راهبرد دشمن شناسی

پایگاه رهنما:

رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان، کارگزاران و جمعی از زائران بیت‌الله الحرام بر محور عمیقی در حوزه دشمن شناسی تاکید کردند. ایشان با تاکید بر مقوله راهبردی دشمن شناسی فرمودند که «همانگونه که بارها گفته شده، آحاد مردم و مسئولان باید شناخت اهداف، روش‌ها، سیاست‌ها و نقاط قوت و ضعف دشمن را کاملا جدی بگیرند که اگر اینگونه شود، سر کشور کلاه نمی‌رود که البته برخی جاها کلاه رفته است.»  مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در راستای «حواس جمعی» مسئولین در مسیر تهدیدات دشمن افزودند: «اگر متوجه مسائل جهانی باشیم، می‌توانیم هدف واقعی دشمن و علت اصرارش بر برخی مسائل را درک کنیم؛ همچنانکه در بسیاری از مسائل، مسئولان حواسشان جمع بوده و درست عمل کرده‌اند که پیشرفت‌های بسیار خوب ایران در مسائل منطقه‌ای و جهانی که باعث عصبانیت آمریکا شده، نتیجه این حواس‌جمعی بوده است.» و در نهایت دستور راهبرد همه جانبه «دشمن شناسی» برای نهادهای تصمیم ساز و کارگزاران تصمیم گیر و همچنین جامعه ایرانی را توصیه کردند و در همین راستا فرمودند: «اینکه ما تکرار می کنیم مسئله‌ی دشمن‌شناسی را، دشمن را بشناسید روش‌های دشمن را بشناسید، کارکرد دشمن را بشناسید، مقدار پیشرفت دشمن را بشناسید، ضعف دشمن را بشناسید قوّت دشمن را بشناسید بر این اساس است.» در همین راستا در این یادداشت به تحلیل بیانات رهبرمعظم انقلاب اسلامی از منظر ساحت موقعیت، رویکرد تهدیدانگاری و سیاست های پیشنهادی می پردازیم.

شکست دشمن؛ تکاپوآتی

از منظر ساحت موقعیت یابی بیانات باید بر دو اصل وضعیت شناسایی تقابل با دشمن و برآیند آن بپردازیم. دشمنان انقلاب اسلامی در شهریور 1401 با رویکرد براندازی سریع اقدام به ایجاد آشوب و تسری آن به برخی از مناطق کشور نمودند. در این طراحی عملیات آشوب، تمام کارگزاران سرویس های جاسوسی و اطلاعاتی دشمنان فعال بودند و از همه ظرفیت­ها و شکاف های جنسیتی، قومی و مذهبی برای استمرار آشوب و کاهش سرمایه اجتماعی بهره بردند. در این شرایط نیروهای حافظ امنیت و مردم در برابر موج های آشوب صف آرایی کردند و موجب شکست جریان استکباری شدند. با این اوصاف در تحلیل موقعیت باید در نظر بگیریم که دشمنان انقلاب اسلامی در وضعیت «شکست» قرار دارند و از سوی دیگر برخلاف پیش بینی جریان غرب­­گرا شاهد توافق کاهش تنش میان تهران و ریاض پس از سالیان مستمر بحران بودیم. در این شرایط باید به صحنه بعدی رویدادها نگریست. بنابراین سخنان رهبرمعظم انقلاب اسلامی جنبه انذاری دارد تا مسئولین و مردم در قبال طراحی­های بعدی دشمنان مخصوصا از بعد امنیتی- اجتماعی هوشیار باشند. از سوی دیگر ایشان در مقاطع پیشین بر اصل وحدت جامعه با پذیرش برخی از اختلاف نظرها تاکید کردند. با این شرایط به نظر می­رسد که براساس داده­ها تکاپوی دشمنان انقلاب اسلامی بسترسازی برای بروز شکاف جدی در حوزه اجتماعی باشد به همین دلیل رهبرمعظم انقلاب اسلامی خواهان نقشه خوانی رفتار بعدی دشمن هستند.

وضعیت تهدید انگاری

تحلیلگران برجسه حوزه امنیت مانند دکتر اصغر افتخاری پیرامون معناشناسی تهدید معتقدند که تصور ما از تهدید در واقع بخشی از تصور کلان­تر که همان تصور ما از دیگران باشد؛ است. یعنی نخست ما دیگری را به عنوان مخالف خود به تصویر می کشیم و سپس از درون آن تصویر کلان، به تصویر خردتر تهدید می رسیم. در واقع ما خود، تهدید را در بطن تصویر اول لحاظ کرده و سپس آن را استخراج و عرضه می داریم. بنابراین ما تهدید را در دو بعد سخت افزارانه و نرم افزارانه تعریف می نماییم که در بعد سخت افزارانه تهدید عبارت است از «عاملی عینی، محسوس و واقعی که منافع بازیگر را از ناحیه بیرون به مخاطره می افکند» و در بعد نرم افزارانه تهدید بعد ذهنی آن را مورد توجه قرار می دهد و ذهنیت را به عنوان بعدی از تهدید و عامل هویت بخش به تهدید قلمداد می کند. بنابراین با واکاوی موقعیت «شکست دشمن، تکاپوي آتی» به نظر می رسد که دشمنان انقلاب اسلامی پس از شکست پیشین به دنبال ایجاد وضعیت تهدیدانگاری مجدد هستند. این تهدیدزایی با بعد نرم و سخت خواهد بود و آنان از ابزارهای جنگ شناختی برای دلالت های تهدید نرم و از ابزار گروهک های تروریستی و گروه های اوباش برای ایجاد تهدیدات سخت بهره می جویند. با این شرایط باید از منظر دشمن شناسی در گام اول ماهیت تهدید (نرم یا سخت) شناسایی شود و در نهایت مخاطب هریک از این تهدیدات در بدنه جامعه مانند نسل جدید شناسایی شود.

پیشنهادات سیاستی

دریافت ما مبتنی بر دو بخش پیشین در تحلیل سخنان رهبرمعظم انقلاب اسلامی نمایانگر آن است که در برابر طراحی چندسطحی دشمن باید از ابزارهای بازدارنده و مقابله­ کننده اثربخش بهره جست. در همین راستا در قالب پیشنهادات سیاستی به شرح آن می پردازیم. از منظر تهدیدات نرم در سایه جنگ شناختی ما باید به مخاطب شناسی نقشه دشمن متناسب با نیاز جامعه ایرانی توجه کنیم؛ به نظر می رسد که بیشترین تمرکز دشمنان بر نسل جدید مخصوصا متولدین دهه ۸۰ است. بنابراین باید اقدامات ما از جنس جهاد تبیین باشد. در این راستا باید شبهات و سوالات این نسل احصاء شود و در بسترهای جدید رویدادی و ارتباطی باید آنان صحنه آرایی دشمن را تبیین کرد. مرحله بعدی برای خنثی­ سازی تحرکات دشمن در عرصه اجتماعی باید گروه های مرجع و اثرگذاری در جامعه ایرانی بازآرایی ساختاری شوند؛ متاسفانه در ادوار پیشین برخی از چهره های مشهور و همچنین فعاان فضای مجازی از غفلت مسئولین استفاده کردند و در بستر زیست ایرانی- اسلامی رویکردهای غربی و ضدیت با جامعه ایرانی را نشر دادند. بنابراین با این تجربه عملی باید تغییرات در هرم گروه های مرجع صورت بگیرد. هرچند این اقدام طولانی مدت خواهد بود ولی دامنه و ضریب اثرگذاری آن بسیار مناسب است. در گام بعدی باید قدرت بازدارندگی به قدرت تهاجمی هوشمندانه تبدیل شود. این رویکرد به منزله استفاده از ابزارهای سخت در برابر رفتارها و کنش­های غیرقانونی و خشونت آمیز خواهد بود. به نظر می رسد باید تمرکز مسئولین این حوزه بر فعالیت گروه های تروریستی در مناطق مرزی مخصوصا در جنوب شرقی کشور و همچنین گروه های اوباش نوپدید که در مقطع فعلی تحت تاثیر رفتارهای خشن فعال شدند؛ صورت بگیرد. با این اوصاف به نظر می رسد بخشی از مطالبه رهبرمعظم انقلاب اسلامی در قبال مسئله دشمن شناسی برای مسئولین و جامعه ایرانی رفع شود و مثل همیشه موجب شکست مجدد طراحی آنان در آینده شود.