جنگ ترکیبی غرب علیه روسیه در اوکراین

تقریبا از مهر امسال روسیه وارد یک جنگ «ترکیبی» در مرز‌های غربی خود با اوکراینی شده است که نزدیک به یک دهه است در قضیه جزیره کریمه دچار تنش هستند. درگیری رسمی این دو کشور از اواخرسال ۲۰۱۳ شروع شد. هرچند شاخ و شانه کشیدن‌های این دو به گذشته دور و زمانی که هر دو در زیر یک پرچم آنهم اتحاد جماهیر شوروی قرار داشتند، باز می‌گردد. تنها تفاوت این مقطع زمانی با سال‌های گذشته در این است که این بار غرب و در راس آن‌ها آمریکا، خیلی عریان‌تر وارد این کارزاری که بیشتر جنگ روانی- تبلیغاتی بر آن حاکم است تا درگیری‌های نظامی، شده اند که با توجه به ارسال تجهیزات نظامی به اوکراین و برگزاری مانور‌های مشترک نظامی در مرز‌های این دو کشور برای تحریک روس‌ها در کنار حجم زیاد تبلیغات و جنگ روانی از آن می‌توان به جنگ ترکیبی نام برد. هر روز هم که از آن می‌گذرد آثار این جنگ ترکیبی نمایان‌تر می‌شود. از طرفی روس‌ها مکرر می‌گویند که قصد هیچ حمله‌ای را به اوکراین ندارند، اما غربی‌ها با محوریت آمریکا - البته به جز آلمانی‌ها و فرانسوی ها- اصرار دارند زمان صفری را برای حمله روسیه به اوکراین تعیین کنند. با همین هدف بود که شنبه «بایدن» رئیس جمهور آمریکا به شهروندان آمریکایی خود در اوکراین اعلام کرد خاک این کشور را ترک کنند و رسانه‌های غربی هم حمله روسیه به اوکراین را قریب الوقوع دانسته و حتی ساعت صفر این حمله را سه شنبه ۱۵ فوریه اعلام کردند.
• یک تماس «هیستریک» بین بایدن و پوتین
در چنین وضعیت بی اعتمادی مطلقی که بین آمریکا و روسیه حاکم است، شنبه شب گذشته ۲۳ بهمن، بایدن رئیس جمهور آمریکا با پوتین رئیس جمهور روسیه ارتباط تلفنی برقرار کرد. ارتباطی که در همان ساعات اولیه این تماس، به جای خوشحالی روس‌ها از این ارتباط، سخنگوی وزارت خارجه این کشور و همچنین دستیار پوتین این گفت‌وگو را «هیستریک» (هیجان روانی و جنون آمیز) توصیف کرده است. رویکرد آمریکایی‌ها به زعم «ماریا زاخارووا» ناشی از جنون آن‌ها برای به راه انداختن جنگ است.
فضایی «هیستریک و از لحاظ استرسِ شدید، بی‌سابقه»؛ این عبارت را یوری اوشاکوف، دستیار ولادیمیر پوتین در تشریح مکالمه تلفنی اخیر پوتین و جو بایدن که بیش از یک ساعت طول کشیده است به کار برد. اوشاکوف در این مورد بیانیه‌ای مطبوعاتی صادر کرد و اگرچه این مکالمه را متوازن و عمل‌گرایانه دانست، اما حمله احتمالی روسیه به اوکراین را اقدامی غلط ارزیابی کرد.
گزارش‌ها درباره گفت‌وگوی اخیر بایدن و پوتین متشنج بودن فضای گفتگو میان طرف روسی و آمریکایی را تأیید می‌کند؛ فضایی که بسیار به آنچه در دنیای واقعی و در مرز‌های اوکراین با روسیه می‌گذرد، شباهت دارد. در بیانیه‌ای که دستیار رئیس‌جمهور روسیه در این مورد منتشر کرده، آمده است که پوتین به بایدن گفته که معلوم نیست، چرا افرادی اطلاعات نادرست در مورد حمله روسیه به اوکراین منتشر می‌کنند. ضمن اینکه مسکو بررسی واکنش ایالات متحده و سازمان ناتو به پیشنهاد‌های روسیه در مورد تضمین‌های امنیتی را به پایان رسانده است و در آینده نزدیک به آن پاسخ خواهد داد. در روایت اوشاکوف آمده است که پوتین به همتای آمریکایی خود گفته که کشور‌های غربی، فشار کافی بر اوکراین وارد نکرده‌اند تا این کشور به توافقنامه‌های مینسک پایبند باشد. اوشاکوف همچنین درباره مواضع رئیس‌جمهور آمریکا هم گفت که بایدن در این تماس تأکید کرده روسیه و ایالات متحده اگرچه رقیب یکدیگر هستند، اما باید تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تحقق بد‌ترین سناریو در اوکراین به کار گیرند.
• روایت آمریکا از این تماس تلفنی آمریکا

با این حال، کاخ سفید روایت تندتری از مکالمه سران آمریکا و روسیه منتشر کرد و در بیانیه‌ای با اشاره به هشدار بایدن به پوتین، حمله به اوکراین را عامل رنج گسترده انسانی دانسته است. رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه خط و نشان کشیدن برای طرف روس این را هم اضافه کرده که واشنگتن، متحدان و شرکایش در صورت حمله مجدد مسکو به اوکراین، قاطعانه به این حمله پاسخ خواهند داد و اعمال تحریم‌های سریع و شدید علیه مسکو در دستور کار قرار خواهد گرفت.
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه با اشاره به هشدار‌های مکرر آمریکا درباره حمله قریب‌الوقوع روسیه به اوکراین گفت: «جنون کاخ سفید نشان می‌دهد آمریکا به هر قیمتی دنبال جنگ است. می‌توانم بگویم که این پوشش رسانه‌ای بی‌سابقه است، زیرا تمامی منابع غربی که خود را مستقل معرفی می‌کنند، در پخش و نشر داستان‌های سفارشی واشنگتن، چهره واقعی خود را نشان داده‌اند.» این دیپلمات روس خاطرنشان کرد که غرب در حال تلاش برای برانگیختن یک نقطه فروپاشی است و با تأکید بر اینکه تحریک برای درگیری از مدت‌ها قبل آغاز شده است، تصریح کرد: «ما باید دقیقاً با آن به عنوان یک موضوع «هیستریک» برخورد کنیم که هدف آن، تشدید اوضاع و البته ایجاد یک تحریک است. این بخشی از یک تحریک بین‌المللی است.»
• اروپا در کجای این جنگ ترکیبی علیه روسیه قرار دارد
اروپایی‌ها در تنش بین روسیه و آمریکا، بازندگان اصلی خواهند بود. این را هم از تقلای آلمانی‌ها و فرانسوی‌ها برای نرسیدن تنش بین روسیه با اوکراین به نقطه جوش می‌توان فهمید و هم خط و نشان چند روز پیش بایدن که گفته بود حمله روسیه به اوکراین همان و پایان نورد استریم ۲ (خط لوله نفتی روسیه به اروپا) همان. به خاطر همین، رئیس‌جمهور فرانسه برای متقاعد کردن پوتین به پایین کشیدن فتیله تنش به کرملین رفت و همزمان با او صدراعظم آلمان با بایدن در واشنگتن ملاقات کرد.
ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه اخیراً روی میز بیضی شکل کاخ کرملین با ولادیمیر پوتین ملاقات کرد و «اولاف شولتز» صدر اعظم آلمان هم داخل اتاق بیضی کاخ سفید میهمان جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا بود. هر دو رهبر اروپایی در فضای پر تنش در اوکراین، یک چیز بیشتر دنبال نمی‌کنند؛ اینکه بایدن و پوتین را متقاعد کنند که فیتیله تنش‌ها را در اوکراین پایین بکشند، تنش‌هایی که در صورت تبدیل شدنش به جنگ، سوای اوکراین، اروپایی‌ها قربانی اصلی آن خواهند بود. ملاقات پوتین با ماکرون پنج ساعت تمام طول کشید و ماکرون به گفته خودش، به همتای روس پیشنهاد کرده که «ضمانت‌های امنیتی ملموس» برای همه کشور‌های درگیر در بحران اوکراین ایجاد کند. هر چند پوتین گفت که «شاید هنوز پرداختن به ایده‌ها و پیشنهادات زود باشد»، ولی با گفتن اینکه این ایده‌ها «می‌توانند به پیشبرد راه حل کمک و پایه‌های پیشرفت مشترک را پی‌ریزی کنند» نشان داد که در نقطه اوج تنش، به مصالحه کردن با طرف‌های غربی رغبت بیشتر از آمریکایی‌ها دارد. پوتین برخی از ایده‌های ماکرون در رابطه با «امنیت» را «واقع‌گرایانه» خواند و گفته که پس از دیدار ماکرون با «زلنسکی»، رئیس‌جمهور اوکراین در کی‌یف، مجدداً با همتای فرانسوی‌اش گفتگو خواهد کرد. پوتین گفته که نه او و نه ماکرون خواهان جنگی بین روسیه و ناتو نیستند که «برنده‌ای نخواهد داشت» و تأکید کرد: «ما به نوبه خود، هر کاری که لازم است خواهیم کرد تا به مصالحه‌هایی دست پیدا کنیم که همه را راضی کند.» ماکرون هم بدون اینکه به جزئیات پیشنهاد خودش اشاره کند، گفت که پوتین برای پایبندی به این «منطق» و تمایلش برای حفظ ثبات و تمامیت ارضی اوکراین اطمینان داده‌است.
• نتیجه
آنچه مهم است این است که روسیه دچار یک جنگ ترکیبی شده است که در صحنه نظامی؛ شاهد تهدید به عضویت اوکراین در ناتو و گسترش ناتو به شرق یعنی حوزه نفوذ روسیه و گسیل کردن حجم زیادی تسلیحات نظامی به مرز‌های اوکراین با روسیه، در حوزه اقتصادی؛ تهدید روسیه به اعمال تحریم‌های فلج کننده و خطر پایان نورد «استریم ۲» که حیات اقتصادی روسیه با آن گره خورده است، در حوزه جنگ شناختی و روانی؛ تاثیر گذاری بر افکار عمومی جهان با معرفی روسیه به عنوان کشوری متجاوز و ناقض قوانین بین المللی و بهره گیری از ابزار رسانه برای تسلیم روسیه به خواسته غرب شده است. اینجا آن لحظه سرنوشت سازی است که روس‌ها باید بدرستی تصمیم گرفته وعمل کنند.