جایگاه ایران در نظم جدید جهان

پایگاه رهنما:

رهبر معظم انقلاب در دیدار مهم سیزده آبان، بخش مهمی از سخنرانی کلیدی خود از «تغییر در نظم کنونی جهان» سخن گفتند و با طرح این پرسش که «جایگاه ما ایرانی‌ها در این نظم جدید چیست!؟» از «جوان ایرانی» خواستند که به پاسخ آن بیندیشد و خود را برای دستیابی کشور به جایگاهی بهتر در این نظم نوین آماده کند. شاید اقتصاد قرن آینده‌ی ایران در گرو پاسخ به همین پرسش مهمی باشد که رهبر انقلاب مطرح کردند. به‌گمان نگارنده مقام معظم رهبری(مدظله العالی) از دهه‌ها پیش، این تغییر نظم را پیش‌بینی می‌کردند و ریل کشور را به‌گونه‌ای تنظیم کردند که در آن، «ایران قوی» محقق شود. با این حال در این برهه از تاریخ، بدون آگاهی جمعی از این تغییر نظم بین‌المللی، کشور پیش نخواهد رفت. بنابراین ضروری است اندیشیدن در مورد آن تبدیل به خلقیات ایرانیان شود. ضمن آنکه نمی‌توان مختصات دقیق این تغییر نظم را اکنون به‌خوبی دید اما خطوط کلی آن قابل ترسیم بوده و برای اقتصاد ایران، راهنما خواهد بود.

• ریل ایران قوی

اخیراً ژوزپ بورل –مسئول سیاست خارجی اتحادیه‌ی اروپا- در دیدار با سفرای این اتحادیه، با اشاره به سه وابستگی اروپا، اعلام کرد که برای در قدرت ماندن این اتحادیه ضروری است در آن سه حوزه درون‌زا عمل کنند. بورل گفت ما در انرژی به روسیه وابسته‌ایم، در امنیت به آمریکا و در بازارها به چین و برای حفظ قدرت اروپا، دیگر نمی‌توان به این وابستگی‌ها ادامه داد. حال به ایران نگاه کنیم. پس از پیروزی انقلاب، میل به درون‌زا کردن امنیت شدت گرفت و در دوره‌ی زعامت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی) زیربنای امنیتی جمهوری اسلامی به‌گونه‌ای بنا شد که امروز فناوری امنیتی نظامی ما از سوی قوی‌ترین قدرت‌های نظامی خریدار دارد و در منطقه نیز عملاً پروژه‌ آمریکایی‌ها شکست خورده است. در حوزه‌ انرژی اگر چه اکنون نفت و گاز داریم اما رهبر معظم انقلاب با نگاهی به 50 سال آینده، همواره بر اهمیت انرژی هسته‌ای تاکید کرده‌اند و پیشرفت در این حوزه را رصد و پیگیری می‌کنند. همچنین انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را نیز در توافق‌ها قابل معامله ندانسته‌اند. در مورد بازارها نیز اقتصاد جمهوری اسلامی مبتنی بر اقتصاد مقاومتی در درجه‌ی نخست وابسته به بازارهای خودی است (و البته تحریم‌ها نیز روند اتکا به بازارهای داخلی را تشدید کرده) و سپس نیز اولویت جمهوری اسلامی، بازار کشورهای همسایه و به‌طور کلی شرق است.

• خطوط کلی نظم جدید

این ریل‌گذاری در دوران رهبری امام خامنه‌ای(مدظله العالی) به خوبی انجام شده است. اگر چه شاید سه‌دهه پیش آنطور که امروز واضح است، مختصات تغییر نظم جهان مشخص نبود. امروز نظم جدید بین‌المللی چند ویژگی دارد: یکی آنکه آمریکا در نظم جدید، منزوی خواهد شد. یکی از نشانه‌های انزوای آمریکا آن است که سهم اقتصاد این کشور از تولید ناخالص داخلی جهان از 22.16 درصد در سال 1985 به 15.47 درصد در سال 2022 رسیده است و برآورد صندوق بین‌المللی پول آن است که تا سال 2027 به 14.34 درصد تنزل کند. این در حالی است که سهم چین به سرعت در حال افزایش است. بر همین اساس می‌توان حدس زد که دومین ویژگی مهم نظم جدید جهان، این باشد که ثروت، دانش و فناوری در حال انتقال از غرب به آسیا است. در سال 1995 سهم چین از بازار فناوری‌های پیشرفته تنها 4 درصد بود، در حالی که در همان سال آمریکا 24 درصد بازار این محصولات را در اختیار داشت. در سال 2018 اما سهم چین از بازار جهانی فناوری‌های پیشرفته به 21.5 درصد رسید در حالی که سهم آمریکا با 1.5 درصد کاهش به 22.5 درصد رسید.

• برگ برنده‌ مقاومت

با آنچه از نظم جدید بین‌الملل مشخص شده است، چین، ایران و روسیه در این نظم جایگاه ویژه‌ای دارند. ایران بسته به میزان هوشمندی و بهره‌مندی به موقع از ظرفیت‌های جغرافیایی‌اش می‌تواند جایگاهش را در این نظم ارتقا دهد و شاید تا یک قرن، از آن بهره‌ برداری اقتصادی کند. چین، به‌لحاظ اقتصادی در جایگاه نخست دنیا قرار دارد. روسیه به لحاظ نظامی و امنیتی جایگاهی ویژه دارد و جمهوری اسلامی ایران نیز می‌تواند قدرت فناوری نظامی و جایگاه کلیدی‌اش در منطقه را به عنوان برگ برنده در بازی جدید اقتصاد بین‌الملل رو کند. مدل مقاومت همچنین امروز در دنیا گسترش پیدا کرده است. روزی در دنیا همه می‌دانستند که آمریکا ابرقدرت است و دیگران باید خود را در نسبت با این کشور تعریف کنند اما امروز به اعتراف ژوزپ بورل، حتی اتحادیه‌ی اروپا نیز دیگر روی دیوار آمریکا یادگاری نمی‌نویسد و به‌دنبال آن است که وابستگی امنیتی‌ش به این کشور را از بین ببرد.

• جمع‌بندی

بنابراین اگر چه دقیقاً معلوم نیست نظم جدید جهان چه خواهد بود، اما اولاً خطوط کلی آن مشخص است و در ثانی ایران اگر قرار است در دهه‌های پیش رو جایگاهی ویژه در اقتصاد بین‌الملل داشته باشد، جوانان خردمند ما امروز باید به این تغییر نظم، به‌طور جدی فکر کنند. همچنین باید توجه داشت که اگر امروز ما در جایگاهی هستیم که بتوانیم به «ایران قوی» فکر کنیم، به دلیل ریل‌گذاری صحیح رهبر فرزانه انقلاب برای درون‌زا شدن «بازارها»، «امنیت» و «انرژی» است؛ این ریل را باید قدر دانست و حراست کرد.