آرمان‌ها و موفقیت‌های اقتصادی انقلاب

پایگاه رهنما:

در آستانه‌ی سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی هستیم؛ انقلابی که بخشی از آرمان‌هایش اقتصادی بود. انقلاب قرار بود استقلال اقتصادی ما را تامین کند، عدالت را در حوزه‌ی معیشت به ارمغان بیاورد و فقرزدایی کند و در نهایت، پیشرفت اقتصادی ایجاد کند. اگر چه در یک دهه‌ی اخیر، به دلیل تحریم‌های ظالمانه و انفعال برخی مسئولان در مواجهه با مشکلات، معیشت مردم با مشکلاتی مواجه شده است، اما با اتکا به آمارهای بین‌المللی می‌توان توضیح داد که مردم در انقلاب اسلامی توانسته‌اند توفیقات بسیاری در تحقق آرمان‌هایشان بدست آورند. البته می‌دانیم که با مطلوب نیز فاصله‌ی بسیار داریم و باید تا قله‌ی پیشرفت عدالت‌محور، با اقتدار پیش برویم. اما همین که بدانیم چه مسیر طولانی‌ای را آمده‌ایم، قوت قلبی است برای طی مسیری که در پیش داریم.

• استقلال اقتصادی

استقلال اقتصادی، پیش‌نیاز پیشرفت است و اگر نباشد، نمی‌توان به تحقق رفاه و آبادانی فکر کرد. مایکل لدین -تحلیلگر امریکایی- در مورد وابستگی اقتصادی حکومت پهلوی می‌نویسد: «در برابر هر دلاری که ایالات متحده برای خرید نفت ایران خرج می‌کرد، ابرانی‌ها دو دلار برای خرید تجهیزات نظامی و سایر کالاها به ایالات متحده بر می‌گردانند». در سال 1976 (یعنی درست چند سال قبل از انقلاب)، 93 درصد ارزش صادرات کشور را فقط نفت خام تشکیل می‌داد. این سهم در 2016 به 63 درصد کاهش یافت. یعنی تا آن روز فقط 30% از وابستگی به نفت کم شده بود. از 2010 که تشدید تحریم‌های ظالمانه را داشتیم، این سهم بسیار کمتر نیز شد. نکته‌ی مهم آنکه ایران اکنون در تولید تجهیزات نظامی خودکفاست؛ بنابراین چون هزینه‌ی دلاری برای این تجهیزات ندارد، سهم هزینه‌های نظامی کشور در بودجه بسیار کمتر از کشورهای غربی یا بسیاری از کشورهای همسایه است. همچنین وابستگی به نفت نیز کاهش جدی داشته است.

• عدالت اقتصادی

بنابراین در بخش استقلال اقتصادی، دیدیم که دوره‌ی چاپیدن ملت ایران به بهانه‌ی فروش اسلحه، تمام شده است. علاوه بر آن، اگر چه نفت هم می‌فروشیم، اما تقویت تولیدات صنعتی باعث شده سهم نفت از کل صادرات ما پایین بیاید. جالب آنکه امروز برخی به دروغ ادعا می‌کنند که ایران به دلیل تحریم‌ها نفت را با تخفیف‌های بالا، به قیمت پایین تر به چین می‌فروشد. این در حالی است که تخفیف‌ها نهایتاً 15% است ولی در دوران پهلوی، دو برابر آنچه در می‌آوردیم، خرج می‌شد! دیگر آرمان انقلاب، عدالت اقتصادی بود. برای بررسی عدالت پس از انقلاب اسلامی نیز خوب است شاخص ضریب جینی در ایران را با کشورهای دیگر در سال‌های پس از انقلاب مقایسه کنیم. در آمریکا، از ابتدای انقلاب ما تا سال 2016، نابرابری درآمدی از 33 درصد به42 درصد رسید. نابرابری در آلمان نیز در این سال‌ها از 29% به 32% افزایش یافت. این در حالی است که در سوئد، دانمارک و بسیاری از دیگر کشورهای اروپایی نیز روند نابرابری در دهه‌های اخیر صعودی است. در ایران اما نابرابری در زمان پهلوی 48 درصد بود. این رقم تا سال 2013 به 37 درصد نیز کاهش یافت. البته بعداً در دولت نئولیبرال حسن روحانی، به دلیل تقویت سیاست‌هایی که به نفع ثروتمندان بود، رویه تغییر کرد و ضریب جینی مجدداً از 40% بیشتر شد. ولی نکته اینجاست که در این چهار دهه‌ پس از انقلاب، در مجموع فاصله‌ی طبقات کمتر شده است.

• حمایت از محرومان

فارغ از اختلاف طبقاتی، میزان افراد زیر خط فقر نیز مهم است. انقلاب ایران، انقلاب محرومان، مستضعفان، پا برهنه‌ها و کوخ‌نشینان بود. بنابراین مهم است که ببینیم در بیش از چهار دهه‌ی اخیر، توانسته‌ایم در جهت محرومیت‌زدایی موفقیت‌هایی داشته باشیم، یا خیر. بر اساس مستندات بانک جهانی، حـدود 60 درصـد روسـتاییان و 30 درصد شهرنشـینان ایـران و بـا توجـه بـه نسـبت بـالای جمعیـت روستانشـین، تقریبـا 46 درصـد از کل جمعیـت ایـران در سـال 1977میلادی زیـر خـط فقـر قـرار داشـتند. این در حالی است که بر اساس آمارهای بانک جهانی، فقر مطلق از 40 درصد در ابتدای انقلاب به تقریباً 10 درصد در سال 2014 رسید. در کنار این، حجم بالای برق‌رسانی، آبرسانی و جاده آسفالت برای روستاها پس از انقلاب اسلامی توسط نهادهایی مانند جهاد سازندگی، اساساً قابل انکار نیست.

• افق پیشرفت

معمولاً رفاه خانوار را با درآمد سرانه بر اساس برابری قدرت خرید می‌سنجند. بررسی این شاخص نیز نشان می‌دهد پس از انقلاب تا پیش از تشدید تحریم‌ها در دهه‌ی 1390، صعودی بوده و پس از آن نیز اگر چه تقریباً 30% سفره‌ی مردم کوچک شده، اما همچنان قدرت خرید به مراتب بالاتر از ابتدای انقلاب و سال‌های پس از جنگ است. با این حال، تلاش برای تقویت استقلال اقتصادی، گسترش عدالت اقتصادی و همچنین محرومیت‌زدایی، ادامه دارد. مجموعه‌ی این عوامل، زمینه را برای پیشرفت بیش از پیش فراهم می‌کند. البته در یک دهه‌ی گذشته، کم‌کاری در اصلاحات اقتصادی و همچنین تصمیمات اشتباه در سیاستگذاری، خصوصاً «تاکید بر ارز 4200 تومانی»، «اجرای سیاست افزایش قیمت بنزین به بدترین نحو»، «تشویق بدون برنامه‌ریزی برای حضور مردم در بورس» و «بودجه‌ی بسیار انبساطی سال پیش» توسط مسئولین وقت، روند رو به پیشرفت را کند و حتی تا حدی معکوس کرد. امید می‌رود با تغییر ریل توسط دولت جدید، اتفاقات مثبت مجدداً در اقتصاد ایران رقم بخورد تا دستاوردهای انقلاب اسلامی در این حوزه، حفظ، حراست و تقویت شود.