کودتا، جنگ یا ترور؛ مسیر ترامپ در برابر ونزوئلا کدام است؟

تعلیق ناگهانی بسیاری از پروازهای بین‌المللی به کاراکاس و همزمان هشدار اداره هوانوردی فدرال ایالات متحده (FAA) در مورد خطرات پرواز بر فراز حریم هوایی ونزوئلا، نگرانی‌ها در مورد بحران نظامی و سیاسی در منطقه کارائیب را افزایش داده است. طی چند ماه گذشته نیز تنش‌ها بین آمریکا و ونزوئلا رو به افزایش بوده است. ایالات متحده به استقرار بی‌سابقه تجهیزات و نیروی دریایی خود در کارائیب ادامه می‌دهد و در مقابل «نیکولاس مادورو»، رئیس جمهور ونزوئلا نیز با بسیج نیروهای مسلح ملی بولیواری و گروه‌های مسلح غیرنظامی به این وضعیت واکنش نشان داده است.

همزمان به تازگی «دونالد ترامپ»، رئیس ‌جمهوری آمریکا گفته است که عملیات ایالات متحده علیه قاچاق مواد مخدر در ونزوئلا ممکن است شامل عملیات زمینی نیز بشود. هرچند درباره جزئیات یا زمان اجرای آن توضیحی نداد. رئیس‌ جمهوری آمریکا در تماس روز شکرگزاری با نیروهای نظامی گفت در آب‌هایی که در آن‌ها از اول سپتامبر تاکنون بیش از ۲۰ شناور نابود شده‌اند، قاچاق مواد مخدر ۸۵ درصد کاهش یافته است.

اکنون برای بسیاری این پرسش مطرح  شده که آمریکا در برابر  ونزوئلا چه سناریوهایی در پیش خواهد داشت؟

تهاجم نظامی

حضور نظامی ایالات متحده  با استقرار20 درصد از نیروی دریایی خود در کارائیب و در مجاورت ونزوئلا، این تصور را تقویت کرده که شاید آمریکا بدنبال حمله نظامی به ونزوئلا باشد. گروه ضربت دریایی آمریکا در کارائیب متشکل از ناوهای هواپیمابر «جرالد آر. فورد»، «وینستون اس. چرچیل»، «ماهان» و «بینبریج» در چند مایلی سواحل ونزوئلا مستقرشده‌اند و همه چیز گویای یک عملیات نظامی است.

«پدرو بنیتز»، مورخ و تحلیلگر سیاسی به پولیتیکو می‌گوید که ونزوئلا هیچ شباهتی به مکان‌هایی که واشنگتن در گذشته در آنها مداخله داشته، ندارد. او می‌گوید: «ونزوئلا مانند لیبی یا سومالی نیست و ازطرف دیگر گروه‌های مخالف در ونزوئلا حمایت طبقه فقرا و کارگران را ندارند.»

«بنینو آلارکون»، استاد علوم سیاسی و مدیر مرکز مطالعات سیاسی و دولتی در دانشگاه کاتولیک آندرس بلو نیز معتقد است که فشاری که از سوی آمریکا بر دولت مادورو وارد می‌شود «بسیار زیاد» است، اما این فشارها تا کنون باعث نشده تا ونزوئلا نشانه‌ای از تسلیم شدن را بروز دهد و بجای آن ما شاهد برگزاری مانورهای نظامی ارتش ونزوئلا هستیم.

از سوی دیگر عواملی مانند افکار عمومی ایالات متحده واکنش‌های بین المللی و منطقه‌ای نتیجه نهایی تنش بر سر ونزوئلا را تعیین خواهند کرد. پیشتر نیز ونزوئلا چنین تنش‌هایی را در تجربه کرده بود و حتی در سال ۲۰۱۹ بیش از ۵۰ کشور خوان گوایدو را به عنوان رئیس جمهور موقت ونزوئلا به رسمیت شناختند، اما آن زمان نیز تعیین دولت موقت از سوی آمریکا در ونزوئلا کاری از پیش نبرد و سرانجام گوایدو از ونزوئلا خارج شد.

«ماریانو د آلبا»، متخصص حقوق بین‌الملل و دیپلماسی درگفتگو با واشنگتن پست معتقد است که استقرار نیروهای نظامی ایالات متحده - اگرچه برای مدتی قابل تداوم است – اما نمی‌تواند به طور نامحدود ادامه یابد و ترامپ در نهایت ناگزیر است به یک نتیجه پیرامون ونزوئلا دست یابد و یا نیروهای نظامی خود را از منطقه خارج کند.

«ماریا پوئرتا ریرا»، محقق انجمن مطالعات آمریکای لاتین نیز معتقد است که سیاست داخلی ایالات متحده عامل کلیدی در تحولات ونزوئلاست، چون نظرسنجی‌ها در آمریکا نارضایتی از عملکرد ترامپ در برابر ونزوئلا را نشان می‌دهند و حامیان سنتی ترامپ که برای شان امور داخلی آمریکا بر مسائل خارجی و تنش و جنگ در خارج اولویت دارد، اکنون منتقد ترامپ شده و می‌گویند که رئیس جمهور بیشتر به خارج توجه می‌کند تا به داخل کشور. در واقع در میان حامیان اصلی ترامپ  که به جنبش ماگا(دوباره آمریکا را قدرتمند کنیم) تعلق دارند، اشتیاق و توجیهی برای حمایت از دونالد ترامپ در جنگ جدید و آن هم علیه ونزوئلا وجود ندارد.

«مویس نعیم»، نویسنده و استاد دانشگاه ونزوئلایی به گاردین گفته است که حمله آمریکا به ونزوئلا بعید است. او می گوید: من حملات هدفمند و دقیق به اهداف خاص در ونزوئلا را محتمل‌تر می‌بینم و به نظر همزمان می‌رسد که مذاکرات برای کناره‌گیری [دولت مادورو] ادامه دارد.

کشورهای آمریکای لاتین نیز نگاه همسو و خوبی به مداخله نظامی آمریکا در ونزوئلا ندارند و رهبران برزیل و کملبیا واکنش منفی به مداخله نظامی آمریکا در ونزوئلا نشان داده‌اند.

مذاکره برای تسلیم

ترامپ با گفتار و سخنان مبهم همیشگی‌اش، به احتمال از سرگیری مذاکرات با مادورو اشاره کرده است. حتی برخی منابع آمریکایی از گفتگوی تلفنی و مستقیم ترامپ و مادورو طی چند روز گذشته خبر داده‌اند، اما مشخص نیست که پاسخ مادورو به ترامپ درباره کناره گیری چه بوده است؟

رئیس جمهور ونزوئلا تا کنون به روشنی بر مقاومت در برابر تهاجم و اقدامات آمریکا تاکید کرده و حتی در سخنرانی اخیرش با لباس رزم و یونیفرم نظامی ظاهر شد تا نشان دهد که آماده مقاومت در برابر آمریکاست و همان طور که پیشتر هم گفته شد فشارهای قبلی غرب علیه ونزوئلا در سال 2019 نیز نتوانسته بود مادورو را به تسلیم وادارد، اکنون نیز نشانه‌ای از تسلیم مادورو دیده نمی‌شود!

«کارمن بئاتریس فرناندز»، کارشناس علوم سیاسی در اسپانیا در گفتگو با پولیتیکو به نکته‌ای اشاره می‌کند که توسط چندین تحلیلگر تکرار شده است: «مادورو مایل به گفتگو است، اما حاضر به دادن هیچ امتیازی نیست. او مایل به صحبت است، اما حاضر به مذاکره و یا تسلیم نیست.»

«مویس نعیم» هم معتقد است که تمام دورهای مذاکرات با مادورو در دهه گذشته یک اثر مشخص و نهایی داشته‌اند: تقویت مادورو. به گفته این کارشناس سیاسی، در طول این سال‌ها، جلسات گفتگوی سیاسی برای خرید زمان و تثبیت قدرت مادورو بوده است، بدون اینکه او به توافقی دست یابد.

حتی برخی گفته‌اند که شاید مذاکره برای تسلیم مادورو نتیجه عکس بدهد و ترامپ در برابر مادورو کوتاه بیاید. «ماریانو د آلبا»، متخصص حقوق بین‌الملل و دیپلماسی می گوید که اگر مادورو بتواند امتیازاتی را که ترامپ می‌خواهد، مانند اخراج برخی افراد، مشارکت در عملیات مبارزه با مواد مخدر و دسترسی ترجیحی به منابع طبیعی و نفت ونزوئلا را به امریکا ارائه دهد، کاخ سفید ممکن است معامله‌ با مادورو را بپذیرد و این معامله به دولت مادورو امکان خواهد داد که در قدرت بماند.

حذف و یا ترور فیزیکی مادورو

برخی کارشناسان آمریکایی روی حذف مادورو حساب باز کرده و گفته‌اند که اگر او ناپدید شود، امید حامیانش در کشور از بین خواهد رفت و خلاء ایجاد خواهد شد و این خلا می‌تواند هرج و مرج سیاسی بزرگی را در ونزوئلا به راه بیندازد.

البته چگونگی بی ثباتی بستگی به نیروهای مسلح ونزوئلا دارد. اگر ارتش از گذار از مادورو حمایت کنند، این روند می‌تواند با ثبات باشد؛ در غیر این صورت، حتی ونزوئلا بی‌ثبات‌تر خواهد شد. تا کنون نیز نشانه‌ای از حمایت ارتش از انجام یک کودتا و یا اقدامی علیه مادورو برای حذف و یا سرنگونی او دیده نشده است. علاوه بر این، بحران اقتصادی رو به وخامت ونزوئلا باعث وابستگی بیشتر نظامیان ارتش به کمک‌های دولت شده است و بعید است که نظامیان به این راحتی بتوانند از دولت جدا شوند.

در اوج بحران‌های قبلی نیز ارتش حاضر نشد که علیه مادورو دست به کودتا بزند و به تازگی نیز گزارشی منتشر شده که تلاش قبلی واشنگتن برای کودتا در ونزوئلا را از طریق جذب خلبان مادورو شکست‌خورده عنوان کرده است. بر مبنای این گزارش، آمریکا طی چندین ماه تلاش کرده بود خلبان شخصی نیکولاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا را وسوسه کند تا علیه او دست به خیانت بزند. طبق این پیشنهاد، خلبان باید به ‌طور مخفیانه مسیر هواپیمای رئیس‌جمهور ونزوئلا را تغییر می‌داد تا نیروهای آمریکایی بتوانند مادورو را بازداشت کنند. این عملیات مخفیانه ۱۶ ماهه که در نهایت با شکست روبه‌رو شد، ابعاد تلاش‌های بی‌نتیجه و طولانی‌مدت آمریکا برای سرنگونی نیکولاس مادورو را نشان می‌دهد.