ناگهان چه زود دیر می‌شود

پایگاه رهنما:

در سال‌های اخیر و در ایام منتهی به برخی ایام خاص دینی همچون ماه رمضان، ایام مناسک حج و به‌ویژه ماه محرم، مهم‌ترین دغدغه برخی چهره‌ها که اتفاقاً بعضی عقبه عریض و طویلی هم در میان توده اجتماعی مردم به‌ویژه جوانان داشتند، نکوهش برخی بروز و ظهورهای مناسک دینی همچون شرکت در آیین‌های مذهبی، سفرهای زیارتی، پخت و توزیع غذای نذری، برگزاری محافل مذهبی بوده است. فضای رسانه‌ها و به طور خاص شبکه‌های اجتماعی هم بستر مناسبی برای گسترده شدن این دست توجیهات و حاشیه‌سازی‌ها شد.

 کمی که جلوتر آمدیم، قبح زدایی از کم اعتبار کردن مقدسات با وارد نمودن چراغ خاموش خرافات و تحریفات، استفاده ناصحیح از ابزار و محتوای مغایر با هویت اصلی مفاهیم دینی و شعائر مذهبی، بعضی محافل دینی را دستخوش حواشی نمود و منتج به فاصله‌دار شدن مناسک مذهبی از هویت و کارکرد اصلی خود شد و باز هم از آن گذشتیم.

این روزها و همزمان با فرا رسیدن ماه محرم و ایام سوگواری سالار شهیدان به عنوان بزرگ‌ترین مناسک دینی جوامع مسلمان و حتی غیرمسلمانان، شاهد یک گروگشی اجتماعی هستیم. بعد از اتفاقات شهریورماه سال گذشته و تلاش هدفمندانه رسانه‌های معاند با نظام اسلامی ایران در راستای ترویج و ترغیب مخالفت با مظاهر دین همچون اصل امر به معروف و نهی از منکر و مسئله حجاب، حالا متاسفانه شاهد آن هستیم که فضای ولنگار رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی به پیاده‌روی جریاناتی تبدیل شده است که از این فضای مشوش به نفع تقدس زدایی از مناسک دینی استفاده می‌کنند.

لازم نیست راه دوری هم برویم، کافی است سری به شبکه اینستاگرام، توییتر، یوتیوپ و ... بزنیم، به راحتی با بی‌شمار پست‌ها، توییت ها و ویدیو کلیپ‌هایی مواجه می‌شویم که متأسفانه از ساخت‌وساز برخی بن‌بست‌های اعتقادی بر سر راه اذهان و افکار اجتماعی حکایت دارد؛ ساخت و انتشار گسترده کلیپ‌های ویژه ماه محرم با استفاده از شخصیت‌ها، محتوا و نمادهای مغایر با مفاهیم اسلامی، انتشار متعدد محتواها در قالب پست و استوری در صفحات شخصی سلبریتی ها مبنی بر مقایسه مفاهیمی همچون «محرم»، «کربلا» «عاشورا» با نارضایتی‌های اجتماعی، انتشار ویدیو و تصاویر رقص و پای‌کوبی در ایام ماه محرم، انتشار عامدانه تصاویر از حضور در هیئت و تکایا بدون رعایت موازین و پوشش اسلامی، تلاش جهت عادی‌سازی حضور مخالفان حجاب اجباری در اماکن مذهبی و ... نمونه‌هایی کوچک از تلاش وسیعی است که جهت خدشه‌دار کردن قداست بزرگترین آیین دینی این روزها در حال انجام است و متأسفانه کج‌فهمی‌ها و ساده‌انگاری‌های مسئولان فرهنگی گویی راه را هموارتر می‌سازد.

در این واقعیت نباید و نمی‌توان تردید کرد که مناسک دینی از جمله آیین عزاداری ماه محرم و مفاهیمی همچون زیارت عاشورا و اربعین محل تولد اجتماع گسترده انسان‌هایی با پایگاه‌ها و موقعیت‌های اجتماعی مختلف فارغ از ملیت و نژاد و به بیان بهتر نمونه یک جامعه بشری و محل ظهور جلوه‌های اخلاقی همچون ایثار، صبر، محبت، عطوفت و صدها خصلت والاي انسانی است که می‌تواند نویدبخش شکل‌گیری یک فرا جنبش اجتماعی در سطح جهانی باشد و جوامع انسانی را به ظهور یک آرمان‌شهر حقیقی امیدوار سازد. چنانچه نمونه کوچک اما عینی این آرمان‌شهر در سال‌های دست‌وپنجه نرم کردن با پاندمی کرونا به وضوح مقابل چشم بشریت قرار گرفت.

میزان مداخله حاکمیت در حد و مرز ظهور اجتماعی مناسک دینی، بدون شک مستلزم اظهارنظر کارشناسان و اهل فن است اما نباید از ضرورت ایفای نقش نهادهای مذهبی و ممانعت از به حاشیه رانده شدن کارکرد این تشکل‌های مردمی به سادگی گذشت.

نمایان ساختن هویت واقعی مناسک دینی شاید مهم‌ترین کارکرد نهادهای مذهبی مردمی است و تلاش برای مفهوم‌سازی واقعی از این مناسک و آئین‌ها و نزدیک ساختن این مفاهیم به زندگی انسانی است تا با پرهیز از وارد شدن کشمکش‌های سیاسی به ساحت شعائر دینی این واقعیت بیش از پیش نمایان شود که خیزش عظیم برای پاسداشت مفهوم بلندی به نام عاشورا نه جنبشی مبتنی بر سود و زیان بر مبناي عقلانیت ابزاري است و نه حرکتی ناشی از احساس بی هدف بلکه خیزشی است جهانی براي پاسخ به نداي فطري حق‌طلبی و آزادگی و انگیزه‌ای است برای همدل ساختن دوستداران سیره حسینی نه در ایران بلکه در چهارگوشه جهان و خنثی نمودن معادلات صاحبان افکار عمومی و رسانه‌هایی که این سال‌ها بر طبل تفرقه مذهبی و اختلاف طبقاتی و اجتماعی کوفته‌اند.

هرچند فضاسازی‌های اخیر در تقدس زدایی از شعائر دینی به‌ویژه ایام سوگواری ماه محرم در سایه بصیرت و هوشمندی جامعه مذهبی به مثابه جان کندن پای نخل قطور دین‌باوری و دست و پا زدن برای تحریف نوری است که خاموشی ندارد اما نباید به سادگی هم از کنار چنین دسیسه‌هایی گذشت و فرصت را آن‌گونه مهیا ساخت که از بی‌حرمتی به مفاهیم و مظاهر دین به هتاکی به ساحت کلام‌الله رسید و اگر باز هم به سادگی از این آفات دینی گذر کرد، می‌شود آنچه نباید شود و به بیان دیگر ناگهان چه زود دیر می‌شود! معصومه باباجانی