خبرنگاران و رسالت اجتماعی

پایگاه رهنما:

شهید محمود صارمی، خبرنگار خبرگزاری ایرنا، که در هفدهم مردادماه در جریان حمله به کنسولگری ایران در مزار شریف به شهادت رسید، باعث شد تا این روز، به عنوان روز خبرنگار در تقویم رسمی کشور به ثبت برسد. اما هدف از ثبت این روز، تنها بزرگداشت خبرنگاران نیست و این روز بهانه‌ای است که تا نقش خبرنگاران به عنوان صاحبان قلم در ارائه آگاهی به جامعه و حفظ آرامش عمومی بازخوانی شود.

• نقشی پررنگ

در سال‌های اخیر رشد فضای مجازی باعث شده تا بخش مهمی از مرجعیت رسانه‌ای از روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها به رسانه‌های مجازی منتقل شود؛ اما با این حال، نقش خبرنگاران همچنان در تولید محتوا و مطالب خبری و رسانه‌ای بسیار پررنگ است. خبرنگاران، هم در ارائه درست اطلاعات به جامعه، هم در انتقال تصویر درستی از مشکلات جامعه به مسئولان و هم در مقابله با اطلاعات مخرب رسانه‌های معاند، نقش مهمی را ایفا کرده و در این میان، باید جامعه را نیز به سمت امید و تعالی سوق دهند.

اولین وظیفه خبرنگاران و رسانه‌ها، آگاهی بخشی و پیام رسانی صحیح و سیراب کردن روح جستجوگر جامعه از طریق اطلاعات درست و مقابله با ارائه اطلاعات نادرست است. متاسفانه در سال‌های اخیر، خبرنگاران بیش از آنکه نقش واسط میان مردم و مسئولان را برعهده داشته باشند، به تریبون یکطرفه مسئولان بدل شدند و همین مسئله باعث شده تا مرجعیت رسانه‌های داخلی در نزد افکار عمومی با چالش مواجه شود. بسیاری از مسئولان در پی توجیه و رفع و رجوع مشکلات بوده و وقتی مردم می‌بینند که مدام رسانه‌ها، بدون صحت سنجی یا مطالبه‌گری عمومی، در پی انتقال حرف‌های یک طرفه مسئولان هستند، دل از آنها بریده و گوش به رسانه‌هایی می‌سپارند که اتفاقا منافع مردم برایشان ذره‌ای اهمیت ندارد. در چنین شرایطی تلاش برای بازگرداندن مرجعیت به رسانه‌های داخلی، وظیفه مهم خبرنگاران در شرایط حاضر خواهد شد.

• نقد منصفانه و سازنده

دومین وظیفه خبرنگاران که پر رنگ‌تر از وظیفه اول است، مطالبه‌گری و نقد منصفانه و سازنده است. مسئولان هر لحظه باید خود را در تیررس انتقاد و مطالبه گری خبرنگاران حس کنند و جدا از مسیرهای نظارتی قانونی که بر آنها وجود دارد، احساس کنند که خبرنگاران به عنوان وجدان عمومی جامعه، آنها را زیر نظر داشته و در صورت هرگونه خطا یا اشتباهی، می‌تواند برای آنها گران تمام شود. اما لازمه این نقد و مطالبه‌گری این است که خبرنگاران هم از مشکلات اطلاع داشته باشند و هم با مطالعه، پیگیری و تلاش، در مسیر درستی برای پیگیری مشکلات مردم قرار داشته باشند تا در موقع لزوم، به نمایندگی از جامعه به مطالبه گری بپردازند. وظیفه‌ای که در سال‌های اخیر کمتر شاهد آن بوده‌ایم.

در کنار وظایف گفته شده، یکی از مسئولیت‌های مهم فرهنگی و اجتماعی که برعهده خبرنگاران و اهالی قلم به طور کلی قرار دارد، ایجاد حس امید و حرکت به سوی آینده در آحاد جامعه است؛ جامعه برساختی از تصویری است که رسانه‌ها برای جامعه تولید می‌کنند. رسانه در مفهوم کلی خود اعم از تلویزیون، سینما، مطبوعات، کتاب و حتی تریبون‌های عمومی در ساخت تصویر جامعه از خود نقش پررنگی دارد. اگر تصویر رسانه از جامعه امید و تعالی باشد، این روحیه در جامعه هم تقویت می‌شود و در نقطه مقابل، اگر تصویر ارائه شده یأس و خودباختگی باشد، جامعه هم به همان سو حرکت می‌کند. رهبر معظم انقلاب در دیداری که در بهمن سال ۱۳۸۱ با اعضای انجمن قلم داشتند، با ذکر مثالی در خصوص همین تاثیر فرهنگی بر باورهای جامعه فرمودند: «اگر به اغلب کشورهای اسلامی بگویند که بناست شما از لحاظ اقتصادی به فلان نقطه اوج برسید، قبول می کنند؛ اما اگر بگویند که بناست در رقابت با امریکا، امریکا را به زانو درآورید، هیچ کدام قبول نمی کنند! این یک فرهنگ و فهمی است که به آنها داده شده‌است. نباید این را نشانه واقع‌بینی آنها گرفت؛ چون واقع قضیه این نیست.»

• رسالت اهل قلم

نقش اهالی قلم در ایجاد امید اجتماعی نقش غیرقابل انکاری است؛ در واقع، این قلم به دستان هستند که به جامعه خط می‌دهند که با چه اندیشه‌ای به سراغ چه مسیر بروند. اهالی قلم، هم می‌توانند جامعه را به سمت سرخوردگی و یأس و ناامیدی هدایت کنند، و هم می‌توانند تفکر رشد، بالندگی و حرکت به سمت تعالی را در جامعه احیاء کنند. نمونه آن هم در مثالی که از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده بود، به خوبی قابل درک است. امید و خودباوری حلقه گمشده‌ای در جامعه امروز ایرانی است که در بسیاری موارد، چه تولید ملی، چه دیپلماسی و چه فرهنگ، باعث زمین‌گیری کل جامعه شده و بسیاری از مصائب امروز ناشی از همین عدم باور و امید است.  شاهرخ صالحی کرهرودی