خطای راهبردی اردوغان؛ ترکیه در مرز جنگ بزرگ در سوریه

در پی اقدامات ترکیه برای حمایت نظامی از مواضع تروریست‌های تکفیری حاضر در ادلب در برابر حملات ارتش سوریه و نیروهای مقاومت، شب گذشته شمار زیادی از نظامیان ترکیه در حمله هوایی ارتش روسیه در نزدیکی روستای «الباره»، واقع در «جبل الزاویه»، در حومه استان ادلب کشته شدند. تروریست‌های وابسته به ترکیه نیز قصد داشتند با آغاز عملیات خود در جبهه سراقب، ارتش سوریه را مشغول کنند تا مانع از تداوم عملیات آن در منطقه مهم «جبل‌ الزاویه» در جنوب ادلب شوند.

«دیده‌بان حقوق بشر سوریه»، وابسته به معارضان سوری بامداد جمعه مدعی کشته شدن ۳۴ سرباز ترکیه در استان ادلب سوریه شد. استاندار «هاتای» که با «ادلب» هم‌مرز است کشته شدن ۳۳ سرباز را تأیید کرده است. در این میان خبرنگار سی‌بی‌اس مدعی شد تلفات ترکیه به نزدیک ۵۰ نفر می‌رسد. 

4 ماه از آغاز عملیات آزادسازی ادلب می گذرد و در این مدت در نتیجه پیشروی های ارتش سوریه قسمت های زیادی از مناطق اشغالی از کنترل تروریست‌ها خارج شده است با این حال ترکیه که مهمترین متحد گروه های تروریستی در ادلب است به شدت با این عملیات مخالفت کرده و با تهدیدات مکرر در مورد انجام حملات متقابل علیه ارتش سوریه خواستار پایان عملیات آزادسازی ادلب شده است و در این راستا طی هفته گذشته نیروها و تجهیرات نظامی ارتش ترکیه راهی ادلب شد که با حمله جنگنده های ارتش سوریه مواجه گردید.

مسکو: ترکیه ناقض توافقات و مقصر اصلی حادثه

با بالا گرفتن واکنش‌ها نسبت به شب پرتلفات ارتش ترکیه در سوریه وزارت دفاع روسیه در بیانیه ای برای تبیین علت اصلی واقعه امروز (جمعه) اعلام کرد گروه‌های مسلح و تروریستی روز گذشته حملات سنگینی را به مواضع ارتش سوریه در ادلب انجام داده و تلاش کردند خطوط دفاعی آنها را بشکنند. در این بیانیه تاکید شده «آنکارا درباره حضور نظامیان خود در ادلب به ما اطلاع نداده بود. نظامیان ترکیه در میان عناصر مسلحی بودند که روز گذشته در حملات هوایی به ادلب هدف قرار گرفتند».

در این بیانیه وزارت دفاع روسیه عملاً هرگونه اطلاع از حضور نیروهای ترکیه و برنامه ریزی برای انجام عملیات علیه آنها را رد کرد و برای کاستن از تنش‌ها تاکید کرد: «روسیه بعد از مطلع شدن از کشته شدن نظامیان ترکیه، هر کاری می توانست برای اعمال آتش‌بس در ادلب انجام داد».

در ادامه واکنش های رسمی روسیه به حمله شب گذشته هواپیماهای این کشور به خط تدارکات تروریست ها که به کشته شدن نظامیان ترک نیز انجامید سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در نشست مشترکی با همتای لوکزامبورگی خود گفت، از اقدامات ارتش سوریه برای تداوم عملیات علیه تروریست ها دفاع کرد. وی افزود: ارتش سوریه حق دارد به مبارزه با تروریست‌ها در ادلب بپردازد و مسکو نمی‌تواند مانع آن شود. وزارت دفاع روسیه از وجود ارتباط دائم با نظامیان ترکیه خبر داده است.

لاوروف در انتقاد از ترکیه گفت، می‌توان تأیید کرد که آنکارا به توافقی که پیش‌تر با روسیه حاصل شده بود پایبند نبوده است.

وی در ادامه به صورت ضمنی ترکیه به عدم پایبندی به قطعنامه های شورای امنیت در لزوم عدم حمایت تسلیحاتی از تروریست‌ها کرد.

وزیر خارجه روسیه گفت همچنین از گفتگوی تلفنی روسای جمهور دو کشور پس از حادثه شب گذشته خبر داد. بنا بر اعلام المیادین پوتین و اردوغان در تماس تلفنی خود بر سر برگزاری نشست مقامات عالی رتبه دو کشور در آینده نزدیک به توافق رسیده اند.

با این حال روسها تنها به موضعگیری سیاسی بسنده نکرده و فرماندهی ناوگان دریایی روسیه اعلام کرد که دو ناو جنگی خود مسلح به موشک‌های کروز را از تنگه «بسفر» به ساحل سوریه اعزام کرده است. این دو ناو موسوم به "ادمیرال ماکاروف" و "ادمیرال گریگوریویچ" در حال حرکت به سواحل سوریه هستند.

همچنین بر اساس اعلام شبکه العربیه، ولادیمیر زاباروف، رئیس کمیته روابط خارجه مجلس دومای روسیه با تهدید آنکارا به عدم دست بردن به اقدامات نسنجیده تهدید کرد:  هرگونه عملیات نظامی ترکیه در ادلب پایان بدی برای ترکیه خواهد داشت.

نوع واکنش روسها در مجموع نشان از اعلام قاطعیت مقامات مسکو در رابطه با ضرورت قطع دخالت های نظامی ترکیه در حمایت از تروریست ها در ادلب دارد که این امر می تواند به معنای تهدید ضمنی علیه ترکیه باشد که بعد از عملیات شب گذشته لحن تهدیدآمیزی را علیه ارتش سوریه در پیش گرفته اند.

ترکیه در شوک

دولت اردوغان که طی یک ماه اخیر بر عدم خروج نیروهای نظامی این کشور از مناطق اطراف ادلب بویژه پست های دیدبانی تحت محاصره ارتش سوریه تأکید می کرد در پی حمله شب گذشته واکنش های متفاوتی به قضیه داشت که نشان از تأثیر شوک آور این موضوع و غافلگیری آنکارا دارد. بر اساس گزارش آناتولی ترکیه، در پی این حمله، رجب طیب اردوغان - رئیس‌جمهور ترکیه - جلسه اضطراری شورای امنیت ملی این کشور را برای بررسی مسائل مربوط به سوریه و ادلب برگزار کرد.

در حالی که مسکو در بیانیه ای از انجام عملیات هوایی جنگنده های این کشور در شب گذشته خبر داد اما استاندار هاتای مدعی شده سربازان ترکیه‌ای در حمله جنگنده‌های ارتش سوریه کشته شده‌اند.

دولت ترکیه ساعتی بعد اعلام کرد که مواضع ارتش سوریه را بمباران کرده‌ است.

خبرگزاری آناتولی به نقل از «فخرالدین آلتون»، مدیر بخش ارتباطات دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه نوشت: «همه  مواضع شناخته‌شده دولت سوریه هدف حمله یگان‌های زمینی و هوایی ترکیه قرار گرفتند. ترکیه تصمیم گرفته این حمله را تلافی کند. در عین حال »گزارش‌ها حاکی است پدافند هوایی سوریه در پایگاه هوایی حمیمیم، دو موشک شلیک‌شده از خاک ترکیه را رهگیری کرده‌ است. این پایگاه محل استقرار نیروهای روسیه‌ای است. 

همچنین «حلوصی آکار» وزیر دفاع ترکیه امروز (جمعه) مدعی شد که این کشور پاسخ سختی به حمله هوایی ارتش سوریه علیه نیروهای ترکیه در ادلب داده است. به نوشته وبگاه شبکه تی آر تی، او مدعی شد که جنگنده‌ها و توپخانه ترکیه ۲۰۰ مقر ارتش سوریه را هدف قرار داده‌اند و این حملات منجر به انهدام پنج بالگرد، ۲۳ تانک و سامانه دفاعی و کشته و زخمی شدن ۳۰۹ نفر از ارتش سوریه شده است.

از طرف دیگر وزیر دفاع ترکیه با رد ادعای روسها مبنی عدم آگاهی از حضور نیروهای ترکیه در صف تروریست ها و در اظهاراتی متناقض با دیگر مقامات آنکارا که سوریه را مسئول حمله شب گذشته اعلام کرده اند تاکید کرد حضور نیروهای ترکیه هماهنگ شده بوده و مقامات روسی از محل حضور نیروهای ترکیه آگاه بودند و هیچ کدام از «عناصر مسلح» در کنار نیروهای ترکیه حضور نداشتند.

وزیر دفاع ترکیه تأکید کرد: «ما پس از حمله اول هشدار داده بودیم، اما بمباران‌های هوایی ادامه یافت و حتی خودروهای امدادی را نیز هدف قرار داد.»

عدم تمایل ناتو برای ورود به بحران

اما در پی حمله شب گذشته ترکیه به عنوان عضو ناتو ذیل بند چهار اساسنامه ناتو برای تشکیل جلسه اضطراری این سازمان با موضوع تحولات ادلب درخواست داد که این جلسه روز جمعه با حضور مقامات کشورهای عضو برگزار شد.

در حاشیه این نشست کشورهای غربی با وجود اینکه تلاش کردند حمایت سیاسی خود را از متحد خود نشان دهند با این وجود به نظر میرسد که اعضای ناتو بر خلاف انتظارات ترکیه تمایلی به درگیر شدن مستقیم در تحولات سوریه در برخورد با ارتش روسیه را ندارند لذا در موضع گیری های سران ناتو ضمن تاکید بر ضرورت توقف عملیات ارتش سوریه و روسیه علیه تروربست ها بیشتر بر لزوم خویشتن داری طرفین تاکید کردند.

در همین راستا به نوشته خبرگزاری «رویترز» وزارت خارجه آمریکا با ابراز «نگرانی شدید» از حملات هوایی به نظامیان ترکیه در ادلب، گفت که واشنگتن در کنار این متحد خود می‌ایستد.

در بیانیه وزارت خارجه آمریکا آمده است: «ما همراه متحد خود در ناتو، یعنی ترکیه هستیم و به درخواست برای آتش‌بس تهاجم شرورانه رژیم اسد، روسیه و نیروهای مورد حمایت ایران ادامه می‌دهیم».

«ینس استولتنبرگ» دبیر کل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) نیز امروز (جمعه) در اظهاراتی خواستار توقف عملیات‌های ضد تروریستی سوریه و روسیه در استان ادلب شد. استولتنبرگ طی نشست خبری پس از جلسه اضطراری امروز ناتو در خصوص سوریه، گفت: «ناتو در حال حاضر از ترکیه حمایت می‌کند و اعضای این سازمان نیز به دنبال راهی برای اقدامات بیشتر در این خصوص هستند».

دبیرکل ناتو با درخواست از سوریه و روسیه برای متوقف کردن عملیات ضد گروه‌های تروریستی در ادلب، افزود: «وضعیت خطرناک کنونی [در ادلب] باید تسکین داده شود و برای اجتناب از فاجعه انسانی باید به مفاد آتش‌بس سال ۲۰۱۸ بازگردیم».

کشورهای غربی همچنین در نشست شورای امنیت در مورد تحولات سوریه خواهان توقف درگیری‌ها و حملات در ادلب به دلایل "انسانی" شدند. نمایندگان آلمان و بلژیک تأکید کردند: توقف درگیری‌ها به دلایل "انسانی" و برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به تمامی مناطق "ضروری" است. همچنین آمریکا، فرانسه، انگلیس و استونی خواهان توقف فوری درگیری‌ها شدند.

اما در حالی که نوع واکنش کشورهای غربی آب سردی بر انتظارات آنکارا برای مداخله ناتو در حمایت از خود بر اساس بند 5 اساسنامه ناتو بود و حتی غربی ها بر ضرورت تشکیل منطقه پروار ممنوع در ادلب نیز به صورت جدی وارد نشدند، در این میان سران غربی تلاش کردند تا از روند تنش آمیز در روابط میان ترکیه و روسیه در موضوع سوریه و مشخصا عملیات آزادسازی ادلب به عنوان فرصتی مغتنم برای کاهش اختلافات با آنکارا و دور کردن ترکیه از روسیه استفاده کنند. در این رابطه «کی بیلی هاچیسون»، سفیر آمریکا در ناتو تلاش کرد کشته شدن سربازان ترکیه را به خرید سامانه پدافند اس-۴۰۰ نسبت دهد. وی گفت: «امیدوارم اردوغان ببیند که متحد گذشته و آینده ترکیه ما هستیم.الان دارند می‌بینند روسیه چیست و چه کارهایی انجام می‌دهد. امیدوارم ترکیه از خرید اس-۴۰۰ از روسیه منصرف شود.»

فشار از طریق باز کردن درها به روی مهاجران

به نظر می رسد که ناامیدی ترکیه از کسب حمایت نظامی لازم از سوی ناتو و همچنین ریسک رویارویی با ارتش روسیه در صورت تمایل به مقابله با ارتش سوریه، موجب شده است تا آنکارا مجدداً به سراغ ابزار فشار همیشگی علیه دول اروپایی برود و تهدید به باز کردن مرزهای خود به روی پناهندگان سوری غیرسوری برای رفتن به اروپا کند. در این راستا خبرنگار «میدل‌ایست‌آی» مدعی شده ترکیه، اروپا و ناتو را تهدید کرده مرزهای خودش را به روی مهاجران سوریه خواهد گشود و تمامی موانع برای ورود سیل مهاجران به سمت اروپا را از میان برخواهد داشت. 

رویترز هم به نقل از یک مقام ارشد ترکیه‌ای نوشته آنکارا به پلیس و گارد ساحلی و نیروهای مرزبانی این کشور دستور داده مانع ورود مهاجران سوریه‌ای نشوند. این مقام ترکیه‌ای گفته آنکارا تصمیم گرفته از رسیدن مهاجران سوری به اروپا، از طریق دریا یا هوا جلوگیری نکند. 

در این میان سخنگوی حزب حاکم ترکیه به صورت غیرمستقیم بر اتخاذ تهدید درهای باز تاکید کرد. وی در واکنش به گزارش‌های منتشرشده در برخی رسانه‌ها در خصوص قصد این کشور برای گشودن مرزها به روی مهاجران سوری گفت سیاست آنکارا در خصوص مهاجران تغییر نکرده، اما ترکیه دیگر قادر به جلوگیری از ورود آنها نخواهد بود