توان به منزله اطلاعاتی دانست که نهاد‌ها منتشر می‌کنند و ارزیابی این نهاد‌ها را در منظر جامعه روشن‌تر می‌سازند. در این صورت، ظن و گمان‌ها کمتر و بهره وری افزون‌تر می‌شود. شفافیت در کنار مسئولیت پذیری و رعایت، سه جز اصلی پاسخگویی هستند و پاسخگویی نیز خود شرط رقابت و تقویت کارآمدی است. «شفافیت» به اشتراک گذاشتن فرایند و اطلاعات با ذی نفعان است. اما در خصوص اینکه لازم است چه اطلاعاتی در اختیار مردم قرار بگیرد مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در جلسه اخیرشان در درس خارج از فقه می‌فرمایند: «مسئولان جز در موارد نظامی، امنیتی و اموری که با دشمن مقابله داریم، باید شفاف باشند و هیچ رازی را از مردم پنهان نکنند.» شفافیت باید به حدی باشد که به استثناء امور نظامی و امنیتی، همه امور تحت نظارت مردم و افکار عمومی باشد. به عبارتی، شفافیت، اقدامی اساسی در بُعد پاسخگویی است که براساس آن، مردم حق دارند بدانند در امور اقتصادی، فرهنگی، خدمات شهری و نهاد‌هایی که از اموال عمومی تغذیه می‌کنند، چه می‌گذرد؟ جامعه به شیوه‌های مختلف بر همه نهاد‌ها نظارت داشته و مطبوعات بتوانند در جریان درآمد‌ها و هزینه‌ها قرار بگیرند تا کوچک‌ترین سهل انگاری و سوءاستفاده در رسانه‌ها منعکس شده و نهاد‌های قضایی موظف به برخورد با موارد ریز و درشت فساد اقتصادی در ارکان مختلف شوند. به عنوان یک تجربه موفق باید شفافیت را از لابه لای سیره علوی به خصوص نهج البلاغه جستجوکرد. حضرت علی (ع) در الگوی حکمرانی خود همواره به شاخص شفافیت توجه ویژه‌ای داشتند. تا جایی که می‌فرمایند: «بدانید، حقی که شما بر عهده من دارید این است که چیزی را از شما مخفی ندارم، جز اسرار جنگ را، و کاری را بی‌مشورت شما نکنم، جز اجرای حکم خدا...». با این همه، شفاف بودن در دو سطح بررسی می‌شود؛ در سطح داخلی، گویای شفاف بودن اقدامات اقتصادی، رفاهی و درآمدی دولت و ضرورت پاسخگویی آن در مقابل افکار عمومی در برابر اقدامات خود است که از این جهت، اقدامی بسیار پذیرفته شده و لازمه حاکمیت اصول مردم سالاری است. از نظر بین المللی نیز شفافیت، اقدامی مؤثر است؛ اما نکته اساسی درباره شفافیت در بعد بین المللی این است که با نظارت‌هایی که سازمان‌های عامل بر تراکنش‌ها و اقدامات مختلف دولت‌ها اعمال می‌کنند، ریز و درشت فعالیت‌های اقتصادی و امنیتی یک کشور در اختیار بیگانگان قرار می‌گیرد. از این طریق، تمام نقاط قوت و ضعف اقتصاد یک کشور، در اختیار دیگران قرار می‌گیرد و با آگاهی از این قوت و ضعف ها، دیگران به راحتی می‌توانند به آن ضربه بزنند. در واقع، نکته اساسی درباره شفافیت، الگو پذیری از حکومت صالحان بویژه دوران حکومت امیرالمومنین (ع)، ضرورت پاسخگویی در مقابل افکار عمومی، مشخص شدن نحوه هزینه کرد و اجرای اقداماتی از این دست می‌باشد تا از این طریق، نقطه غیرشفاف و پنهانی وجود نداشته باشد.