رشد صادرات و تشدید ضرورت دیپلماسی اقتصادی

پایگاه رهنما:

در حالت کلی هر چه خالص صادرات (صادرات منهای واردات) بیشتر باشد، بهتر است؛ چون برای کشور ارزآوری خواهد داشت و امکان سرمایه‌گذاری بیشتر را فراهم می‌کنند. سرمایه‌گذاری نیز می‌تواند به رشد اقتصادی منجر شود. البته ترکیب صادرات نیز مهم است؛ هر چه صادرات دانش‌بنیان و با ارزش افزوده‌ی بالا باشد و از خام‌فروشی اجتناب شود، بهتر است. به گفته‌ی سید روح‌الله لطیفی- سخنگوی گمرک، تجارت کشور در ۳ ماه پایانی سال 1400 با 41 میلیون و 522 هزار تن کالا به ارزش 29 میلیارد و 549 میلیون دلار، نسبت به زمستان سال 99 رشد 14 درصدی در وزن و 37 درصدی در ارزش داشته است. همچنین بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران نیز، در نه ماهه‌ی ابتدایی سال 1400، صادرات 14.8 درصد رشد داشته است. این رشد زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانیم در سال 1399، رشد صادرات 35.7- بوده است. یعنی صادرات افت چشمگیری داشته است. بنابراین برای جبران آن باید چند سال رشد مثبت صادرات را شاهد باشیم. در این گزارش به مروری بر وضعیت صادرات در کشور پرداخته‌ایم.

• کاهش وزن، افزایش ارزش

سیدروح‌الله لطیفی درباره تجارت کشور در زمستان سال 1400 گفته است: از مجموع تجارت 164 میلیون تنی کشور به ارزش 101.6 میلیارد دلار، 41 میلیون و 522 هزار تن کالا به ارزش 29 میلیارد و 549 میلیون دلار مربوط به فصل چهارم سال 1400 بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل، 14درصد در وزن و 37 درصد در ارزش رشد داشته اما نسبت به فصل پاییز 4 درصد در وزن کاهش یافته و 9 درصد در ارزش افزایش را تجربه کرده است. کاهش وزن و افزایش ارزش صادرات، از این جهت مهم است که می‌تواند به معنای دانش‌بنیان‌تر شدن صادرات باشد. در کشورهای توسعه‌یافته، وزن صادرات به مراتب کمتر و ارزش صادرات به مراتب بیشتر از کشورهای در حال توسعه است. لطیفی همچنین گفته است: سهم صادرات کشور در فصل زمستان 30 میلیون و 442 هزار تن کالا به ارزش 13 میلیارد و  478 میلیون دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 10 درصد در وزن و 39 درصد در ارزش رشد داشته و نسبت به پاییز 1400، 5درصد در وزن کاهش و یک درصد در ارزش رشد داشته است. سخنگوی گمرک درباره واردات در فصل زمستان نیز گفت: در زمستان سالی که گذشت 11 میلیون و 80 هزار تن کالا به ارزش 16 میلیارد و 71 میلیون دلار از گمرکات اجرایی کشور ترخیص شد که نسبت به مدت مشابه سال 99 رشد 29 درصدی در وزن و 35 درصدی در ارزش داشته و نسبت به فصل پاییز یک درصد در وزن و 16درصد در ارزش با رشد همراه بوده است.

• آفریقا و کشورهای عربی

آمارهای گمرک نشان می‌دهد که مجموع صادرات یکساله کشور در سال 1400 بیش از 122 میلیون و 775 هزار تن و به ارزش 48 میلیارد و 619 میلیون دلار بود که رشد 9 درصدی در وزن و 40 درصدی در ارزش نسبت به سال 99 داشته و واردات در سال 1400 نیز 41 میلیون و 199 هزار تن کالا به ارزش 53 میلیارد و 13 میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال ۹۹ رشد 22 درصدی در وزن و 36 درصدی در ارزش داشته است. در این میان، نقش صادرات به کشورهای عربی و آفریقایی نیز جدی و قابل توجه است. صادرات به این کشورها، افزایش 2.6 میلیارد دلاری داشته است. اخیراً مدیرکل دفتر عربی و آفریقای سازمان توسعه تجارت ایران از افزایش ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلاری صادرات ایران به کشورهای عربی و آفریقایی خبر داده است. به گزارش تبیین به نقل از ایرنا «فرزاد پیلتن» اظهار داشت: آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۰ صادرات ایران به کشورهای عربی و آفریقایی با افزایش ۲۰ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۹ از ۱۳ میلیارد و ۵۹۵ میلیون دلار به ۱۶ میلیارد و ۲۹۳ میلیون دلار رسید.

• عراق و تقویت دیپلماسی

بر اساس آمارهای اعلام شده، در میان طرف‌های عمده صادراتی ایران به کشورهای عربی و آفریقایی طی  سال ۱۴۰۰، کشورهای عراق با 8 میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار، امارات با 4 میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار، عمان با ۷۱۶ میلیون دلار، غنا با ۳۵۳ میلیون دلار و آفریقای جنوبی با ۲۵۴ میلیون دلار به ترتیب در رتبه‌های اول تا پنجم قرار داشته‌اند. عراق برای ایران همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده است و در شرایط تحریمی، توانسته گلوگاهی برای تنفس اقتصاد ایران باشد. بدیهی است که لازم است دولت به همین اندازه که عراق، برای ایران مهم است در بخش اقتصادی دستگاه دیپلماسی، روی این کشور تمرکز کنند. مدیرکل دفتر عربی و آفریقای سازمان توسعه تجارت ایران، همچنین اعلام داشت: کشورهای سوریه، کویت، قطر، نیجریه و موزامبیک نیز به ترتیب با ۲۱۸، ۱۵۸، ۱۳۴، ۱۲۵ و ۹۸ میلیون دلار واردات از ایران در رتبه‌های ششم تا دهم طرف‌های صادراتی ایران در حوزه کشورهای عربی و آفریقایی در سال ۱۴۰۰ قرار گرفتند.

• اهمیت صادرات 1400

همچنین آمارهای منتشرشده نشان می‌دهد واردات ایران از کشورهای عربی و آفریقایی در سال ۱۴۰۰ با ۷۶ درصد افزایش نسبت به سال ۱۳۹۹ از ۱۰ میلیارد و ۴۷۰ میلیون دلار به ۱۸ میلیارد و ۴۷۹ میلیون ارتقا پیدا کرده است. به گفته وی، کشورهای امارات با ۱۶ میلیارد و ۵۲۳ میلیون دلار، عراق با یک میلیارد و ۱۹۷ میلیون دلار، عمان با ۶۱۹ میلیون دلار، سوریه با ۳۰ میلیون دلار و لبنان با ۱۸ میلیون دلار، رتبه‌های اول تا پنجم طرف‌های وارداتی ایران در حوزه کشورهای عربی و آفریقایی را در سال ۱۴۰۰ به خود اختصاص داده‌اند. در دهه‌ی 1390، تنها در سال‌های 1392، 1395 و 1396 مثبت شد. در سال 1395 در این میان، با رشد 43.8 درصدی مواجه بوده که به دلیل برجام و به خاطر فروش بیشتر نفت است. در آن دو سال باقی‌مانده نیز، رشد خیلی بالا نبوده است. در چنین شرایطی، سال 1400 به‌رغم وجود تحریم‌ها و عدم بازگشت آمریکا به برجام –تا کنون- شاهد هستیم که صادرات در این سال به‌طور کلی رشد چشمگیری داشته است و در سه‌ماهه‌ی پایانی نیز روند رو به رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل، همچنان قابل توجه بوده است.

• مسیر پیش رو

البته اکتفا به رشد صادرات در این سطح، کافی نیست و در سطح کلان، دولت باید همچنان به تقویت دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسایه، کشورهای آفریقایی و عربی و همچینن با چین–به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان- بپردازد. در سطح خرد نیز تقویت بخش خدمات بازاریابی بین‌المللی ضروری به‌نظر می‌رسد. اقتصاد ایران برای رشد پایدار، چاره‌ای جز تسخیر و فتح بازارهای خارجی ندارد.