آمریکا در سراشیبی افول

تحلیل‌ها و نظرات متعددی پیرامون موقعیت ایالات متحده در سیاست بین الملل و آینده نظم بین المللیِ «آمریکا محور» از مدت‌ها پیش در محافل سیاسی و فکری مطرح شده است، لیکن شکست آمریکا و اذنابش در پروژه‌های متعدد از جمله در عراق و افغانستان، بحران اوکراین، تقویت و تسری تروریسم دولتی در عرصه بین الملل بویژه غرب آسیا و شمال آفریقا و ناکام ماندن در برنامه‌های از پیش تعیین شده، بحث افول آمریکا را وارد فاز جدیدی کرده است. هر چند در مورد وزن آمریکا در نظم نوین بین المللی، مانند موضوعات دیگر در حوزه سیاسی ایده‌های بعضاً متعدد و متعارضی وجود دارد و برخی همچنان بر نظم تک قطبی آمریکا تأکید دارند، اما واقعیت بین المللی و شواهد عینی گویای آن است که این هژمون در سراشیبی افول قرار دارد. بدون تردید اگر کارنامه آمریکایی را در ابعاد و زوایای مختلف بررسی کنیم، مشاهده خواهیم کرد که آن‌ها در تمامی پرونده‌ها به ویژه در یک دهه اخیر با ناکامی و شکست مواجه شده اند. از حمله به افغانستان تا باخت در سوریه و عراق و یمن. در واقع یکی از بازنده‌های اصلی در پرونده سوریه و عراق، آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن به ویژه عربستان و قطر و امارات بودند که با وجود صرف مبالغ هنگفت برای سرنگونی رژیم بشار اسد در سوریه و پیاده کردن پروژه فدرالیسم (تجزیه) در عراق، به وسیله ترویست خود ساخته، در دست یابی به اهداف خود ناکام ماندند. از طرفی خروج آمریکا از پیمان‌های بین‌المللی نظیر پیمان حفظ محیط زیست و سازمان علمی فرهنگی یونسکو در کنار خروج از برجام و انتقال سفارت خود به بیت‌المقدس که مصداق عدم پای‌بندی به تعهدات بین‌المللی است، باعث شده تا جامعه جهانی و حتی کشور‌های اروپائی بر مخالفت با استیلای آمریکا اصرار ورزند. مهم‌تر آنکه ورود آمریکا به یک جنگ تجاری خطرناک نه تنها با رقبای خود مثل چین و روسیه و ژاپن بلکه متحدان اروپایی را در مقابل خود قرار داده است. امریکا در حالی خود را قدرت مسلط جهان یا هژمون معرفی می‌کند که در بسیاری از معادلات سیاسی و منطقه‌ای محلی از اعراب ندارد و یا حداقل اعتنایی به حضورش نمی‌شود. برای مثال در جریان گفتگو‌های آستانه (شهریور ۹۷) با وتوی ایران از حضور امریکا در این فرایند جلوگیری شد و اجلاس سه جانبه در تهران و تصمیم گیری درباره سوریه بدون دخالت امریکا برگزار شد که نماد جدیدی در سطح بین المللی محسوب می‌شود که وزن و نقش تنازلی امریکا در عرصه بین المللی را نمایان می‌سازد. از سویی فاصله گرفتن بازیگرانی که تا قبل از این در ردیف متحد آمریکا محسوب می‌شدند، نشانه‌ای دیگر از افول هژمونی آمریکاست. جابجایی آنکارا از جبهه امریکایی به جبهه ایران و روسیه یک چرخش سیاسی محسوب می‌شود و حوادث اخیر یعنی تحریم‌های امریکا علیه ترکیه، آنکارا را در این ائتلاف سه گانه تثبیت کرده و از محور غربی فاصله داده است؛ بنابراین همه این موارد گویای آن است که نقاط قوت هژمون آمریکا با ضعف مواجه شده و در مسیر افول قرار گرفته است. در این مقطع جمهوری اسلامی بایدبا چرخش به شرق از فرصت‌های ایجاد شده در جهت پیشبرد اهداف و منافع ملی و راهبردی خود استفاده کند.