حرف حساب ایران و ۱+۴ در مذاکرات چه بود؟ / روایتی از مسئله اصلی این دور از گفت‌وگو‌های رفع تحریم

دیشب نشست اختتامیه مذاکرات ایران و ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه و چین) برگزار شد.

«علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه و رئیس هیأت مذاکره کننده جمهوری اسلامی ایران پس از پایان گفت‌وگو‌ها اعلام کرد: بر این نکته تأکید شد که پیشنهاد‌های جمهوری‌های اسلامی ایران درباره دو موضوع رفع تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه و موضوع هسته‌ای روی میز است و طرف‌های مقابل این احساس نیاز را داشتند که برای ارائه پاسخ‌های مستدل، مستند و منطقی به پیشنهاد‌های جمهوری اسلامی ایران نیازمند مشورت با پایتخت‌هایشان هستند. بر این اساس این فرصت به طرف‌های مقابل داده شد تا پس از مشورت با پایتخت‌هایشان بزودی در هفته آینده گفت‌وگو‌ها در وین ادامه یابد.

«انریکه مورا» نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات گفت: «رایزنی‌های ادامه خواهد داشت و همه طرف‌ها به مطالعه تمامی پیشنهادات خواهند پرداخت. رایزنی‌های مثمر ثمری را با هیئت مذاکره کننده جدید ایرانی آغاز کردیم. زمان نامحدود نخواهد بود و نیاز به اقدام فوری احساس می‌شود».

«آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا با اینکه در گفت‌وگو‌ها حضور نداشت، اما مدعی شد: «چیزی که طی روز‌های اخیر شاهد آن بودیم این بود که ایران درباره آن چیزی که برای بازگشت به تعهدات ضروری است، جدی نبوده و همین موضوع دلیل آن بود که ما به این دور از گفت‌وگو‌ها در وین پایان بخشیدیم».

مسئله اصلی این دور از مذاکرات چه بود؟

ماجرا به اواخر دولت آقای روحانی برمی‌گردد. کمتر از ۵ ماه به پایان فرصت ۸ ساله دولت تدبیر و امید باقی مانده بود. تا انتخابات ریاست جمهوری نیز کمتر از دو ماه زمان باقی مانده بود. تنها دولت به سنگ خورده بود و مذاکره با آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نتوانسته بود کشور را از مشکلات اقتصادی نجات دهد.

امضای دونالد ترامپ بر فرمان خروج آمریکا از برجام

ترامپ هم از برجام خارج شده و ایران تمام وعده‌های خود را پیشاپیش اجرا کرده بود. ایران بسیاری از اورانیوم‌های غنی شده خود را اکسید کرد، فردو را غیر فعال کرد، قلب راکتور اراک را از کار انداخت و بتن‌ریزی کرد؛ و تحریم‌ها همچنان پابرجا بود و در نهایت ترامپ هم زیر میز زده بود. کمتر از دو ماه دیگر نیز قرار بود مردم ایران برای سال‌های آینده ایران تصمیم بگیرند.

در چنین شرایطی عراقچی اواخر فروردین ۱۴۰۰ وارد وین شد تا آخرین شانس این دولت را در مذاکرات امتحان کند. حتی یک توافق مقطعی یا نه‌چندان مهم می‌توانست برای دولت روحانی امیدبخش باشد. این دور از گفت‌وگو‌ها تا اواخر خردادماه و پس از انتخابات ریاست جمهوری نیز طول کشید. با این حال پس از پایان گفت‌وگوها، صدای آمریکا اینگونه تیتر زد:

با تغییر دولت جمهوری اسلامی ایران، تیم مذاکره‌کننده کشورمان نیز تغییر کرد. تیم ایرانی وارد مذاکرات شد و با یک ادعا مواجه شد: هر آنچه در ۶ دور مذاکره قبلی مذاکره شده بود در حکم توافق است؛ لذا از این به بعد هر گفت‌وگویی باید در ادامه همان ریل‌گذاری انجام شده صورت گیرد.

همین موضع طرف غربی بود که باعث شد علی باقری رئیس تیم مذاکره‌کننده ایرانی در واکنش اعلام کند: آن چیزی که از ۶ دور گفت‌وگو‌ها پیش روی ماست، یک پیش‌نویس است نه یک توافق. پیش‌نویس محل مذاکره است به همین جهت تا وقتی راجع به همه چیز توافق صورت نگیرد، درباره هیچ چیز توافق نشده است.

با این حال تیم مذاکره کننده ایرانی در لحظات پایانی یک ابتکار به خرج داد. تیم علی باقری دو سند در اختیار طرف مقابل قرار داد. سند اول دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران در مورد موضوع لغو تحریم‌ها و سند دوم در مورد موضوع اقدامات هسته‌ای ایران بود.

علی باقری می‌گوید: امیدواریم بعد از ارائه پیشنهاد‌های جمهوری اسلامی ایران به طرف مقابل آن‌ها بتوانند در کوتاه‌ترین زمان به یک جمع‌بندی برای ورود به گفت‌وگو‌های جدی با جمهوری اسلامی ایران در مورد دو سندی که ارائه شده است، برسند.

جمع‌بندی این دور از مذاکرات را می‌توان اینگونه عنوان کرد که مسئله اصلی بر سر ریل گذاری برای یک توافق بود. ایران طرح اولیه خود را ارائه کرده است و اکنون طرفین غربی باید برای پاسخ به این دو سند و پیشنهاد تیم ایران با پایتخت‌های خود مشورت کنند.