توافق گازی آمریکا و مصر؛ راهبرد قاهره برای قطع وابستگی به رژیم صهیونیستی

تنشها میان مصر و رژیم صهیونیستی که پیش‌تر در عرصه‌های سیاسی و امنیتی بروز کرده بود اکنون به حوزه انرژی نیز تسری یافته است.

پس از آنکه رژیم صهیونیستی به تعهدات خود در چارچوب توافق گازی با مصر عمل نکرد، قاهره به دنبال راهکارهای جایگزین برای تأمین نیازهای انرژی خود برآمده است.

در این راستا، اخیراً مصر توافق ۴ میلیارد دلاری با شرکت آمریکایی Hartree Partners برای خرید گاز مایع امضا کرده است که می‌تواند معادلات بازار گاز در منطقه را تغییر داده و بزرگترین قرارداد صادرات گاز رژیم صهیونیستی به قاهره را با چالش جدی روبه‌رو کند.    

کریستوفر لانداو، معاون وزیر خارجه آمریکا در شبکه «X» اعلام کرد: «با این قرارداد منافع اقتصادی و تجاری آمریکا در جهان تقویت شود، فرصت‌های شغلی محلی ایجاد گردد و انرژی ارزان و مطمئن برای کشورهایی مانند مصر فراهم می‌شود». این توافق درحالی امضا شده که مصر پیشتر خریدهای گازی خود را از سرزمینهای اشغالی تامین می‌کرد.

در ماه آگوست شرکت آمریکایی «نیو مِد»، شریک میدان گازی «لویاتان» رژیم صهیونیستی قرارداد صادرات گاز به مصر را تا سال ۲۰۴۰ تمدید کرد ولی در سپتامبر و همزمان با تنش‌های جنگ غزه نشانه‌هایی از تغییر موضع تل‌آویو مشاهده شد و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر صهیونیستی می‌خواهد مطمئن شود مصر به تمام تعهدات توافق سازش قبل از تأیید نهایی معامله پایبند است.     

مصر در سال 2019 یک قرارداد ۳۵ میلیارد دلاری بلندمدت با شرکای میدان «لِویاتان»  امضا کرده بود تا از طریق خط لوله مستقیم گاز ارزان‌تری دریافت کند و طبق آن قرار بود بیش از ۱۳۰ میلیارد مترمکعب گاز تا سال ۲۰۴۰ به مصر منتقل شود اما اکنون این قرارداد به ابزاری برای فشار سیاسی کابینه نتانیاهو تبدیل شده است.

در حال حاضر، میزان عرضه گاز از سرزمین‌های اشغالی به مصر بین ۸۵۰ میلیون تا یک میلیارد فوت مکعب در روز است، درحالی که طبق مصوبه جولای، جریان گاز باید تا پایان سال به ۱.۳ میلیارد فوت مکعب افزایش یابد و در بهار ۲۰۲۶ تا ۱.۶ میلیارد و نهایتاً در تابستان به ۱.۸میلیارد فوت مکعب برسد اما تل‌آویو اجرای این تعهدات را بنابه دلایل سیاسی به تعویق انداخته است.

تنوع بخشی به منابع انرژی

مصر که در تأمین نیازهای داخلی انرژی تا حد زیادی به بازیگران خارجی وابسته است اکنون در پی افزایش انعطاف و تنوع‌بخشی منابع خود است. برخی کارشناسان به روزنامه «الشرق الاوسط» گفتند که قرارداد با آمریکا نشان می‌دهد مصر همچنان در حال گسترش گزینه‌های جایگزین و کاهش وابستگی به گاز اسرائیل است، اقدامی که هم فشار تل‌آویو را محدود می‌کند و هم اکتشافات داخلی را فعال می‌سازد.

اگرچه حجم گاز وارداتی از آمریکا نسبت به قراردادهای تل‌آویو کمتر است اما این منابع بخشی از سبد انرژی مصر را متنوع می‌کند. هر چند هزینه گاز مایع بالاتر از گاز لوله‌ای است با این حال واردات آن تا زمانی که بهره‌برداری گسترده از منابع داخلی به ویژه در شرق دریای مدیترانه آغاز نشده می‌تواند نیازهای انرژی مصر را پوشش داده و امنیت تأمین انرژی را تضمین کند.

شایان ذکر است که واردات گاز مصر در ۹ ماه نخست سال جاری ۵۱ درصد افزایش یافته و به ۱۵.۶ میلیارد مترمکعب رسیده است. مصر در آگوست دومین واردکننده بزرگ گاز مایع آمریکا بود و حدود ۵۷ میلیارد فوت مکعب گاز خریداری کرد که ۱۳ درصد کل صادرات آمریکا را تشکیل می‌دهد. مصر همچنین قصد دارد تولید گاز خود را تا سال ۲۰۳۰ به ۶.۶ میلیارد فوت مکعب در روز افزایش دهد، ۵۸ درصد بالاتر از سطح فعلی و با حفر ۱۴ چاه اکتشافی در مدیترانه ذخایر ۱۲ تریلیون فوت مکعبی خود را استخراج کند.

استفاده تل‌آویو از اهرم انرژی علیه مصر

استفاده تل‌آویو از اهرم انرژی علیه مصر به ‌طور مستقیم با جنگ غزه و تحولات منطقه‌ای مرتبط است. حمایت مصر از فلسطین و مخالفت با سیاست کوچاندن ساکنان غزه، رژیم صهیونیستی را واداشته تا با محدود کردن جریان گاز، مصر را به همراهی یا امتیازدهی در مسائل غزه ترغیب کند.

سعید عکاشه، کارشناس مسائل اسرائیل در «مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک الاهرام» به الشرق الاوسط گفت:«تنش‌های مرتبط با توافق گازی اسرائیل ناشی از این واقعیت است که دولت نتانیاهو مصر را مانعی برای تحقق اهداف خود در غزه می‌بیند و برای تحت فشار قرار دادن قاهره تلاش می‌کند از ابزار اقتصادی و محدودیت در انتقال جریان گاز استفاده کند». این رویکرد نشان می‌دهد انرژی در غرب آسیا صرفاً یک ابزار اقتصادی نیست بلکه جزئی از سیاستهای استراتژیک و امنیتی به شمار می‌رود.

از سوی دیگر، تنشها فراتر از غزه نیز گسترش یافته است و تل‌آویو تلاش دارد تمام مسیرهای منتهی به استقلال عمل مصر در عرصه‌های راهبردی و انرژِی را قطع کند. در همین راستا، اخیراً یک مهندس شیمی هسته‌ای مصر در غرب اسکندریه هدف حمله مسلحانه قرار گرفت که نگرانی‌ها درباره امنیت متخصصان و زیرساختهای حیاتی را افزایش داد که انگشت اتهام را به سمت سرویسهای جاسوسی رژیم صهیونیستی نشانه رفت. ترور مهندس هسته‌ای مصر نشان ‌دهنده تلاش تل‌آویو برای محدود کردن استقلال انرژی کشورهای عربی است که هدف آن مهار توان منطقه‌ای این کشورها و جلوگیری از ظهور بازیگران مستقل در عرصه انرژی است.  

از سوی دیگر، دولت مصر برای مهار سیاستهای توسعه‌طلبانه رژیم اشغالگر در منطقه به ابومحمد الجولانی، رئیس دولت موقت سوریه توصیه کرده از امضای هرگونه توافق امنیتی با تل‌آویو خودداری کند، اقدامی که می‌تواند مسیر پیشروی‌های رژیم صهیونیستی در خاک سوریه را هموار کند. این رویکرد، خشم تل‌آویو را برانگیخته و سبب شده کابینه نتانیاهو از اهرم انرژی به عنوان ابزار فشار علیه قاهره استفاده کند و در تأمین گاز طبیعی محدودیت ایجاد نماید.

مصر فشارهای تل‌آویو را خنثی می‌کند

این شرایط نشان می‌دهد که مصر همزمان با مدیریت بحران غزه، در حال مقابله با تهدیدات اقتصادی و انرژی نیز هست و با تنوع‌بخشی منابع و تقویت امنیت انرژی داخلی تلاش می‌کند استقلال استراتژیک خود را حفظ کند و اثرگذاری فشارهای خارجی را به حداقل برساند. رمضان ابوالعلا، کارشناس بازار انرژی به الشرق الاوسط گفت:«مصر با امضای قرارداد با آمریکا مسیر تنوع بخشی به منابع انرژی را سرعت بخشیده تا از مشکلات تأمین گاز برای صنعت و مصارف خانگی جلوگیری کند».

درحال حاضر، استراتژی مصر ترکیبی از تنوع منابع، انعطاف و امنیت بلندمدت انرژی است و امضای قراردادهای جدید با شرکتهای بین‌المللی و توسعه منابع داخلی به قاهره امکان می‌دهد در برابر فشار تل‌آویو مقاومت کند. سعید عکاشه در این باره معتقد است:«مصر می‌داند تل‌آویو ممکن است به تعهدات خود عمل نکند و مقامات مصری روی استمرار توافق حساب نمی‌کنند. از اینرو، برنامه استراتژیک شامل تأمین نیاز انرژی در میان‌مدت و ایجاد گزینه‌های متعدد از جمله همکاری با شرکتهای بین‌المللی حتی روسیه است».

با این وجود، با توجه به هماهنگی راهبردی آمریکا با سیاست‌های منطقه‌ای رژِم صهیونیستی و تجربه‌ای که در جریان جنگ اوکراین رخ داد، زمانی که واشینگتن گاز خود را با چهار برابر قیمت به شرکای اروپایی فروخت، دولتمردان مصری نمی‌توانند صرفاً بر تداوم خرید گاز آمریکا حساب باز کنند. برای اطمینان از تأمین پایدار انرژی و جلوگیری از تکرار سناریوهای فشار یا باج‌گیری مشابه تل‌آویو ضروری است قاهره شبکه شرکای انرژی خود را گسترش دهد و گزینه‌های جایگزین متنوعی ایجاد کند.

درکل، همانطور که فشارهای نظامی رژیم صهیونیستی تاکنون نتوانسته کشورهای منطقه را به پذیرش سیاستهای تل‌آویو وادار کند، توسل به اهرم انرژی برای کسب امتیازات سیاسی نیز موفق نخواهد بود. با تنوع بخشی به مسیرهای تامین انرژی و بهره‌برداری از منابع داخلی به ویژه از بستر دریای مدیترانه، قاهره قادر خواهد بود محدودیتهای انرژی را پشت سر بگذارد و موقعیت راهبردی و چانه‌زنی خود را در برابر تل‌آویو به شکل قابل توجهی تقویت کند.