انتخابات ترکیه چالش ها و فرصت های ایران

پایگاه رهنما:

انتخابات ریاست جمهوری و مجلس  ترکیه قرار است امروز ۱۴ می ، ۲۴ اردیبهشت ماه برگزار شود. این انتخابات از اهمیت شایانی برخوردار است؛ زیرا اردوغان و حزب حاکم ، پس از۲۰  سال حضور در مسند قدرت سیاسی این بار در انتخاباتی به مراتب حساس تر و متفاوت قرار دارند.

این مرحله از انتخابات ترکیه برای جریان اسلام گرای این کشور نیز ورود به مقطعی جدید و متفاوت خواهد بود که می تواند مقطع سوم جریان اسلام گرایی ترکیه در عرصه سیاسی را نیز به آن اطلاق کرد.

در حال حاضر شش فرد، نامزدی خود را برای انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرده‌اند. اگر هیچ یک از نامزدها بیش از ۵۰ درصد آرا را در دور اول کسب نکند ۲۸ ماه می  دور دوم انتخابات بین دو رقیب برتر برگزار خواهد شد.

اردوغان در حالی برای سومین بار پیاپی کاندیدای ریاست جمهوری شده است که با همه پرسی و تغییر در نظام حکومتی از پارلمانی به ریاستی در سال ۲۰۱۷ این مجوز برای او صادر شده است. در طرف مقابل قلیچدار اوغلو مهمترین رقیب سیاسی اردوغان است که از جانب اپوزیسیون مورد حمایت قرار گرفته است و کارزار انتخاب مجدد اردوغان را به چالش کشیده است. در حال حاضر دو ائتلاف مهم در انتخابات ترکیه شکل گرفته است.

افزایش مشکلات اقتصادی و وقوع زلزله مرگبار در ترکیه دو عامل مهم برای دولت اردوغان محسوب می شود که حجم انتقادات از او را به شدت بالا برده است؛ با این حال نظرسنجی ها متفاوت هستند و باید میزان دقت و خطای آنها را نیز در نظر گرفت.

در چنین شرایطی ، انتقادات پرشمار رسانه ها و مردم جنوب ترکیه از واکنش ناکافی امداد و نجات به زمین لرزه عظیم سه ماه گذشته کار اردوغان برای کاهش این شکاف را دشوارتر کرده است. به خصوص که تاریخ شاهد بوده که چگونه در سال ۱۹۹۹ انتقادات انجام شده از عدم موفقیت بولنت اجویت نخست وزیر وقت در بسیج سریع نیروهای امدادرسان برای مقابله با زلزله بزرگی که ازمیت در نزدیکی استانبول را لرزاند مسیر را برای پیروزی قاطع حزب عدالت و توسعه در انتخابات هموار کرد؛ برای همین هم اپوزیسیون ترکیه امیدوار است که زلزله ماه گذشته بتواند به پایان حکومت اردوغان کمک کند.

ویژگی های این دوره از انتخابات ترکیه

انتخابات ریاست جمهوری ترکیه حائز چند ویژگی قابل توجه است:

۱- اهمیت و رقابت تنگاتنگ نامزدهای احزاب و جریانات کوچک که کمتر رای دارند اهمیت و وزن پیدا کرده اند؛ امری که مورد انتقاد اردوغان واقع شد. دیدار نامزدها با شیخ صالح الدین اوزگوندوز از علمای شیعی، ملاقات اردوغان با دبیرکل هدی پار، ینی دن ،رفاه اتحاد بزرگ و... در راستای جلب آرای محدود آنها صورت می گیرد.

۲- اهمیت رای نسل اولی که ترک ها از آنها به عنوان نسل Z نام می برند اکثر آنها خواستار تغییر در فضای سیاسی کشور هستند. آمار آنها حدود پنج میلیون نفر هستند که رای آنها بسیار مهم است.

۳ - ضعف گفتمانی برنامه ای و کاهش هیجان در میتینگ های اردوغان و تمرکز وی بر اعلام برنامه های گذشته و تخریب جبهه مقابل در قالب دو قطبی سازی در جامعه با متهم کردن آنها به همراهی و حمایت از پ ک ک فتح الله گولن آمریکا و..... در مقابل اردوغان بی برنامه جبهه مقابل هماهنگ هدفمند و با برنامه عمل می کند.

۴- آرای خاکستری در این انتخابات تاثیر گذار هستند. بنابراین ، هدف احزاب جلب آرای آنهاست‌.

۵- انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه که امروز برگزار خواهد شد، پیامدهای خاص و مهمی را به دنبال خواهد داشت. به وجود آمدن یک اپوزیسیون قوی که حاصل ائتلاف چند جریان مختلف است برای رقابت با جریان حاکم عدالت و توسعه که سالیان طولانی زمامدار امور در ترکیه بوده‌اند، پیامد دیگر نارضایتی عمومی مردم به جریان حاکم که نتوانسته اند توقع آنها را برآورده کنند و از لحاظ اقتصادی تورم بالا و کاهش ارزش پول ملی را به همراه داشته است، نشان دهنده زنگ هشدار برای بوجود آمدن اعتراض های عمومی و بروز نا آرامی ها خواهد شد.

۶- در زمینه سیاست خارجی در طول سال های اخیر اردوغان دچار اشتباهاتی شده که موقعیت او را متزلزل کرده است. عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، اختلافات مرزی و لشکرکشی به سوریه، همچنین نوع کنش گری در قفقاز و حمایت از تنش های منطقه ای، نوع بازیگری در مسئله اوکراین و ارسال کمک های پهپادی به اوکراین و همزمان در نقش میانجیگر سازی بین روسیه و اوکراین امروزه به دستاویزی برای مخالفان تبدیل شده است. به نحوی که سیاست خارجی این کشور را دارای  نقش مهم در انتخابات معرفی می کنند.

وضعیت مطلوب برای ایران با انتخابات ترکیه چیست؟

بر اساس تحلیل اوضاع گذشته، ترکیه قوی به نفع ایران نیست. ترکیه مطلوب ایران کشوری است که اگر در راستای سیاست های منطقه ای تهران حرکت نمی کند حداقل مخرب و مزاحم نباشد، با دشمنان ایران ارتباط تنگاتنگ نداشته باشد و به لحاظ همسایگی روابط پایداری در روابط فیمابین برقرار باشد. در عین حال  ایران خواهان کشوری با ثبات در ترکیه است و ترکیه ای مطلوب ایران است که  فضا را برای جریانات اسلام گرای همسو با ایران محدود نسازد. لذا می توان از یک منظر فرصت های روی کار آمدن مجدد اردوغان و ائتلاف وی را برای کشورمان چنین برشمرد:

۱- شناخت نسبی در مسئولین کشور بعد از ۲۰ سال ارتباط با اردوغان؛ شناخت کلی نسبت به نوع رفتار و سیاستهای وی وجود دارد. لذا ارتباطات در سطوح مختلف با دولت وی برقرار است.

۲-  به لحاظ پایگاه اسلام گرای اردوغان حداقل موضوعات مربوط به جهان اسلام در دولت وی از فعالیت و موضع گیری برخوردار بوده  است؛  هرچند منفعت محورانه و...باشد.

۳-  درعین تعامل با غرب در برخی موضوعات با غرب  به ویژه آمریکا تنش ظاهری دارد و مقابل سیاست های یکجانبه آنها واکنش نشان میدهد. ۴-  همکاری در حوزه دور زدن تحریم های ایران هر چند بر پایه منافع دولت اردوغان صورت می گرفته است که چه بسا با انتخاب شخص دیگر این فرصت ها تحت الشعاع قرار گیرد.

اما تهدیدات متصور با روی کار آمدن ائتلاف جمهور اردوغان برای ایران چه خواهد بود:

۱- تداوم سیاست های منطقه ای اردوغان در حوزه های پیرامونی ایران بالاخص قفقاز، سوریه، عراق و احتمال افزایش تنش در منطقه

۲-  دور ماندن جریانات اسلام گرای اهل سنت از جمهوری اسلامی و تداوم قدرت طریقت ها در ترکیه و ضدیت با ایران؛ موضوعی که با روی کار آمدن اردوغان شکل گرفت و جریانات اسلامی همسو با ایران به خاطر سیاست های وی از ایران نه تنها فاصله گرفتند بلکه با وقوع تحولات سوریه تبدیل به دشمن شدند.

۳-  افزایش و تقویت نفوذ داخلی ترکیه در امور داخلی ایران با فعالیت بیشتر جریانات قوم گرا .

۴- تقویت دو قطبی در جهان اسلام (اهل سنت و شیعی)

۵- عملگرا بودن اردوغان و تلاش برای دور زدن ایران در موضوعات گوناگون نشست آستانه

اما فرصت های روی کار آمدن ائتلاف ملت کمال قلیچدار اوغلو برای ایران چه خواهد بود:

۱- ائتلافی بودن دولت موجب تقویت ناکارآمدی دولت و کاهش سرعت تصمیم گیری و اجرادر دولت او می شود؛

۲-  تمرکز در موضوعات داخلی، تغییر سیستم سیاسی، حل مشکلات  اقتصادی با توجه به شرایط داخلی و وعده های داده شده همچون ۱۰ سال اول دولت اردوغان؛

۳-  کاهش قدرت بازیگری ترکیه در منطقه قفقاز ، سوریه، عراق و...؛

۴-  کاهش رقابت های ایدئولوژیکی ترکیه با ایران با توجه به رویکرد لائیک  بودن این ائتلاف؛

۵- نزدیک شدن جریان اسلام گرا به ایران و همسو شدن در موضوعات مختلف با ایران؛

۶-  حضور اردوغان در ساختار قدرت به عنوان اپوزیسیون و قدرت بازدارندگی جریان وی برای مقابله با برخی سیاست های دولت جدید در حوزه داخلی و سیاست خارجی؛

۷-  تقویت همکاری با ایران در حوزه های منطقه ای و کاهش فشار بر ایران در قفقاز، سوریه و عراق؛

۸- کاهش اقتدار ترکیه؛

۹- تقویت فعالیت جریانات علوی با توجه به علوی بودن کمال قلیچدار اوغلو؛

۱۰- عدم تغییر جدی در روابط فیمابین ایران و ترکیه با توجه به ویژگی های روابط دو کشور؛

۱۱- رویکرد مثبت کمال نسبت به ایران  و ایرانی بودن، علوی بودن و عدم دشمنی.

با روی کار آمدن ائتلاف ملت قلیچداراوغلو  چه تهدیداتی متوجه ایران خواهد شد:

۱-  چند پارچه بودن جریان مقابل که می تواند ترکیه را به سمت بی ثباتی و مداخله سایر بازیگران سوق دهد؛

۲- افزایش نقش ناتو و غرب در ترکیه در پروسه زمانی چندساله؛

۳-  عدم ارتباط عمیق ایران با کمال طی سال های گذشته؛

۴-  بازگشت مجدد عناصر گولن به ساختار اداری و حکومتی؛

۵- کاهش همکاری ترکیه با روسیه.