تحرکات جدید در پرونده امام موسی صدر؛ چه تحولی روی داده است؟

اگرچه قاضی حسن الشامی سخنگوی رسمی کمیته پیگیری پرونده مفقود شدن امام موسی صدر با اعلام منفی بودن آزمایشات DNA از نادرست بودن ادعای یافتن بقایای اجساد امام موسی و همراهانش خبر داد اما با این حال درخواست جدید همکاری از سوی دادستان لیبی به قوه قضاییه لبنان در این پرونده موجب شده تا در روزهای اخیر اخبار مربوط به سرنوشت امام موسی صدر در کانون توجه رسانه‌های لبنان قرار گیرد.

لیبی در پی بازگرداندن فرزند قذافی

الصدیق الصور، دادستان کل لیبی، اخیراً از مقامات قضایی و رئیس جمهور لبنان خواست تا هانیبال قذافی فرزند معمر قذافی دیکتاتور سابق این کشور را تحویل طرابلس دهند و یا اینکه اجازه دهند تا او بتواند خاک لبنان را ترک کند.

دادستان لیبی در درخواست خود با بیان اینکه از ارتباط پرونده بازداشت پسر قذافی در لبنان با چالش ناپدید شدن امام موسی صدر و دو همراهش آگاه است، متذکر شد که می‌توان با اجرای عدالت و در چارچوب همکاری قضایی بین دادستانی دو کشور بر این چالش فائق آمد.

شورای ریاست جمهوری لیبی چهارشنبه گذشته از تشکیل کمیته ای به ریاست حلیمه عبدالرحمن وزیر دادگستری دولت «وحدت ملی» برای پیگیری پرونده هانیبال خبر داد.

هانیبال قذافی که از سال 2015 در لبنان زندانی است متهم است که اطلاعاتی در مورد سرنوشت امام موسی صدر و دیگرانی که در سال 1978 پس از ورود آنها به طرابلس پایتخت لیبی به دعوت معمر قذافی مفقود شده بودند را پنهان کرده است.

در پی انتشار درخواست دادستانی لیبی خانواده امام موسی صدر در بیانیه ای نسبت به درخواست‌های طرابلس واکنش نشان داد و «الشادی حسین» وکیل خانواده امام موسی صدر اعلام کرد: رسانه‌ها نامه‌ای را که توسط قاضی «الصدیق الصور» دادستان کل لیبی صادر شده بود، منتشر کرده‌اند که شامل مطالب نادرست و عجیب است و ما ناگزیر به یادآوری دو نکته به قاضی الصور هستیم.

حسین تصریح کرد: نخست این خود قاضی الصور بود که پرونده بزرگ ربودن امام صدر و دو همراه ایشان در سال ۲۰۱۶ را به همراه اسناد و مدارک مربوط به کشتار جمعی توسط هانیبال معمر قذافی را به کمیته رسمی پیگیری پرونده تحویل داد.»

وی افزود: دوم اینکه به نظر می‌رسد قاضی لیبیایی فراموش کرده که یک تفاهمنامه میان لبنان و لیبی در سال ۲۰۱۴ درباره همکاری قضایی در پرونده ربودن امام موسی صدر و همراهانش امضا شده است. نادیده انگاشتن این تعهد حقوقی بین‌المللی از سوی وی که از زمان برعهده گرفتن مسؤولیتش در این پرونده به طور درخور اجرا نشده، غیرقابل قبول است. در هر صورت پس از قطع ناگهانی ارتباط با طرف لبنانی، از پیشنهاد همکاری جدیدی که لیبی مطرح کرده تشکر می‌کنم».

اطلاعات احتمالی هانیبال قذافی از سرنوشت امام موسی صدر

در حالی که خانواده قذافی و وکلای آن معتقدند که انتقال هانیبال قذافی از سوریه به لبنان و تشکیل پرونده علیه او بدون اطلاع داشتن وی از سرنوشت امام موسی صدر به مثابه گروگانگیری سیاسی و تنها به دلیل انگیزه‌های سیاسی و باج خواهی مالی بیروت به مبلغ 2 میلیارد دلار بوده است، حسن الشامی، گزارشگر کمیته رسمی پیگیری موضوع ناپدید شدن امام موسی صدر و همراهانش پیشتر گفته بود که هانیبال پسر معمر قذافی در ده صفحه در مورد پرونده ناپدید شدن امام صدر اعتراف کرده است.

الشامی ماه گذشته میلادی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی الجدید لبنان افزود: از جمله مواردی که هانیبال اعتراف کرد بازداشت الصدر به مدت 4 سال در شهرداری جانزور در پایتخت طرابلس بین سال های 1978 تا 1982 بود.

الشامی توضیح داد که «هانیبال این سناریو را مطرح کرده که امام الصدر از لیبی به رم منتقل شده اما تحقیقات نشان می‌دهد این برای شخصی بود که به صورت جعلی هویت الصدر را گرفته بود». در پی این ادعا، دستگاه‌های قضایی دولت‌های لبنان و ایتالیا و همچنین تحقیقات انجام شده از سوی واتیکان، ادعای لیبی مبنی بر خروج صدر از آن کشور و ورود او به رم، را رسماً کذب دانسته اند.

الشامی حتی در مورد ادعاهای هانیبال قذافی در مورد وضعیت نامناسب او در زندان افزود: هانیبال در داخل زندان خود در لبنان از مراقبت و آزادی خوبی برخوردار است به صورتی که «از داخل زندان تهدید می‌کند و باج‌گیری می‌کند و ده‌ها بار تیم دفاعی خود را عوض کرده است».

قاضی الشامی به خانواده قذافی حمله کرد و گفت: "این خانواده علاوه بر این که معتقد است پول همه چیز را حل می کند، اتهامات نادرستی علیه ما مطرح می کند."

الشامی حتی با رد ادعای دزدیده شدن هانیبال قذافی گفت که دستگیری پسر قذافی در لبنان ابتدا به درخواست اینترپل و نه به درخواست خانواده موسی صدر صورت گرفت.

شهریورماه سال ۱۳۵۷ آیت‌الله سید موسی صدر رهبر جنبش امل لبنان به همراه شیخ محمد یعقوب و عباس بدرالدین (مدیر خبرگزاری لبنان) در لیبی ناپدید شده و از آن زمان تاکنون اطلاع دقیقی از سرنوشت آنها در دست نیست.

آخرین باری که وی مشاهده شد، روز ۳۰ اوت ۱۹۷۸ (نهم شهریور ۱۳۵۷) مقابل هتل الشاطی بود که سوار بر خودروی تشریفات در پاسخ به روزنامه‌نگاران گفت به ملاقات سرهنگ قذافی می‌رود. سفر وی به لیبی به دعوت دولت این کشور بود اما یک روز پیش از آغاز مراسم سالگرد به قدرت رسیدن قذافی، اعلام شد که او و همراهانش لیبی را به مقصد ایتالیا ترک کردند. این ادعا از سوی دولت ایتالیا رد شد و بعدها نیز اظهارات سران لیبی حکایت از آن داشت که این کار صحنه‌سازی دولت قذافی بود.

پیگیری ناپدید شدن امام موسی صدر رهبر معنوی شیعیان لبنان که قریب دو دهه نقش مؤثری در بازسازی سیاسی، اعتقادی جامعه شیعه در این کشور داشت، یکی از دغدغه‌های اصلی انقلاب اسلامی بوده است. 

تلاش‌های خارجی برای تأثیرگذاری بر روند تحقیقات

در حالی که دهه‌ها بی خبری و مفقودالاثر شدن امام موسی صدر و همراهانش موجب شده تا بسیاری شانس کمی برای زنده بودن آنها قائل باشند اما حسن الشامی سخنگوی کمیته پیگیری این پرونده معتقد است که شواهد و مدارکی وجود دارد که امام و دو یاراش ده ها سال است که در بازداشت به سر می برند و همچنان امیدوار به یافتن محل بازداشت نامعلوم آنها هستند.

در این رابطه حسن یعقوب، فرزند شیخ محمد یعقوب که به همراه امام صدر ربوده شده بود در آگوست 2014 اعلام کرد که تمام اطلاعاتی که از سال 2011 پس از سقوط رژیم قذافی به دست آمده شده است، این فرضیه را تقویت می‌کند که آنها هنوز زنده هستند و در مورد فرضیه مرگ، هیچ داده قوی برای اثبات آن وجود ندارد». 

از زمان سقوط رژیم قذافی طرابلس همکاری چندانی در پرونده مشخص شدن سرنوشت ربوده شدگان نداشته است اما با این حال تعدادی از مقامات سابق رژیم در مورد سرنوشت امام موسی صدر اظهاراتی ارائه کرده‌اند که جدیدترین آنها توسط محمد بلکاسم الزاوی که قبلاً ریاست کنگره عمومی خلق را برعهده داشت، عنوان شد.

الزاوی در مصاحبه با الاهرام گفت: من با تلویزیون لیبی تماس گرفتم و از آنها خواستم که پوشش ویژه ای برای این مرد انجام دهند. و (صدر) گفتگوهای گسترده ای انجام داد و در واقع بعد از جشن، گروه کاری به هتل رفتند، اما به آنها اطلاع دادند که ایشان (صدر) رفته است و در آن زمان اظهاراتی مبنی بر مفقود شدن امام منتشر شد.

این مقام عالیرتبه سابق لیبی افزود: سفیر لیبی در موریتانی در آن زمان به وی اطلاع داد که امام موسی صدر را در فرودگاه (لیبی) دیده و در حال آماده شدن برای استقبال از ایشان است».

از سوی دیگر، محمد اسماعیل، مشاور سیف الاسلام، پسر قذافی، در سال 1395 در اظهاراتی به نیویورک تایمز گفت که «امام موسی صدر پس از مشاجره با سرهنگ قذافی به شهادت رسید و جسد او را به دریا انداخته اند و مقامات لیبی به دروغ گفته اند که او لیبی را ترک کرده است.»

با وجود این اظهارت بدون سند و مدرک، کمیته پیگیری پرونده مفقود شدن امام موسی صدر بارها از وجود کمپین هدفمند انتشار اطلاعات نادرست و جعلی برای تأثیرگذاری بر روند ادامه تحقیقات خبر داده است به صورتی که حسن یعقوب که نماینده سابق مجلس لبنان نیز بوده است از وجود «شبکه ای بزرگ از منافع بین المللی و لبنانی با هدف غائب شدن امام و دو یاراش خبر می‌دهد و اینکه این شبکه همچنان ادامه دارد و در روند پرونده کارشکنی می‌کند». یعقوب نقش رژیم صهیونیستی یا نیروهای آن در لبنان را رد نمی کند و معتقد است که این آدم ربایی به نظر او "به نفع رژیم صهیونیستی بود زیرا وقوع جنایت 4 روز قبل از شروع مذاکرات کمپ دیوید به وقوع پیوست».