دیپلماسی فعال انصارالله برای آزادی اسرای یمنی

عبدالقادر المرتضی رئیس کمیته امور اسرا در دولت نجات ملی یمن دی‌ماه گذشته گفته بود که پرونده اسرا از مارس گذشته تاکنون تعلیق شده و هیچ پیشرفتی در آن حاصل نشده است. به گفته این مقام یمنی، تعلیق پرونده تبادل اسرا درحالی است که پیشتر توافقی برای مبادله بیش از ۲۲۰۰ اسیر دو طرف تحت نظارت سازمان ملل را امضا شده بود. به گفته رهبران صنعا، مزدوران ائتلاف متجاوز سعودی به دستور ریاض در اجرای تبادل اسرا کارشکنی می‌کنند و عربستان را مسئول این تأخیر و کارشکنی عمدی اعلام کرده‌اند.

هانس گروندبرگ، نماینده سازمان ملل در امور یمن که واسط مذاکرات جدید تبادل اسرا است، از هر دو طرف خواست تا در بحث‌های جدی و آتی شرکت کنند تا بر سر آزادی هرچه بیشتر بازداشت‌شدگان توافق کنند. گروندبرگ همچنین از طرفین خواست به تعهدات خود نه تنها در قبال یکدیگر، بلکه در قبال هزاران خانواده یمنی که برای مدت طولانی منتظر پیوستن به عزیزان خود هستند، عمل کنند. جیسون استراتزیوسو، سخنگوی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ هم در سخنانی این نشست را فرصتی برای کاهش رنج بشردوستانه مرتبط با این درگیری توصیف کرد.

مذاکرات یمن در سوئیس یک روز پس از آن آغاز شد که ایران و عربستان سعودی با میانجی‌گری چین برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک پس از هفت سال قطع روابط توافق کردند. باتوجه به اینکه جنگ یمن، یکی از مسائل مهم مورد بحث در پنج دور نشستهای سیاسی نمایندگان ایران و عربستان بود، با بهبود روابط دو کشور، پیش‌بینی می‌شود در بحران یمن هم گشایشی ایجاد شود.  

روند تبادل اسرا در طول جنگ

توافق مبادله اسرا بخشی از یک توافق گسترده‌تر با میانجیگری سازمان ملل بود که در سال 2018، به ماه‌ها درگیری بر سر شهر استراتژیک الحدیده در دریای سرخ پایان داد. در آن توافقات، از هر دو طرف خواسته شده بود که همه کسانی را که در رابطه با درگیری اسیر شده‌اند بدون هیچ استثنا یا شرطی آزاد کنند. اما به رغم برگزاری چند دور گفتگوهای صنعا و مقامات سعودی درباره تبادل اسرا در سالهای گذشته فقط یکبار به نتیجه لازم رسید و اولین گروه از اسرای ارتش و کمیته‌های مردمی یمن شامل ۱۰۸ نفر به وسیله یک فروند هواپیمای صلیب سرخ در 24 مهر 1399 وارد فرودگاه صنعا شدند. همچنین در روزهای بعد از آن نیز حدود 300 اسیر یمنی به کشورشان بازگشتند و مورد استقبال ارتش و کمیته مردمی یمن قرار گرفتند.

در همان برهه صدها اسیر سعودی هم همزمان توسط انصارلله و با وساطت صلیب سرخ جهانی به استان حضرموت که تحت اشغال مزدوران سعودی است انتقال یافتند. در مجموع اسرایی که بین دو طرف مبادله شده بود، 400 نفر یمنی و 681 مزدور سعودی بودند که در مجموع 1081 نفر را شامل می‌شد.

آخرین دور این گفتگوها هم در مهرماه گذشته با میانجیگری عمان انجام شد و قرار بود صدها اسیر از طرفین آزاد شوند اما سعودیها در عمل گامی در این زمینه برنداشتند و این مسئله به حالت تعلیق درآمد تا اینکه پس از گذشت چند ماه مجدداً ائتلاف سعودی وارد مذاکره شده است. بر اساس آمارهای اعلام شده، حدود 2200 اسیر در زندانهای یمن و عربستان حضور دارند که منتظر توافقات انصارالله و سعودیها هستند تا زودتر به خانه برگردند.

تبادیل اسرا مقدمه‌ای برای پایان جنگ هشت ساله

هر گونه توافق در میانه جنگ بر سر موضوعات مختلف، می‌تواند روزنه امیدی برای رسیدن به توافق صلح هم باشد. تحلیلگران می‌گویند اگر روند گفتگوهای صنعا و ائتلاف سعودی درباره تبادل اسرا موفقیت آمیز باشد، صدها یمنی بازداشت شده آزاد می‌شوند و این یک گام بزرگ به سوی مذاکرات جامع‌تر برای پایان دادن به جنگ در یمن خواهد بود.

انصارالله و ائتلاف سعودی با میانجیگری سازمان ملل در آوریل 2022، بر سر آتش‌بس توافق کردند و این توافقات برای شش ماه به قوت خود باقی بود ولی به دلیل بدعهدی طرف سعودی، صنعا حاضر نشد آتش بس را تمدید کند و رهبران یمن بارها گفته‌اند تا زمانی که یمنی‌ها از دستاوردهای توافق منتفع نشوند به آتش‌بس تحمیلی تن نمی‌دهند و پای هیچ سندی را امضا نخواهند کرد. انصارالله، لغو محاصره، پرداخت حقوق کارکنان دولتی و بازگشایی فرودگاهها را شرط تمدید آتش بس اعلام کرده است ولی سعودیها به رغم ادعای ظاهری اما در عمل با این درخواستها موافقت نکرده‌اند و به همین دلیل رسیدن به توافق صلح دشوارتر شده است.  

دور قبلی مذاکرات بین دو طرف منجر به آزادی اسرا نشد، زیرا طرف‌های یمنی یکدیگر را به درخواست انتشار اسامی جعلی و حتی مبادله غیرنظامیان ربوده شده با جنگجویان متهم کردند. عربستان در دور قبلی مذاکرات که در آستانه پایان آتش بس شش ماهه برگزار شد، سعی داشت در پرونده تبادل اسرا امتیازاتی را به انصارالله بدهد تا شاید نظر مساعد این جنبش برای تمدید آتش‌بس را جلب کند اما به دلیل کارشکنی سعودیها، صنعا حاضر به تمدید آتش‌بس نشد و این بار هم از ترس عملیات موشکی انصارالله به روند گفتگوها برگشته است.                

اینکه سعودیها بار دیگر به میز مذاکرات تبادل اسرا با انصارالله برگشته‌اند نشان می‌دهد که ریاض ادامه جنگ را به صلاح نمی‌داند و تلاش می‌کند تا خود را از باتلاق خودساخته نجات دهد. مقامات عربستان به خوبی می‌دانند که انصارالله اکنون دست برتر را در تحولات میدانی دارد و با پیشرفتهای موشکی و پهپادی که در یکسال گذشته داشته‌اند، تهدید بزرگی برای امنیت و تمامیت ارضی عربستان به شمار می‌روند. سعودیها پیش از این دو بار ضرب شست موشکی انصارالله را در تاسیسات آرامکو چشیده‌اند و نمی‌خواهند سومین بار این سرنوشت تلخ را تجربه کنند. زیرا در شرایط کنونی که جهان با بحران انرژی مواجه است، حمله به زیرساختها و تاسیسات نفتی عربستان می‌تواند برای منطقه و جهان بهای سنگینی داشته باشد.

مسئله دیگری که عربستان را در تنگنای سیاسی و امنیتی گرفتار کرده است کاهش میزان حمایتهای ایالات متحده از ائتلاف متجاوز است و باتوجه به اینکه ریاض این روزها در میدان رقابت چین و آمریکا، به سمت رقیب شرقی متمایل شده است، این احتمال وجود دارد که واشنگتن در ماه‌های آنده در ترتیبات امنیتی خود در خلیج فارس تغییراتی ایجاد دهد که به نفع سعودیها نباشد. لذا، مقامات عربستان سعی دارند پیش از بروز بحران امنیتی جدید در منطقه، تکلیف جنگ یمن را مشخص کنند.

در صورتی که پرونده تبادل اسرا به سرانجام برسد و صدها اسیر یمنی از زندانهای عربستان آزاد شوند، پیروزی بزرگی برای انصارلله خواهد بود که توانسته گره این پرونده را باز کند و همه این موفقیتها به لطف دستاوردهای نظامی صنعاء است که اجازه نداده نقشه‌های متجاوزان در خاک یمن محقق شود.