«فرپاد»؛ چشم پرنده کماندوهای ارتش در عملیات‌های خاص/ ایران به جمع نیروهای مسلح مجهز به «پهپادهای دست پرتاب» پیوست+عکس

پهپادها امروز به یکی از ارکان اصلی نیروهای مسلح جهان بدل شده و حتی بسیاری از گروه های شبه نظامی نیز امروز به توانایی هایی در این بخش دست پیدا کرده اند. یکی از کلاس های کوچک و در عین حال موثر و مهم در خانواده بسیار گسترده و بزرگ پهپادها، نمونه های سبک دست پرتاب هستند. دسته های پیاده نظام چه در قالب یگان های پیاده منظم و چه عملیات ویژه، در حد خود برای شناسایی محیط اطراف خود نیاز به پرنده های بدون سرنشین دارند. گاهی امکان ارسال پهپادهای استاندارد به علت نیاز به باندهای پروازی، فواصل طولانی با یگان درخواست کننده و امثالهم به هر دلیلی مقدور نبوده و اینجاست که پهپادهای سبک دست پرتاب وارد ماموریت می شوند.

امروزه در برخی از کشورهای دنیا، این کلاس از پهپادها تولید شده و چند سالی است در اختیار نیروهای عادی و ویژه پیاده قرار گرفته است. در کشور ما نیز اخبار خوب و مهمی در این خصوص به گوش می رسد و در جدیدترین اتفاق از این منظر، فرمانده نیروی زمینی ارتش طی روزهای اخیر خبر داده که پهپاد فرپاد تولید انبوه و به یگان های عملیاتی این نیرو تحویل شده است. در ادامه نگاهی به برخی از مدل های مشهور در این کلاس و البته معرفی پهپاد ایرانی فرپاد خواهیم داشت تا مشخص شود دستیابی و عملیاتی کردن این پرنده، چه اهمیتی و جایگاهی در میان نیروهای مسلح جهان دارد.

آمریکا؛ سرزمین پهپادهای دست پرتاب

آمریکا از جمله کشورهایی است که تنوع محصول زیادی در بحث پهپاد های دست پرتاب دارد. از جملات محصولات معروف آمریکایی که سابقه به دام افتادن آن در ایران نیز موجود است می توان به مدل RQ-۱۱ اشاره کرد.   پهپاد آمریکایی RQ-۱۱ ملقب به  Raven به معنی " کلاغ سیاه " یکی از پیشرفته ترین پهپادهای آمریکایی در بین پهپادهای سبک وزن نیروهای مسلح آمریکا به حساب می آید. در ابتدای دهه گذشته میلادی نیروهای مسلح آمریکا نیاز خود به یک پهپاد سبک با قابلیت حمل و پرتاب با دست، پرواز در ارتفاع پایین  با توانایی فراهم کردن اطلاعات زنده در " زمان واقعی " در شرایط پر خطر را اعلام کردند.

شرکت " AeroVironment " مستقر در ایالت کالیفرنیای آمریکا به عنوان پیمانکار برنده برای تامین این نیاز شناخته شده و پهپاد مذکور را در دو مدل A و B برای نیروهای مسلح آمریکا طراحی کرده و به تولید انبوه رسانده است. اولین پرواز این پهپاد آمریکایی در سال ۲۰۰۱ صورت گرفته و در ماه می سال ۲۰۰۳ میلادی به صورت رسمی به خدمت نیروهای مسلح آمریکا وارد شده است.

 تا پایان سال ۲۰۰۶ میلادی چیزی بیش از ۳۰۰۰ فروند از این پهپاد در مدل A ساخته شد. این مدل دارای وزنی در حدود ۱.۹ کیلوگرم است که حمل و پرتاب آن توسط دست را ممکن می کند. این پهپاد می تواند به مدت ۸۰ دقیقه و تا شعاع ۱۰ کیلومتری از محل پرتاب خود به عملیات بپردازد. این پهپاد می تواند در بازه سرعتی در حدود ۳۲ تا ۸۱ کیلومتر بر ساعت پرواز کند. این پهپاد را می توان به وسیله سامانه کنترل دستی و یا از طریق ایستگاه کنترل اصلی هدایت کرد. ارتفاع پروازی گونه A در حدود ۳۰ تا ۱۵۰ متر است. محموله معمول همراه این پهپاد شامل دوربین های ۳ وجهی و فروسرخ برای تصویر برداری در شب و روز و تمامی شرایط آب و هوایی است.

اما پس از اثبات موفقیت و کارامدی این پهپاد گونه B آن نیز تولید شده و به مشتریان آن تحویل شد. در این مدل وزن در همان حد مدل قبلی حفظ شده اما مشخصات پروازی بهبود یافته است. گونه B می تواند به مدت ۹۰ دقیقه تا شعاع ۱۰ کیلومتری و در ارتفاع ۴۵۰۰ متری به پرواز بپردازد. این پهپاد می تواند در ماموریت جمع آوری اطلاعات، هدف گیری و شناسایی به کار رود. بر اساس اطلاعات منتشره کاربران این پهپاد می توانند به کمک دوربین های نصب شده بر روی آن به این نکته پی ببرند که آیا یک انسان در حال حمل سلاح هست یا خیر. کشورهای مختلفی امروزه از کاربران این پهپاد هستند که در این میان می توان به کانادا، پاکستان، عربستان، هلند، نروژ، پرتغال و استونی اشاره کرد.

ترکیه با Bayraktar آمد

همسایه ما یعنی ترکیه را باید یکی از قدرت های نو ظهور در زمینه پرنده های بدون سرنشین به حساب آورد. در سالهای اخیر و خصوصا با شدت گرفتن درگیری های نظامی در منطقه و حضور پنهان و آشکار ترک ها در آنها، نسل های مختلفی از تسلیحات ترکی از جمله پهپادها معرفی شده که شرکت ترکیه ای Baykar Makina سازنده این نسل از پهپادها برای ارتش ترکیه است و در سال ۲۰۰۷ پروازهای عملیاتی خود را برای ارتش این کشور آغاز کرد. نکته جالب اینکه این پهپاد تا سال ۲۰۱۲ میلادی موفق به ثبت ۵۰ هزار ساعت پرواز عملیاتی برای ارتش ترکیه شده است. در همین سال تعدادی از این پهپادها به کشور قطر نیز صادر شدند.

این پهپاد حدودا ۴.۵ کیلوگرم وزن، ۱.۲ متر طول، ۱.۵ متر دهانه باله داشته و باطری برای تامین نیروی خود بهره می برد. این پهپاد بردی در حدود ۱۵ کیلومتر داشته و می تواند به مدت یک ساعت در ارتفاع ۱ کیلومتری به پرواز ادامه دهد. برای این پهپاد از دوربین های دید در روز و همچین حرارتی استفاده شده است که به آن امکان رصد وضعیت در شرایط مختلف جوی را می دهد. از این پهپاد می توان برای امور شناسایی و هدایت آتش یگان های خودی نیز بهره برد. بر اساس اعلام منابع ترک از این پهپاد در جریان درگیری با نیروهای داعش برای هدایت آتش توپخانه بهره گرفته شده است. این پهپاد توان فرود آمدن روی شکم و همچنین دارای چتر برای فرود است.

شرکت ZALA برای روسیه پهپاد می سازد

یکی از بزرگترین مشکلاتی که سالها گریبان ارتش روسیه را گرفته و در درگیری های مختلفی شدیدا برای آنها مشکل ساز شد بحث نداشتن توان پهپادی خصوصا در گونه های سبک و کوچک بود. روسها در زمانی که این نسل از پهپادها در رشد و توسعه اولیه بودند با مشکلات بزرگ حاصل از فروپاشی شوروی دست به گریبان بوده و از رقابت اولیه در این بخش عقب ماندند. در سالهای اخیر روسیه سرمایه گذاری هنگفتی را در این بخش انجام داده و طیف جدیدی از محصولات را عرضه کرده است.

یکی از شرکت های روسی فعال در این بخش،   ZALA Aero است که مدل ZALA ۴۲۱-۰۸ را ساخته و تحویل ارتش روسیه داده است. این پهپاد کوچک تنها ۱.۷ کیلوگرم وزن داشته و طول آن نیز فقط ۴۱ سانتی متر است. این پهپاد به دوربین های روزانه و فروسرخ مجهز بوده و از موتور الکترونیکی برای پرواز بهره می برد. این پهپاد می تواند در ارتفاع ۳۶۰۰ متری و به مدت ۹۰ دقیقه پرواز کرده و توانایی رسیدن به سرعت ۱۵۰ کیلومتر در ساعت را نیز دارد. برد این پهپاد نیز ۱۵ کیلومتر بوده و دارای چتر برای فرود است.

نزاجا به فرپاد مجهز شد

جمهوری اسلامی ایران نیز از جمله سازندگان نسل های پیشرفته پهپادهای دست پرتاب است و در کنار پرنده های پرسابقه ای مانند خانواده پهپادهای مهاجر و ابابیل و شاهد و نیز نمونه های دوربرد و راهبردی مانند شاهد-۱۲۹ و فطرس که توسط صنایع دفاعی با سابقه کشور تولید می شوند، بازار و عرصه های رو به گسترش هواپیماهای بدون سرنشین کوچک سبب شده تا پهپادهای جدیدی شرکت های خصوصی یا نهادهای همکار با صنایع دفاعی و نیروهای مسلح کشورمان تولید شوند که برای عملیات های شناسایی یا به عنوان پرنده هدف توسعه یافته اند.

پهپادی که اخیرا برای یگانهای عملیاتی و اطلاعاتی نزاجا وارد خدمت شده فرپاد نام دارد. این پهپاد را می توان اولین سامانه دست پرتاب در این کلاس برشمرد که رسما اعلام می شود وارد خدمت یگان های نیروی زمینی ارتش شده است. فرمانده نیروی زمینی ارتش درباره این پهپاد گفته است: "این سامانه پهپادی دیگر در حوزه تحقیقاتی نیست، چراکه تست‌های میدانی آن انجام شده و در حوزه عملیاتی در اختیار یگان های نزاجا قرار گرفته است. "

با توجه به اینکه قرار است از فرپاد در راستای تجهیز تیپ‌های متحرک هجومی و واکنش سریع و یگان‌های اطلاعاتی ارتش استفاده شود و همچنین این پرنده به سامانه هایی در حوزه جنگ الکترونیک نیز مجهز شده، طبیعتا مشخص است که طیف وسیعی از ماموریت ها و تامین نیازهای سرپنجه های نیروی زمینی ارتش، با ورود گسترده این پرنده تامین می شود.

از سوی دیگر این پهپاد که فقط ۴ کیلوگرم وزن دارد، می تواند ماموریت هایی تا برد ۲۰ کیلومتر را با موفقیت به انجام برساند که در مقایسه با نمونه های مشهور و مدرنی که در بالا به آنها اشاره شد، فاصله بیشتری را در شعاع ماموریتی خود طی می کند و همین موضوع یک مزیت ویژه در هر عملیات محسوب می شود. در عین حال، علاوه بر اینکه فرپاد این توانایی را دارد که اطلاعات را برای بهره برداری نیروها یا پایگاه ارسال کننده ذخیره کند، امکان ارسال آنلاین برای ایستگاه کنترل کننده نیز فراهم است.

معمولا در این پهپادها از موتورهای الکترونیکی استفاده می شود که یکی از اصلی ترین مزایای آنها کم صدایی آنها می باشد که در بحث فعالیت پنهان و مخفیانه پرنده های مذکور در مناطق خاص بسیار مهم خواهد بود. در مورد مکانیزم فرود این نوع پهپاد نیز اطلاعات خاصی به دست نیامدع اما معمولا این کلاس از پرنده های بدون سرنشین یا دارای چتر و یا بالشتک های هوا هستند که در درون بدنه قرار داشته و در زمان فرود باز می شود و پهپاد روی آن فرود می آید و یا با اصابت نرم به زمین، قطعات مختلف از نقاط مشخصی از هم جدا شده که پس از جمع آوری دوباره قابلیت سر هم شدن و پرواز مجدد را دارند.

یکی از نمونه های قبلی ساخته شده از پهپادهای دست پرتاب

البته نمونه های مجهز دیگری چون پهپاد چمروش یا نصیر و نمونه هایی شبیه به Skylark پیش از این اتفاق مهم، در برخی رزمایش ها و برنامه های عملیاتی نیروهای مسلح کشورمان تست و بهره برداری شده بودند اما خبری مبنی بر تحویل انبوه آنها به یگانهای عملیاتی، به صورت رسمی اعلام نشده بود. با این فرض، یگانهای مسلح کشورمان قبلا نیازمند پهپادهای ایرانی از نمونه های بزرگ تر بودند که عمدتا برای استفاده از آنها به تجهیزات مخصوص پرتاب و اتاقک های کنترل بزرگ نیاز بود اما با ورود به خدمت این نوع پهپاد، از این پس یگان های عملیات ویژه ارتش و واحدهای دیگر همچون اطلاعات یا جنگال می توانند به سرعت در منطقه عملیاتی و بدون نیاز به پشتیبانی پهپادهای بزرگ، اطلاعات مورد نظر خود را بدست بیاورند که می تواند گام مهمی در افزایش توان رزمی این نیروها خصوصا در بخش یگان های کوچک و سریع تکاوری باشد.