شفافیت در کلام رهبر معظم انقلاب

پایگاه رهنما:

معنای شفافیت در کلام رهبری این است که «مسئول در جمهوری اسلامی عملکرد خودش را به‌طور واضح در اختیار مردم قرار بدهد». رهبر معظم انقلاب در تشریح تعریف شفافیت، به برداشت­ها و تلقی­های غلطی هم که در جامعه از موضوع شفافیت رایج شده است، اشاره می­کنند.

• خواستگاه و تعریف شفافیت در کلام رهبری

در این خصوص یکی از معانی غلطی که به نام شفافیت تلقی شده است را نسبت دادن برخی مسائل به افراد بدون اثبات آن می­دانند و می فرمایند: «اینکه ما بیاییم این و آن را بدون اینکه اثبات شده باشد، بگیریم زیر بار فشار تهمت و چیزهایی را به آن‌ها نسبت بدهیم که ممکن است در واقع راست باشد، اما تا مادامی که ثابت نشده است، ما حق نداریم آن را بیان کنیم». این موضوع نشان می­دهد بر خلاف آنچه امروز در بسیاری از رسانه­ها و به خصوص فضای مجازی شاهد هستیم، بسیاری از شایعات بی­اساسی که امروزه در خصوص برخی اشخاص تحت عنوان شفافیت در رسانه­ها مطرح می­شوند نه تنها جزو مصادیق شفافیت به شمار نمی­رود، بلکه نوعی تهمت و بی­اخلاقی رسانه­ای محسوب می­گردد.

همچنین رهبری برخلاف برخی تلقی­ها که شفافیت را موضوعی وارداتی و نشات گرفته از جوامع غربی معرفی می­کنند، سرچشمه شفافیت را از اسلام می­دانند و می فرمایند: « امیرالمؤمنین به فرماندار خود -مالک اشتر- چنین دستور می‌دهد که «هرگاه رعیّت گمان ستمى بر تو ببرد آشکارا عذرت را به آنان ارائه کن، و به اظهار عذر، گمان‌هاى آنان را از خود بگردان». در این خصوص ذکر توصیه امیرالمومنین به فرماندهان سپاه خود نیز جالب است که می­فرمایند: «حق شما بر من این است که امری را از شما پنهان ندارم مگر مواردی که مربوط به اسرار جنگ است». که این توصیه نشان می­دهد عقل و تدبیر حکم می­کند که در مسائل نظامی به منظور جلوگیری از سوء استفاده دشمن نباید سیاست­ها و تاکتیک­ها را به نام شفافیت در عرصه عمومی مطرح نمود.

• نسبت دشمن با شفافیت

رسانه­های معاند همواره تلاش می­کنند خود را به عنوان مدافعان آزادی بیان و شفافیت مقابل افکار عمومی مطرح کنند. آنها با پوشش اخبار مربوط به رویدادها و اشخاص در پی دست یافتن به مرجعیت خبری برای افکارعمومی ایرانیان هستند. اما بر خلاف آنچه در ظاهر ادعا می­کنند، اقدامات آنها نه تنها نسبتی با شفافیت ندارد، بلکه تلاشی مستقیم در جهت غبارآلود کردن فضا و بهره­گیری خود از این فضای غبارآلود است تا بدین وسیله موجب بدبینی و بی­اعتمادی عمومی و افزایش فاصله میان مردم و مسئولان در جامعه اسلامی شوند. از همین رو است که این رسانه­ها همواره با طرح شایعات بی­اساس به جای خبر رسانی به جنجال­های رسانه­ای دامن می­زنند و تحت هیجانات کاذب هدایت افکار عمومی را در دست می­گیرند. رهبر معظم انقلاب در خصوص نسبت اقدامات دشمن با شفافیت می­فرمایند: «دشمنان ملت از شفاف بودن فضا ناراحتند؛ فضاى شفاف را برنمی‌تابند؛ فضاى غبارآلود را می‌خواهند. در فضاى غبارآلود است که می‌توانند به مقاصد خودشان نزدیک شوند و به حرکت ملت ایران ضربه بزنند».

• شفافیت؛ ضرورتی برای حکمرانی

شفافیت، یکی از ابزارهای مهم و  کاربردی برای اقناع افکارعمومی محسوب می­گردد و به همین دلیل نیز ضرورتی برای حکمرانی به شمار می­رود. اگر دولتمردان مردم را محرم ندانند و مسائل کشور را با بیان صحیح به طور شفاف با مردم مطرح نکنند، نمی­توانند انتظار داشته باشند که تصمیماتشان با اقبال عمومی همراه گردد. این حق مردم است که ترسیمی از شرایط کشور خود داشته باشند و نسبت به عملکرد مسئولین آگاهی داشته باشند تا بتوانند بر مبنای آگاهی خود در تصمیمات و انتخابات­ مشارکت داشته باشند. مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در این باره می­فرمایند: «هم به مردم اطّلاع‌رسانى کنید، خبر دهید و پیشرفت‌ها را بگویید؛ هم اگر واقعاً موانعى وجود دارد، آن‌ها را هم شفّاف با مردم در میان بگذارید». ایشان همچنین در جای دیگری می­فرمایند: «با مردم حرف بزنید، مسائل را به مردم بگویید، بگویید که دشمن می‌خواهد از رخنه‌ی اقتصادی استفاده کند، بگویید البته ما مشکلات اقتصادی‌ای داریم، دشمن می‌خواهد از این استفاده کند، ما نخواهیم گذاشت و به کمک شما احتیاج داریم». شفافیت در کلام ایشان تا حدی حائز اهمیت است که از آن به عنوان یکی از مصادیق مردمی بودن دولت­ها نام می­برند و در کنار حضور دولت­ها میان مردم به گفتگوی صریح دولت­ها با مردم نیز توصیه دارند.

یکی دیگر از کارکردهای شفافیت مربوط به قوانین و مقررات است که در این خصوص شفافیت لازمه حکمرانی و مانعی برای انحراف از قوانین و یا تفسیر و تاویل آن محسوب می­گردد. رهبری در این باره می­فرمایند: «مقررات را بایستى شفاف کرد که جاى توجیه و تبدیل و تعبیر و تأویل نباشد. راه‌هاى تقلب بسته بشود، جلوى کسانى که اهل سوءاستفاده از ظواهر قوانین هستند، گرفته شود».

در نهایت اینکه در شرایط کنونی مقابله با فساد و تلاش برای برقراری عدالت، به عنوان یکی از مهم­ترین کارکردهای شفافیت مطرح است و این وجه از شفافیت بیش از سایر وجوه مورد توجه افکار عمومی نیز قرار گرفته است. در این خصوص رهبر معظم انقلاب شفافیت را شرط اصلی فسادستیزی می­نامند و در خصوص نقش شفافیت در برقراری عدالت می فرمایند: «بایستی فعالان بخش خصوصی بدانند فرصت‌های سرمایه‌گذاری کجاهاست، کدام‌هاست؛ همه مطلع باشند، استفاده‌های ویژه‌خوارانه نشود. محصور بودن اطلاعات، محدود بودن اطلاعات به بعضی از افراد، دون بعضی، موجب ویژه‌خواری‌های عجیبی می‌شود که گاهی ثروت‌های بادآورده‌ی یک‌شبه را برای افرادی که سوءاستفاده‌چی هستند، فراهم می‌کند؛ به‌خاطر اینکه اطلاع دارند که بناست فلان کالا بیاید، فلان کالا تولید بشود، فلان کالا جلویش گرفته بشود، قیمت فلان کالا بالا برود یا پایین بیاید، یا فلان قانون تصویب بشود. این‌هایی که مطلعند، سوءاستفاده می‌کنند. اطلاعات باید عمومی بشود. باید شفاف‌سازی اطلاعات صورت بگیرد.»

با توجه به نکات مطرح گردیده، امید است شفافیت به معنای صحیح و با رعایت همه معیارها، به عنوان ضرورتی برای حکمرانی اسلامی مورد توجه همه مسئولان و رسانه­ها قرار گیرد. علاوه ­بر این، افکار عمومی نیز با تجهیز به سواد رسانه و تمایز قائل شدن میان شفافیت با تهمت­پراکنی و بداخلاقی رسانه­ای به افزایش شفافیت در جامعه کمک نمایند.