«پلیس تخصصی»؛ پیشرفت‌ها و چالش‌ها

پایگاه رهنما:

یکی از توصیه‌ها و تاکیداتی که رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکم انتصاب فرمانده انتظامی جدید کشور آورده‌اند، «پرورش پلیس تخصصی برای بخش‌های گوناگون امنیت» بوده است؛ موضوعی که در سال‌های اخیر با تشکیل پلیس‌های تخصصی در فراجا شکل عملیاتی به خود گرفته بود، حالا توسعه آن به توصیه مهم رهبر انقلاب تبدیل شده است.

حفظ نظم و امنیت عمومی در جهت انجام فعالیت های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی یکی از ضرورت‌های کشور در مسیر دستیابی به توسعه است.

فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی نیز همپای تغییرات به وجود آمده در اجتماع، در سال‌های گذشته رویکردهای خود را نسبت به مقوله جرم و امنیت تغییر داده و متناسب با این تغییر، سهم شهروندان در کنترل و پیشگیری از جرایم نیز تغییر کرده و مشارکت بیشتری را از طرف آنان می طلبد.

اصول جامعه محوری سازمان انتظامی کشور، بهره‌گیری از مشارکت عمومی در برقراری نظم و امنیت اجتماعی، ارائه آموزش همگانی به مردم و اطلاع رسانی مستمر و... موجب شده تا این نهاد ساختار جدیدی را طراحی و پلیس‌های تخصصی را به تدریج ساماندهی کند.

* آموزش رکن اصلی پلیس تخصصی

اگرچه پلیس و سازمان انتظامی کشور یک سازمان واحد است که وظیفه آن تامین امنیت و ارتقای انتظام اجتماعی است اما تنوع فعالیت‌ها و ماموریت‌ها و نیز اقدامات مجرمان و ناقضان نظم و امنیت ایجاب می‌کند تا آموزش‌های پلیسی نیز متناسب با ماموریت‌ها و وظایف متفاوت باشد. امروزه اصلی‌ترین مرکز آموزش تخصصی پلیس، دانشگاه امام حسن مجتبی (ع) موسوم به دانشگاه پلیس است که در 7 دانشکده و 3 مرکز آموزش، کار آموزش پلیس آگاهی، پلیس راهنمایی و رانندگی، پلیس مرزبانی، پلیس انتظامی، پلیس بین‌الملل (اینترپل) و پلیس فضای تبادل اطلاعات (فتا) و آموزش تخصصی پلیس زن را برعهده دارد.

این آموزش تخصصی و به تناسب آن تشکیل پلیس‌های تخصصی باعث شده تا در هر زمینه امنیت و انتظام اجتماعی که در زیر مجموعه ماموریت‌های پلیسی قرار می‌گیرد، نیروی متخصص و خبره تربیت شده و سپس در یگان مربوطه به ایفای نقش بپزدازد. این نیروهای آموزش دیده، به تناسب تجربه‌ای که در یگان‌های عملیاتی و تخصصی کسب می‌کنند، می‌توانند هم در جهت آموزش نیروهای جدید و هم در زمینه تولید علم پلیسی و بومی حرکت‌های جدیدی را آغاز کنند. این آموزش‌ها که به صورت دوره‌ای به روزآوری و البته متناسب با یگان‌ها بازآموزی می‌شود، سبب شده تا در سال‌های گذشته رویکرد پلیس، از یک رویکرد صرفا انتظامی به یک رویکرد علمی در برخورد با ناهنجاری‌ها تغییر پیدا کند که در این زمینه، مقالات علمی که در نشریات تخصصی پلیس منتشر می‌شود گواه این امر است.

* به روزآوری تجهیزات در پلیس‌های تخصصی

رویکرد علمی به مسائل پلیسی باعث شده تا در سال‌های گذشته و به صورت مداوم، وسایل و تجهیزات مورد نیاز پلیس، بومی‌سازی و متناسب با نیاز و ماموریت‌های پلیس ایران داخلی سازی شود. برای نمونه ساخت و توسعه کیت‌ها و تجهیزات بررسی صحنه جرم در پلیس آگاهی یکی از به روزترین تجهیزات داخلی سازی شده در مقایسه با کشورهای پیشرفته دنیا محسوب می‌شود. تجهیزات مورد استفاده در یگان‌های ویژه هم متناسب با شرایط داخلی بومی‌سازی شده و در حوزه مرزبانی و پلیس راهنمایی و رانندگی نیز این تجهیزات پیشرفت‌های خوبی داشته است. البته همچنان در برخی حوزه‌ها نیازهایی وجود دارد که به دلیل تحریم و قطع همکاری کشورهای پیشرفته، امکان به روزآوری آنها فراهم نشده و توان علمی داخلی نیز نتوانسته به خوبی پاسخگوی این کمبودها باشد که البته توسعه علمی پلیس و هوشمندسازی آن، باید در جهت رفع نیازها نیز برنامه‌ریزی و اقدام کند.

* فعالیت تخصصی پلیس برای جبران کمبود نیرو

آمارها نشان می‌دهد که در مقایسه با استانداردهای جهانی، فرماندهی انتظامی ایران نسبت به سایر کشورها کمبود نیرو در حوزه منابع انسانی دارد؛ بر اساس استانداردهای جهانی به ازای هر 1000 نفر جمعیت باید حداقل 5 نفر نیروی انتظامی یا همان پلیس وجود داشته باشد. این آمار برای این ایران، کمتر از 3 نیرو به ازای هر 1000 نفر است. همچنین به ازای هر شهر و روستا باید یک کلانتری یا پاسگاه تشکیل شود که این رقم هم تقریبا نصف استاندارد جهانی در ایران است. اگرچه بر اساس برنامه ششم توسعه قرار بود که سازمان انتظامی کشور، تعداد نیروهای خود را تا حد استاندارد افزایش دهد ولی مشکلات مالی در کشور باعث شده تا تحقق افزایش نیرو، با مشکل مواجه شود و همین مسئله، می‌تواند بخشی از توسعه تخصصی در پلیس را با مشکل مواجه کند.

امروزه تشکیل یگان‌های تخصصی جدیدتر برای مقابله با موضوعات نوین و پیچیده سایبری و حقیقی ایجاب می‌کند تا روند توسعه نیرو، همگام با تخصصی شدن نیروها روز به روز گسترش یابد. علاوه بر این، «هوشمندسازی پلیس» گام دیگری است که باید در جهت تخصصی شدن اقدامات و مقابله با کمبود نیرو، در دستور کار قرار داد. در فرآیند هوشمندسازی، علاوه بر به روزآوری تجهیزات و آموزش‌ها، فرآیندهای پلیسی نیز باید اصلاح و هوشمند شده تا پلیس بتواند در مقابله با راهکارهای مجرمان که مدام در حال تغییر و به روزآوری است، همواره یک گام جلوتر حرکت کرده و اجازه گسترش ناامنی و بی‌انضباطی را در کشور ندهد.

مجموعه این اقدامات همراه با اهتمام بیش از پیش به تربیت معنوی نیروها و تعالی سازمانی، در میان‌مدت می‌تواند پلیس جمهوری اسلامی ایران را به الگویی برای «پلیس تراز انقلاب اسلامی» و الهام‌بخش برای نیروهای پلیس دیگر کشورها تبدیل کند و این چشم‌انداز، به شرط اصلاح فرایندها، دور از دسترس نخواهد بود.