حـج؛ موتور محرک اقتصادی و اجتماعی مسلمین

با آغاز ماه ذی‌الحجه و موسم حج واجب ابراهیمی، هر ساله در افکار عمومی پرسش‌هایی در مورد ضرورت حج مطرح می‌شود؛ علی‌الخصوص اگر مانند امسال کشور با مشکلات اقتصادی زیادی نیز مواجه باشد، این پرسش فراروی خانواده‌ها قرار می‌گیرد که آیا بهتر نیست به جای رفتن به حج، هزینه‌ی آن را صرف کمک به نیازمندان کنیم؟! برای پاسخ به این پرسش لازم است ابتدا مقداری در آثار مسافرت تامل کنیم و سپس فلسفه‌ی سفر حج را مورد واکاوری قرار دهیم. حقیقت این است که سفر برای انسان نیاز است. خستگی‌ها را از بین می‌برد، دید انسان را وسیع ساخته و موجب عبرت‌آموزی از جوامع می‌شود و انگیزه‌ای مجدد به انسان می‌دهد برای این‌که پس از بازگشت از سفر، زندگی را با انرژی و توان بیشتر شروع کند. اما باید توجه داشت که همه‌ی این آثار خوب، بر سفری مترتب است که با برکت باشد. سفر‌ها به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ برخی از سفر‌ها پربرکت هستند و برخی سفر‌ها زائد. سفر حج از دسته‌ی نخست است. چرا که خانواده‌های مومن با رفتن به سفر حج، با مسلمین جهان آشنا می‌شوند و در این آشنایی دغدغه‌ها و مشکلات دیگر جوامع مسلمانان را از نزدیک می‌بینند، به قدرت مسلمانان در صورت یکپارچگی و اتحاد پی می‌برند و برای ظلم و ستمی که به مسلمانان روا می‌شود چاره می‌اندیشند. این در حقیقت یکی از فلسفه‌های اجتماعی حج است. فلسفه‌ای که با برائت از مشرکین تکمیل می‌شود. چنین حجی بیدارکننده و هوشیارکننده است و رهاورد حاجی پس از سفر حج، سخت‌کوشی و تلاش برای رهایی اقتصاد مسلمین از فقر و فلاکت می‌شود. حاجی پس از بازگشت از حج حقیقی، با کوله‌باری از انگیزه بازمی‌گردد. او می‌داند که اگر هر یک از این حجاج مستطیع که از نقاط مختلف دنیا با او در این سفر بودند، تلاش اقتصادی خود را –در هر جایگاهی که هستند- دوچندان کنند، هر ساله مسلمین با غنای بیشتر و مشکلات اقتصادی کمتر در کنگره‌ی عظیم حج دور هم جمع می‌شوند. در این میان، اما استکبار نمی‌خواهد این اتفاق رخ دهد؛ لذا در درجه‌ی نخست سعی می‌کنند جوری جلوه دهند که از اساس این سفر، سفری با هزینه‌های گزاف و رهاورد اندک به ذهن برسد. این در حالی است که آمار‌ها خلاف این را نشان می‌دهند. به طور مثال در یک فقره، بررسی آمار‌های سال ۲۰۱۴ نشان می‌دهد ۲ میلیون ایرانی در این سال به ترکیه سفر کردند و در مجموع ۸ هزار میلیارد تومان در این کشور خرج کردند، این در حالی است که مجموع هزینه‌ای که در همین سال برای سفر به حج (عمره و تمتع) صورت گرفت ۵ هزار میلیارد تومان بود. خب رهاورد ترکیه رفتن چیست جز ترویج مصرف‌گرایی؟! چه کسی پس از سفر ترکیه به فکر مشکلات اقتصادی مسلمین می‌افتد و تلاش می‌کند دست فقرا را بگیرد؟! آیا این هزینه برای سفر ترکیه، زائد نبوده و جز اسراف است؟! البته باید توجه داشت که همین میزان هم برای عربستان زیاد است؛ اما کاهش آن در گرو نرفتن به حج نیست، بلکه با نرفتن به بازار‌های عربستان که پر است از کالا‌های مصرفی اروپایی و امریکایی، می‌توان این رقم را تا حد قابل توجهی کاهش داد. آری؛ استکبار در درجه‌ی نخست تلاش می‌کند تا افراد کمتری به حج بروند، چرا که ذات تجمع مسلمین در کنار هم، آگاهی به همراه دارد و این برای منافع استکبار خوب نیست. در ثانی استکبار تلاش می‌کند تا ماهیت حج را تغییر دهد؛ بدین صورت که جان حج یعنی برائت از مشرکین- را از آن بگیرد و نقش خرید و بازار را در آن هر روز پررنگ و پررنگ‌تر کند تا اگر از طریق حربه‌ی نخست نتوانست جلوی تجمع مسلمین را بگیرد، از این طریق این تهدید را برای خود تبدیل به فرصت کند و حج را بازاری بزرگ و گسترده برای کالا‌های مصرفی خود سازد. چنین حجی مطلوب استکبار و دست‌نشانده‌های آنان در منطقه است. به همین جهت بود که در ۹ مرداد سال ۱۳۶۶ سعودی‌ها به کمک امریکایی‌ها کشتار خونینی در مراسم برائت از مشرکین به راه انداختند تا یک بار برای همیشه ماهیت حج را تغییر دهند. مسلمین، اما اجازه نخواهند داد حج –این مظهر اتمّ انسجام و اتحاد مسلمین- از بین برود یا خدای ناکرده دستخوش تحولات مبنایی قرار گرفته و تبدیل به عبادتی بی روح و بازاری پرسود برای کشور‌های استکباری شود. اگر امروز امریکا و اروپایی‌ها به لحاظ اقتصادی پیشرفت کرده‌اند به خاطر اتحادی است که در کفر خود با هم دارند و اگر مسلمین وضع مناسبی ندارند، به خاطر تشتتی است که در حقِ خود دارند؛ لذا راه پیشرفت اقتصادی و اجتماعی مسلمین نرفتن به حج نیست. راه پیشرفت تحریم سفر‌های خارجی زائد، تحریم خرید کالا‌های مصرفی ساخت استکبار در سفر حج و بازگرداندن حج، به حقیقت اصلی خود یعنی موتور محرک اتحاد اجتماعی-اقتصادی مسلمین است.