نفوذ در واقعیت

پایگاه رهنما:

هفته گذشته خبری در رسانه­ها منتشر شد مبنی بر اینکه یک شبکه اجتماعی تازه با عنوان be real به عنوان رقیب اینستاگرام به میدان آمده و در این مدت توانسته محبوبیت زیادی را بین جوانان غربی کسب کند. در خبرها اینطور عنوان شده است که این شبکه اجتماعی جدید، اگرچه شباهت زیادی به اینستاگرام دارد، اما با ویژگی‌های خاص خود؛ که همان اشتراک‌گذاری تصاویر زندگی بدون فیلتر و لایک است؛ قرار است رویکردی متفاوت از اینستاگرام را ارائه دهد. کاربران‎ BeReal ‎هر روز در یک زمان غیرمنتظره نوتیفیکیشنی دریافت می‌کنند که به آن‌ها گفته می‌شود ظرف دو ‏دقیقه وقت دارند عکسی را تهیه کرده و با دیگران به اشتراک بگذارند. اگر پست دیرتر از دو دقیقه منتشر شود، ‏BeReal ‎روی پست ‏علامت‌گذاری می‌کند تا بقیه بدانند که فرد احتمالا زمان بیشتری را صرف انتخاب سوژه و انتشار آن کرده است‎.‌‏ پلتفرم‎ ‎ BeReal ‎فیلتر یا لایک ندارد. ایده این شبکه اجتماعی این است که کمترین زمان را در اختیار کاربران قرار دهد تا پست‌ها ‏دستکاری و از پیش آماده نشوند. پلتفرم «واقعی باش»، همان‌طور که از نامش پیداست، از شما می‌خواهد همان چیزی را با ‏مخاطبان خود به اشتراک بگذارید که واقعا پیرامون زندگی‌تان وجود دارد. در توضیحات این اپلیکیشن آمده است ‎: ‎BeReal‏«‎زندگی است، خود زندگی و زندگی فیلتر ندارد‎.‌‏»

علاوه بر آنچه که در رسانه­ها در خصوص این شبکه اجتماعی تازه مطرح شده است، خوب است آن را از منظر سواد رسانه­ای نیز بررسی نماییم. به همین منظور ابتدا به سراغ بررسی مالکیت این شبکه اجتماعی می­رویم. این اپلیکیشن در سال 2020 منتشر شد و اولین بار در فرانسه به محبوبیت رسید. شرکت پشتیبان BeReal در پاریس قرار دارد و توسط «کِوین پیرو» و «الکسیس بریات» تاسیس شده است. این شرکت سرمایه خود را از چند کمپانی آمریکایی از جمله «اندرسن هوروویتز»، «اکسل پارتنرز» و «دی‌اس‌تی گلوبال» جذب کرده است. اولین جذب سرمایه این شرکت به مبلغ 36 میلیون دلار در ماه ژوئن 2021 انجام شده است. بنابراین بررسی مالکیت این شبکه اجتماعی نشان می­دهد، همانند عمده شبکه­های اجتماعی دیگر که در جهان به محبوبیت و شهرت رسیده­اند و یا در حال مطرح شدن هستند، در مالکیت این شبکه اجتماعی نیز، سهم سرمایه­داران و کمپانی­های آمریکایی محفوظ است.  

هدف و کارکرد این شبکه اجتماعی، موضوع دیگری است که در بحث سواد رسانه لازم است مورد بررسی قرار گیرد. در رسانه ­ها چنین عنوان می­شود که ایده ساخت شبکه اجتماعی BeReal ظاهرا زمانی به ذهن الکسیس بریات رسید که او از تماشای زندگی غیرواقعی اینفلوئنسرها خسته شده بود و به همین دلیل تصمیم گرفت با راه­اندازی یک شبکه اجتماعی بر مبنای واقعیت، خلاف قاعده اینستاگرام را در پیش بگیرد. این گزاره به مخاطب چنین القا می­کند که فرار از دروغ و محتوای ساختگی به سمت واقعیت، رسالت این شبکه اجتماعی می­باشد. اما تجربه دهه­های اخیر نشان داده است که انتشار اطلاعات زندگی در بستر شبکه­های اجتماعی نه تنها می­تواند حریم خصوصی کاربران را در معرض خطر قرار دهد، بلکه با جمع­آوری این محتوا در قالب کلان داده، شبکه­های اجتماعی به طلای ناب دنیای ارتباطات، که همان اطلاعات است دسترسی پیدا می­کنند. آنچه که این طلا را برای جویندگان آن ناب­تر می­کند، مبری ساختن آن از محتوای جعلی و نزدیک ساختن آن به واقعیت است که BeReal با امکانات ویژه خود، حکم طلایاب را برای دسترسی به اطلاعات حقیقی در عرصه فضای مجازی پیدا کرده است. هر چه قدر که کاربران در اینستاگرام از خود واقعی فاصله می­گرفتند و مشغول هویت ساختگی خود می­شدند، مالکان  BeRealبه دنبال اطلاعات حقیقی کاربران خود هستند. در این شبکه اجتماعی، کاربران به‌راحتی نمی‌توانند ‏هر چیزی را منتشر کنند و مانند اینستاگرام بهترین تصویر از خودشان را به نمایش بگذارند و یا مدت‌ها روی هر ‏پست فکر نمایند.

بر مبنای قوانین این شبکه اجتماعی در روز تنها می توان یک‌عکس‌ منتشر نمود و عکس باید صرفا از طریق دوربین و نه آلبوم تصاویر گردد. نکته جالب توجه دیگر آنکه کاربران در BeReal بر خلاف بسیاری از کاربران اینستاگرام، نمی­توانند فقط در نقش تماشاگر ظاهر شوند و BeReal الگوریتمی اجباری را به کاربرانش تحمیل کند. به این ترتیب که کاربران تازه‌وارد تا زمانی که نخستین محتوای خود را منتشر نکنند، قادر به مشاهده محتوای سایر کاربران نخواهند بود و فعالیت رسمی آنها آغاز نمی­گردد. BeReal تاکید دارد زمانی محتوای کاربران را منتشر می‌کند که هر دو دوربین او با هم تصویربرداری کند. یعنی محتوای منتشر شده کاربران شامل دو تصویر یکی با دوربین جلو و دیگری با دوربین پشت گوشی خواهد بود. بدین ترتیب با این قابلیت؛ باعث انتشار اطلاعات همه جانبه از کاربران به صورت عمومی در این شبکه اجتماعی می­شود. قابلیت در لحظه بودن و انتشار روزانه محتوا، صرفا در بازه زمانی دو دقیقه، آن هم به صورت پیش بینی نشده و از قبل نامشخص، باعث می­شود کاربران، در هر موقعیت و زمانی؛ تصاویر خود را منتشر کنند تا فرصت روزانه خود را به راحتی از دست ندهند. اما در حقیقت این قابلیت؛ BeReal را علاوه بر یک شبکه اجتماعی به یک پلتفورم نفوذی و رصدگر برای جمع­آوری اطلاعات مکانی و زمانی کاربران تبدیل می­نماید.

در دنیای امروز سرمایه داری در حال جهش و حرکت به سمت دنیای مجازی است. آنچه بسیاری به عنوان اقتصاد داده و اطلاعات، مطرح می­کنند، در واقع اقتصاد رفتاری است که این نوع اقتصاد، بر مبنای اطلاعات منتشر شده، رفتار و تصمیمات افراد را مورد پیش­بینی قرار می­دهد. با چنین قابلیت­هایی، بهتر است قبل از نصب هر گونه شبکه اجتماعی و استقبال هیجانی از آن، یک بار تمام امکانات آن را از منظر سواد رسانه­ای مورد بررسی قرار دهیم و با آگاهی نسبت به اهداف، شبکه اجتماعی مورد نظر را نصب و مورد استفاده قرار دهیم.