شاهراه تحرک نظامی | لجستیک اروپا برای جنگ با روسیه

با وجود گذشت نزدیک به چهار سال از شروع جنگ در اوکراین، تأثیرگذاری‌های این رویداد بر ساختار امنیتی و دفاعی اروپا همچنان پابرجا و عمیق است. این جنگ، اروپایی‌ها را بر آن داشته تا با بازنگری در سیاستهای دفاعی خود، برنامه‌های جدیدی برای ارتقای توان بازدارندگی و افزایش آمادگی در برابر تهدیدات احتمالی روسیه طراحی کنند. این تحول راهبردی تنها به افزایش بودجه‌های دفاعی محدود نمی‌شود، بلکه همکاری‌های نظامی و لجستیکی را نیز در برمی‌گیرد.

در این چارچوب، هشت کشور عضو ناتو شامل «بلژیک، چک، آلمان، لوکزامبورگ، هلند، لهستان، اسلواکی و لیتوانی» اخیراً توافق کردند یک سیستم مشترک تحت عنوان «کریدورهای تحرک نظامی» ایجاد کنند. هدف اصلی این توافق، تضمین جابجایی سریع نیروها و تجهیزات در صورت بروز هر گونه تهدیدی است تا هماهنگی و پاسخ‌دهی جمعی اعضای ائتلاف در کوتاه‌ترین زمان ممکن ممکن شود.

اهداف کریدور نظامی

این کریدور تحرک نظامی مجموعه‌ای از اهداف مشخص را دنبال می‌کند تا در زمان بروز بحران، بتواند به‌ طور مؤثر از منافع اعضای خود دفاع کرده و واکنش هماهنگ و سریع ائتلاف را تضمین کند.

وزارت دفاع لیتوانی در این باره گزارش داد که این کریدورهای بین‌دولتی، بخشهای مرکزی و شمال‌شرقی اروپا را پوشش می‌دهند و به یکی از عناصر کلیدی سیستم یکپارچه تحرک نظامی ناتو تبدیل خواهند شد. منظور از تحرک نظامی، مجموعه‌ای از مقررات و اقدامات هماهنگ است که تضمین می‌کند نیروهای نظامی در شرایط اضطراری بتوانند به سرعت و یکپارچه جابجا شوند و واکنش به تهدیدات به بهترین شکل ممکن انجام گیرد.

در ادامه این طرح، کریدور موجود بین هلند، آلمان و لهستان نیز توسعه خواهد یافت. مسیرهای غربی از طریق بلژیک و لوکزامبورگ و مسیرهای شرقی از طریق لیتوانی، جمهوری چک و اسلواکی گسترش می‌یابند. همچنین، در محدوده این کریدورها، مجموعه‌ای از قوانین مشترک برای عبور از مرزها، کنترل و پایش تحرکات نظامی، تبادل اطلاعات و هماهنگ‌سازی وضعیت به اجرا گذاشته خواهد شد و همچنین زیرساختهای حمل‌ونقل و شبکه‌های لجستیکی مرتبط با آن توسعه خواهند یافت.

این اقدامات با هدف کاهش زمان پاسخ‌دهی و افزایش قابلیت واکنش جمعی کشورهای عضو طراحی شده‌اند تا در صورت بروز هر نوع تهدید، ائتلاف بتواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن نیروهای خود را به مکانهای حساس انتقال دهد.

مقابله با تهدیدات روسیه  

از آنجایی که غربی‌ها از دوران جنگ جهانی دوم تاکنون روسیه را تهدیدی جدی برای امنیت خود می‌دانند، تحرکات اخیر آنها نیز با هدف مقابله با این رقیب سنتی صورت می‌گیرد، رقیبی که پس از جنگ اوکراین توانسته دستاوردهایی در میدان نبرد کسب کرده و خود را به مرزهای اروپایی ناتو نزدیکتر کند.

بنابراین، ایجاد کریدور نظامی در اروپا تلاشی برای مقابله با تهدیدات احتمالی روسیه و تقویت توان بازدارندگی در برابر اقدامات احتمالی مسکو است. خود مقامات غربی نیز به این واقعیت اذعان دارند که روسیه در سه حوزه اصلی شامل کمیت و کیفیت نیروهای نظامی، قدرت آتش و توان بسیج نیرو دارای برتری نسبت به کشورهای عضو اتحادیه اروپا است.

روزنامه «لوموند» با استناد به تحلیل‌های مؤسسه فرانسوی روابط بین‌الملل (IFRI)، در این باره گزارش داد که این برتری در میدان نظامی آشکار و ملموس است و نشان ‌دهنده قدرت فزاینده روسیه در طول چهار سال گذشته است.

علاوه‌براین، کارشناسان این موسسه بر این باورند «روسیه توانسته تولید موشک‌های کروز و بالستیک خود را افزایش دهد، امری که نشانه ادامه روند تقویت توان نظامی روسیه است. در مقابل، صنایع دفاعی اروپا طی سه سال و نیم گذشته نتوانسته‌اند برنامه‌های خود برای افزایش تولید و ارتقای توان نظامی را به‌طور کامل اجرا کنند».

این شکاف آشکار در ظرفیت تولید و ارتقای توان نظامی موجب شده تا کشورهای اروپایی به‌ ویژه آنهایی که به دلیل همسایگی با مرزهای روسیه در معرض تهدید مستقیم قرار دارند به فکر تقویت اقدامات جمعی و هماهنگ بیفتند. این کشورها اکنون در تلاشند با توسعه سازوکارهای دفاعی مشترک، افزایش قابلیتهای بازدارندگی و آماده‌سازی سریع نیروها، از امنیت خود دفاع کنند و مانع هرگونه اقدام نظامی احتمالی مسکو شوند تا ثبات و امنیت قاره اروپا حفظ گردد.

اقدامات اخیر کشورهای اروپایی در زمینه تقویت تدابیر دفاعی، پس از موج ورود پهپادهای ناشناس به حریم هوایی لهستان، بلژیک و دانمارک صورت گرفت، اقدامی که رهبران اروپایی آنرا به روسیه نسبت دادند و این اقدامات، کشورهای اروپایی را به مسیری سوق داد تا راهکارهایی برای مقابله با تهدیدات طراحی کنند تا در آینده بتوانند به سرعت واکنش دهند.

همچنین، روسیه در بحبوحه جنگ اوکراین با استقرار سلاح‌های هسته‌ای خود در خاک بلاروس و مناطق نزدیک به شرق اروپا نشان داده که برای هر گونه سناریوی احتمالی با ناتو آماده است و در صورت بروز درگیری مستقیم قادر است از این تجهیزات برای حفاظت از تمامیت ارضی خود استفاده کند.

این اقدامات موجب افزایش نگرانی کشورهای شرق اروپا شده و بر احساس آسیب‌پذیری آنها افزوده است. اظهارات اخیر رئیس‌جمهور صربستان مبنی بر اینکه اروپایی‌ها برای جنگ با روسیه در چهار سال آینده آماده می‌شوند و پناهگاه‌های زیرزمینی برای کاهش تلفات انسانی ساخته می‌شود بر تشدید روزافزون تقابل مسکو و ناتو تاکید دارد و روشن می‌سازد که کشورهای اروپایی به ضرورت آماده‌سازی جدی برای مواجهه با تهدیدات آینده پی برده‌اند.

از دید برخی کارشناسان، در صورتی که این کریدور به طور کامل اجرایی شود، با ایجاد زیرساختهای لجستیکی و قوانین عبور مرزی مشترک، امکان انتقال نیروها به نقاط حساس را فراهم می‌کند و از تأخیر در پاسخ‌دهی جلوگیری می‌کند، لذا، این اقدام اروپا را در برابر تهدیدات روسیه بازدارنده‌تر کرده و هماهنگی دفاعی اعضا را افزایش می‌دهد.

در واقع این ابتکار نشان‌دهنده یک درک کلیدی است: اروپا باید بتواند به سرعت و بدون موانع بوروکراتیک یا زیرساختی، نیروهایش را در سراسر قاره جابه‌جا کند. این کریدورها با هدف رفع گلوگاه‌هایی مانند پل‌های با ظرفیت کم، خطوط ریلی ناسازگار و مقررات پیچیده مرزی طراحی شده‌اند.

این پروژه تلاشی است برای تبدیل اروپا به یک "قلعه متحرک" که در آن تهدید در یک نقطه، با واکنع سریع و هماهنگ از کل اتحادیه مواجه می‌شود. این حرکت، گامی بلند به سوی اروپایی است که نه تنها از نظر اقتصادی، بلکه از منظر امنیتی نیز بیش از هر زمان دیگری به دنبال یکپارچگی و استقلال دفاعی است. 

خودکفایی نظامی و کاهش وابستگی به آمریکا

اقدام اخیر اروپایی‌ها ارتباط نزدیکی با سیاستهای آمریکا در چارچوب ناتو دارد و نمی‌توان آنرا از تأثیرات راهبردی واشینگتن جدا دانست.

در سالهای اخیر، واشینگتن بارها آمادگی خود را برای خروج از این ائتلاف اعلام کرده و متحدان اروپایی را برای اختصاص بودجه بیشتر به ناتو تحت فشار قرار داده که این موضوع باعث نگرانی کشورهای اروپایی شده که در صورت کاهش تعهد آمریکا، امنیت خود را چگونه حفظ خواهند کرد.

اروپایی‌ها با تجربه محدودیتها و تغییر رویکردهای واشینگتن به این نتیجه رسیده‌اند که برای تضمین امنیت و دفاع از سرزمین‌های خود، نیاز به مکانیسم‌های مستقل و هماهنگ دارند و تلاش‌های آلمان و فرانسه برای ایجاد ناتوی اروپایی نیز بخشی از همین رویکرد بوده و هدف از آن کاهش وابستگی به کمکهای واشینگتن و افزایش خودکفایی در حوزه دفاعی اروپا است و کریدور نظامی جدید نیز در راستای همان سیاست کلی طراحی شده‌اند. این اقدام نشان می‌دهد که اروپا در پی استقلال نظامی و کاهش تکیه مطلق به واشینگتن، آماده مقابله با چالش‌های امنیتی آینده است تا امنیت قاره سبز را تقویت نماید.

عبرت گرفتن از جنگ اوکراین

اقدامات اخیر کشورهای اروپایی بازتاب درسهای مهم و تجربه‌های منفی آنها از جنگ اوکراین است. هرچند از زمان بحران شبه‌جزیره کریمه در سال ۲۰۱۴، تقابل ناتو با روسیه آغاز شد اما حمله گسترده روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ اروپایی‌ها را غافلگیر کرد و ابتکارعمل را از دست آنها گرفت. هر چند اعضای ناتو به طرق مختلف اعم از «پیوستن به تحریمهای ضد روسیه و کمکهای تسلیحاتی» از کی‌یف حمایت کردند اما توانایی تصمیم‌گیری جمعی و هماهنگی کامل در سطح نظامی و اقتصادی برای تنبیه مسکو محدود بود. این عدم هماهنگی و تفاوت در رویکردها باعث شد حتی تحریم‌ها نتوانند اهداف استراتژیک غرب را به طور کامل محقق کنند.

تجربه این ناکامی‌ در اوکراین، اروپایی‌ها را متوجه ضرورت اقدام جمعی و هماهنگ پیش از وقوع بحران کرده است. از اینرو، ایجاد کریدور نظامی، در این چارچوب نه تنها با هدف تقویت آمادگی دفاعی و بازدارندگی اروپا انجام می‌شود بلکه نمادی از تلاش برای همگرایی نظامی در برابر تهدیدات احتمالی روسیه محسوب می‌شود تا در سریعترین زمان ممکن بتوانند در برابر دشمن دیرینه خود صف‌آرایی کرده و از غافلگیری که در اوکراین با آن مواجه شدند، جلوگیری کنند. 

در مجموع، با وجود صف‌آرایی کامل ناتو در برابر مسکو و ارسال صدها میلیارد دلار کمکهای مالی و تسلیحاتی به کی‌یف، اکنون پس از چهار سال نبرد موازنه میدانی همچنان به سود روسیه پیش می‌رود. بنابراین، با توجه به سیاستهای شکست خورده ناتو در اوکراین، ابتکارعمل هشت کشور اروپایی که از توان نظامی محدودتری برخوردارند، برای ایجاد «کریدور تحرک نظامی» نیز نمی‌تواند به ‌تنهایی نقش سپری امنیتی در برابر تهدیدات بالقوه روسیه ایفا کند. همچنین، مسکو با اتکا به زرادخانه گسترده و متنوع هسته‌ای خود، توان آنرا دارد که در لحظه‌ای حساس تمامی معادلات امنیتی اروپا را دگرگون سازد.