«چشمه صلح» یا «آتش خشم»

ترکیه که پس از حمایت از تروریست‌ها برای شکست نظام سوریه به این نتیجه رسید که دولت حاکم بر سوریه ماندنی است به سمت ایران و روسیه آمد و توافقات موسوم به آستانه و سوچی با حضور این سه کشور امضا شد. ترکیه از سال گذشته اقدام به سنگ‌اندازی در مسیر اجرای توافقات آستانه کرده است. چراکه عملیات آزادسازی ادلب به‌عنوان آخرین نقطه خاک سوریه که در اشغال تروریست‌ها قرار دارد به دلیل حمایت‌های ارتش ترکیه بار‌ها به تعویق افتاده است. در شرایط کنونی نیز که دولت سوریه در حال تلاش برای بازسازی سیاسی و اقتصادی خود است، ترکیه پس از ماه‌ها تلاش، از کاخ سفید چراغ سبز برای تهاجم گسترده به کرد‌های سوریه را دریافت کرده و با یورش هوایی و زمینی، شهر‌ها و روستا‌های کردنشین در مرز ترکیه و سوریه را به منطقه جنگی تبدیل کرده است. عصر روز چهارشنبه (۱۷ مهر) رجب طیب اردوغان به‌طور رسمی طی یک پیام توییتری از آغاز عملیاتی در شمال سوریه تحت عنوان «چشمه صلح» خبر داد. تا لحظه دریافت آخرین خبرها، در عملیات ترکیه بیش از ۴۰۰ هزار نفر آواره شده‌اند. اردوغان به دنبال ایجاد یک منطقه امن تا عمق ۳۵ کیلومتری خاک سوریه است و این مسئله به معنای اشغال خاک کشور سوریه می‌باشد. مهم‌ترین بهانه دولت ترکیه آن است که افزایش قدرت کرد‌ها در همسایه جنوبی آن‌ها ممکن است کرد‌های ترکیه که جمعیت ۲۰ میلیونی را در این کشور تشکیل می‌دهند را به فکر اقدام مشابه و مقاومت در برابر آنکارا بیاندازد. به همین دلیل «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهور این کشور مهم‌ترین راه برای مقابله با تهدیدات داخلی را خشکاندن قدرت کرد‌ها و ریشه استقلال‌خواهی در خارج از مرز‌های خود به‌ویژه در ترکیه می‌بیند.
پیامد‌های عملیات چشمه صلح
ترکیه پیش از عملیات اخیر، دو عملیات دیگر با عنوان سپر فرات و شاخه زیتون در مناطق شمالی سوریه انجام داده و بخش‌هایی از خاک این کشور را تحت اشغال خود قرار داده بود. در حال حاضر، اما شرایط به‌کلی متفاوت است. کرد‌های سوریه که در عملیات‌های گذشته ترکیه بخش‌هایی از مناطق تحت اختیار خود را ازدست‌داده‌اند، با حمله آنکارا به شرق فرات عملاً دیگر چیزی برای از دست دادن نخواهند داشت و همان‌گونه که اعلام کرده‌اند جنگ را تا آخر ادامه خواهند داد که این امر برای ترکیه یعنی وارد شدن به یک جنگ با نتایج نامعلوم. از بُعدی دیگر، دولت سوریه به‌طور رسمی حضور نظامی ترکیه را همانند حضور نیرو‌های آمریکایی مصداق اشغالگری اعلام کرده است و در سخنان ولید معلم وزیر خارجه سوریه در سازمان ملل، وی از حق دمشق برای انجام اقدامات متقابل در صورت تجاوز نظامی ترکیه خبر داد.
با نگاه اجمالی به وضعیت این عملیات (چشمه صلح) از هم‌اکنون می‌توان حدس زد نتیجه این اقدام همانند عملیات «شاخه زیتون» یک جنگ فرسایشی برای اردوغان خواهد بود. مساحتی که ترکیه حمله به آن را آغاز کرده است حدود ۱۵ الی ۲۰ هزار کیلومترمربع است؛ این مساحت در مقایسه با مساحت منطقه عملیاتی شاخه زیتون و سپر فرات ۱۰ برابر بیشتر است. نتیجه عملیات شاخه زیتون در عفرین کاملاً به ضرر ترکیه تمام شد تا جایی که از بیم تاثیر این جنگ فرسایشی در پیروزی اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری تصمیم گرفته شد انتخابات زودتر از موعد موردنظر برگزار شود. پس با این تفاسیر، پیروزی ترکیه در شرق فرات و پاک‌سازی این منطقه تقریباً غیرممکن به نظر می‌رسد. به‌خصوص اینکه ترکیه در این میدان تنها هست و از همراهی کشور‌های دیگر بهره نمی‌برد.
از سوی دیگر، عملیات چشمه صلح ترکیه می‌تواند بار دیگر زمینه را برای فعال شدن باقیمانده‌های داعش مهیا کند. در واقع اردوغان نمی‌تواند با ناامن کردن شمال سوریه، امنیت را برای ترکیه فراهم کند. تجاوز ترکیه به خاک سوریه به بهانه مبارزه با تروریست‌ها می‌تواند ازلحاظ حقوق بین‌الملل نیز تداوم یک بدعت خطرناک به شمار برود. در واقع اردوغان نیز در حال طی کردن مسیری است که آمریکا با تمسک به آن، کشور‌های مختلف را موردحمله قرا داده است.
ترکیه خود را بازنده نبرد و بحران سوریه از هفت سال گذشته تاکنون می‌داند. به همین دلیل اردوغان به دنبال آن است تا در برابر هزینه‌های زیادی که در بحران سوریه با حمایت از تروریست‌ها بر آنکارا تحمیل‌شده، امتیاز ویژه‌ای برای ترکیه کسب شود. اقدام ترکیه در حمله به شمال سوریه تجاوز به خاک سوریه به شمار می‌رود، قطعاً مبارزه با تروریسم اقدامی درست است، اما نه اینکه به بهانه مبارزه با تروریست وارد خاک کشور دیگری شده و با پیاده کردن نقشه منطقه امن، یکپارچگی سوریه را مورد خدشه قرار داد. حمله ترکیه به سوریه باعث شده تا کرد‌های سوریه بار دیگر به‌اشتباه محاسباتی خود مبنی بر اعتماد به آمریکا و دوری از دولت سوریه پی برده و اکنون بار دیگر به دمشق نزدیک شده‌اند. سوریه نیز پس از درخواست کرد‌های این کشور ارتش خود را برای مقابله با متجاوزان به شهر‌های کردنشین اعزام کرده است. ورود نظامیان ارتش سوریه و نیرو‌های مقاومت این کشور به شمال سوریه در واقع تمامی معادلات ارتش ترکیه به‌ویژه «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری این کشور را در هم فروریخت. نیرو‌های ترکیه‌ای گمان می‌کردند در عملیات خود در شمال و شمال شرق سوریه خواهند توانست بخشی از اراضی دولت مستقلِ سوریه را تحت کنترل خود درآورند؛ بااین‌حال عملیات به‌موقع ارتش سوریه، این معادله ساخته ذهن آنکارا را درهم فروریخت. دخالت ارتش سوریه و نیرو‌های مقاومت سوری برای دفاع از تمامیت ارضی و حمایت از حاکمیت ملی خود آخرین آرزو‌های آنکارا برای تشکیل حکومت خودمختارِ تحت امر خود در شمال سوریه را بر باد داد.
بیانیه نیرو‌های کرد سوریه در موردتوافق با دمشق به معنای یک دستاورد بزرگ برای سوریه نیز محسوب می‌شود. چراکه دخالت‌های آمریکا در سوریه باعث شده بود واشنگتن از کرد‌ها به‌عنوان ابزاری برای تحت‌فشار گذاشتن دمشق استفاده کند؛ اما تجاوز ترکیه باعث شده تا این ابزار از دست آمریکا خارج‌شده و اکنون سوریه به دنبال تحقق حاکمیت یکپارچه است. در واقع اردوغان با این تجاوز باعث اتحاد کرد‌ها و دمشق شد و این یک پیروزی بزرگ خواهد بود که در ادامه بحران سوریه می‌تواند بسیار مفید واقع شود.