یمن نباید موضوع مذاکرات تهران و ریاض در بغداد واقع شود/ گفتگوها نباید ما را با برجام دیگری روبرو کند

نشست آینده روابط ایران و عربستان روز چهارشنبه 28 اردیبهشت ماه در موسسه مطالعات راهبردی اندیشه سازان نور برگزار شد.

این نشست به موضوع مذاکرات جاری در بغداد میان ایران و عربستان اختصاص داشت  و در آن دکتر «سعدالله زارعی»، مسئول موسسه مطالعات راهبردی اندیشه سازان نور آینده مذاکرات را مورد بررسی قرار داد.

روابط ایران و عربستان همواره پرچالش بوده است

  زارعی در ابتدای این نشست به روابط تاریخی پرچالش  ایران و عربستان اشاره کرد و در این ارتباط گفت: «از نظر تاریخی روابط ایران و عربستان  بسیار پرنوسان بوده، اگرچه سابقه این چالش ها به قبل از انقلاب باز می گردد، اما همواره این روابط پس از انقلاب هم با رخدادهای مهمی از جمله فاجعه کشتار حجاج بیت الحرام در سال 1366 و قبل از آن برخورد و مقابله دولت سعودی با جوانان شیعه در سال 1358 در مسجدالحرام و بعدها فاجعه منا که به کشته شدن بیش از 10 هزار نفر از جمله حدود 470 زائر ایرانی منجر شد و حاکی از بی مسئولیتی حکام سعودی در برابر شهروندان دیگرکشورها بود تا مسئله سفارت عربستان در تهران که بعد از شهادت روحانی مبارز، شیخ باقرالنمر همراه با یک گروه 57نفره عمدتا شیعه رخ داد و به اقدام عربستان در قطع روابط سیاسی با ایران منجر  شد، همراه بوده است. حادثه سفارت عربستان در تهران باتوجه به وقوع چنین حوادثی در مورد بسیاری از سفارتخانه ها در خارج از ایران که جمهوری اسلامی نیز از این حملات به سفارتخانه و کنسولگری های خود بی نصیب نبوده است، حادثه ای معمولی تلقی می شود که قابل حل و فصل  است. در ماجرای سفارت سعودی در تهران و کنسولگری این کشور درمشهد با این که این ماجرا ارتباطی به دولت ایران نداشت، اما سعودی ها این موضوع را بهانه کردند و روابط خود را قطع و به دیگر کشورها هم برای قطع رابطه با ایران فشار آوردند.»

کارشناس مسائل منطقه در ادامه افزود: « در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی هیاتی از سعودی ها را به حضور پذیرفت و آنان را مورد تفقد قرار داد و بر توسعه روابط با عربستان تاکید کرد. پس از آن هیاتی از ایران به عربستان رفت و  جمهوری اسلامی نشان داد که علاقه مند به روابط خوب با سعودی است. بعدها ایران در مواجه با کژتابی ها و تندخویی های عربستان خویستنداری زیادی نشان داد. از جمله باید به خویشتنداری ایران در جریان حمایت سعودی ها از عراق در جنگ تحمیلی اشاره کرد. این جنگ با حمایت علنی و مادی و مستقیم عربستان از صدام صورت گرفت. در فاجعه سال 1366 نیز ایران خویشتنداری زیادی نشان داد و در فاجعه منا و همچنین در حادثه کشته شدن 17 ایرانی در سقوط جرثقیل در مسجدالحرام شاهد حداکثر خویشتنداری ایران بودیم.»

موضوع مذاکرات در بغداد متفاوت از مناسبات دوجانبه است

زارعی در ادامه  این نشست اظهار داشت مذاکرات کنونی ایران و عربستان در بغداد، چندان به روابط دوجانبه تهران و ریاض مرتبط نیست و طرف سعودی تلاش زیادی دارد تا از طریق مذاکرات بغداد، مشکلات خود در یمن را حل و فصل کند.

مسئول موسسه مطالعات راهبردی اندیشه سازان نور در این ارتباط گفت: «آن چه که در بغداد از مذاکرات ایران و عربستان می گذرد، از قاعده عادی روابط دو طرف پیروی نمی کند. این گفتگوها از مباحث مورد علاقه سعودی تبعیت می کند. اولویت سعودی، گفتگو پیرامون مسائل مشترک جمهوری اسلامی و عربستان نیست، بلکه اولویت شان مشکلات شان در یمن است، هرچند در آخرین دور گفتگوها برخی مسائل را درباره روابط با ایران قبول کرده اند، اما تا کنون اقدام و توافق قابل توجهی در روابط دو کشور صورت نگرفته است.»

کارشناس مسائل غرب آسیا در ادامه افزود: «باید توجه داشت که از نظر جمهوری اسلامی  موضوع یمن در اختیار ایران نیست و یمن خود دارای دولت است و مشی جمهوری اسلامی انجام مذاکرات نیابتی نیست و تهران بهترین شرایط درباره یمن را گفتگوی مستقیم ریاض و صنعا می داند. لذا از نظر کارشناسی به نظر می رسد که گفتگوهای کنونی ایران و عربستان از منظر برقراری و توسعه روابط دوجانبه دارای اشکال است.»

وی افزود: «مشکلات عربستان با دولت ثالث باعث شده تا عربستان مذاکره با ایران را دنبال کند، هرچند آن دولت یعنی یمن مستقل است و خودش  می تواند پای میز مذاکره باشد. البته اگر روابط تهران و ریاض توسعه یابد و سفارت خانه های دو کشور بازگشایی شوند، می توان امید داشت موضوعات متنوع و مختلفی مورد بحث  قرار گیرد، اما اکنون موضوع مذاکرات بغداد روابط دو جانبه ریاض و تهران نیست و بیشتر ریاض تلاش دارد تا حل مسئله خود با یمن را از این مذاکرات دنبال کند.»

به گفته زارعی، «سیاست اعلامی جمهوری اسلامی این است که درباره مسائل منطقه و قدرت منطقه ای و نظامی خود با هیچکس مذاکره نمی  کند و لذا اگر در اینجا با آمریکا و یا عوامل آمریکا مانند عربستان مذاکره کند، این موضوع می تواند برای ایران خطراتی داشته باشد و خط قرمز جمهوری اسلامی را درباره عدم مذاکره پیرامون مسائل منطقه ای تضعیف کند. ما نباید وارد جاده مذاکراتی بشویم که برجام های دیگری در مقابل ایران باز کند. در حالی که هنوز برجام هسته ای به سرانجام نرسیده، این گفتگوها نباید ما را با برجام دیگری روبرو کند. لذا باید مراقبت کنیم که گفتگوهای فی مابین به مسائل منطقه ای از قبیل حل پرونده یمن مطابق الگوی سعودی کشیده نشود. در شرایط فعلی مذاکرات بغداد باید برمسائلی که مستقیما به روابط دوجانبه تهران و ریاض مرتبط است، متمرکز باشد.»

تحرکات آمریکا در میانه مذاکرات بغداد مشکوک است

زارعی در ادامه گفت: «همچنین ما در این جا  شاهد  یکسری موضوعات مشکوک  هستیم، مثلا گفتگوهای بلینکن، وزیرخارجه آمریکا با امیر کویت و گفتگو بر سر این که به زودی ایران گفتگو پیرامون مسائل منطقه ای را خواهد پذیرفت و یا برخی درخواست هایی که تیم آمریکایی به تیم ایرانی در وین داده و خواستار یکسری گفتگوهای منطقه  ای شده اند، از این قبیل است. نباید اجازه داد آمریکایی ها از علاقه ما به برقراری روابط با عربستان سوءاستفاده کنند. گفتگو با عربستان می بایست در کانال  خاص خود دنبال شود و از این که سایه موضوع یمن بر روی مذاکرات بغداد انداخته شود، خارج  گردد. ما امیدواریم که روابط دو جانبه در دستور کار مذاکرات بغداد قرار گیرد.»

زارعی گفت: «گفتگوی عربستان پیرامون یمن می بایست با خود دولت یمن صورت گیرد و مسئله یمن وارد مذاکرات ریاض با تهران  نشود. چون این جنگ، موضوعی بین یمن و عربستان است و ارتباطی با ایران ندارد. عربستان که تا کنون با خسارات زیادی مواجه شده درصدد است بدون آن که به مسئولیت خود عمل کند، گریبان خود را از دستان پرقدرت یمنی ها برهاند و برای آن درصدد است ما را وجه المصالحه قرار دهد.»

چشم انداز مذاکرات ایران و عربستان

چشم انداز آتی مذاکرات از دیگر موضوعات مورد اشاره در نشست پیرامون آینده روابط ایران و عربستان بود و در این ارتباط مدیر مسئول موسسه مطالعات راهبردی اندیشه سازان نور گفت:«از ابتدا هم هیئت ایرانی روی مسائل دوجانبه تاکید کرد، اما طرف سعودی روی موضوع بحران یمن متمرکز شده است و همین موضوع به فاصله افتادن میان ادوار مذاکرات منجر شده است. سعودی ها خواستار مذاکره بر سر مسائلی هستند که به دولت دیگری مربوط است نه ایران.»

وی درباره خوش بینی به نتیجه مذاکرات گفت: «اگر سعودی ها بپذیرند مذاکرات بر سر مسائل دو جانبه و دو طرفه باشد، جای امیدواری است، اما سعودی ها تا کنون لجبازانه با این مسئله مخالفت کرده اند و معتقدند برقراری رابطه ریاض با تهران، فشار کنونی علیه ایران کاهش می دهد و معتقدند نباید این امتیاز به ایران داده شود. البته روابط و موقعیت دیپلماتیک ایران در منطقه عادی و فعال است. سعودی ها به عنوان بخشی از کارزار فشار بر ایران، تا کنون از برقراری مجدد روابط دو کشور استقبال نکرده اند.»

دکتر زارعی در پایان همچنین درباره نوع نگاه رژیم صهیونیستی به مذاکرات ایران و عربستان گفت: «رژیم صهیونیستی نیز بدنبال کشاندن مذاکرات ایران و عربستان به یکسری مسائل منطقه ای است، اما اگر مذاکرات ایران و عربستان محدود به رفع مسائل دوجانبه باشد، این رژیم درصدد تخریب مذاکرات تهران و ریاض بر می آید.»