شکست مذاکرات استانبول | سایه بازگشت جنگ افغانستان و پاکستان

مذاکرات صلح پاکستان و افغانستان در استانبول در بحبوحه افزایش تنش‌های مرزی ناتمام ماند و نتوانست به نتیجه برسد. مقامات دو کشور اعلام کردند که مذاکرات صلح در استانبول بدون توافق پایان یافته است و طرفین یکدیگر را به خاطر شکست مذاکرات مورد انتقاد قرار دادند.

تنش‌ها در هفته‌های اخیر پس از درگیری‌های مرگبار مرزی که منجر به کشته شدن ده‌ها سرباز و غیرنظامی شد، تشدید شده است. دور جدید تنش در روابط پاکستان و افغانستان پس از انفجارهایی در کابل در ۹ اکتبر یعنی حدود یک ماه پیش آغاز شد و طالبان افغانستان این انفجارها را حملات پهپادی پاکستان اعلام کرد و قول انتقام داد. با این حال این درگیری‌ها پس از میانجیگری قطر در ۱۹ اکتبر برای برقراری آتش‌بس متوقف شد و آتش‌بس همچنان به قوت خود باقی مانده است.

اتهام زنی دو جانبه

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی دولت افغانستان، پاکستان را مسئول شکست مذاکرات دانسته و گفته است: «خواسته‌های پاکستان در مذاکرات غیرمنطقی بود و مذاکرات نتوانست ادامه یابد، جلسه پایان یافت و مذاکرات فعلاً متوقف شده است.» مجاهد در یک کنفرانس مطبوعاتی در شهر قندهار در جنوب افغانستان گفت که افغانستان «ناامنی منطقه را نمی‌خواهد و ورود به جنگ انتخاب ما نیست، اما اگر جنگی رخ دهد، ما حق دفاع از خود را داریم.»

مذاکرات دو روزه در استانبول، با میانجیگری ترکیه و قطر، سومین دور از مذاکرات صلح میان افغانستان و پاکستان بود که برگزار می‌شد.

مقامات پاکستانی از جمله «خواجه آصف»، وزیر دفاع پاکستان هم به شبکه جیو نیوز گفته است که «مذاکرات پایان یافته است» و در حال حاضر «هیچ برنامه‌ای برای مذاکرات دوباره وجود ندارد.» وی افزود که آتش‌بس تا زمانی که «از طرف افغانستان نقض نشود» برقرار خواهد ماند. پاکستان بارها حاکمان طالبان افغانستان را به پناه دادن به رهبران و اعضای گروه تحریک طالبان پاکستان (TTP)متهم کرده است. کابل در مقابل این اتهام را رد می‌کند و می‌گوید که اجازه نمی‌دهد از خاکش علیه کشورهای دیگر استفاده شود.

اگرچه گروه تحریک طالبان پاکستان از طالبان حاکم در افغانستان جداست، اما از متحدان نزدیک آن به شمار می‌رود و این گروه از زمان تصرف کابل توسط طالبان در سال ۲۰۲۱، جسورتر شده است.

سخنگوی طالبان افغانستان در کنفرانس خبری خود اتهامات مبنی بر اینکه افغانستان مسئول اقدامات تحریک طالبان پاکستان است را رد کرد و گفت که این گروه مدت‌ها پیش از حاکمیت طالبان افغانستان بوجود آمده است.

شکست مذاکرات در حالی رخ داد که مقامات افغانستان گزارش دادند که همزمان چهار غیرنظامی در درگیری‌های مرزی کشته و پنج نفر دیگر زخمی شده‌اند.

وزیر دفاع پاکستان هم گفته است که هیئت افغانستانی «بدون هیچ برنامه‌ای» در مذاکرات شرکت کرد و از امضای توافق‌نامه کتبی خودداری کرده و فقط بر تضمین‌های شفاهی اصرار دارد. او گفت: «آنها گفتند که به توافق شفاهی احترام می‌گذارند و هیچ برنامه یا امیدی برای دور چهارم مذاکرات وجود ندارد.»

بسته ماندن گذرگاه مرزی

در حال حاضر پاکستان بسیاری از گذرگاه‌های مرزی خود با افغانستان را بسته نگه داشته است، اگرچه گذرگاه اصلی تورخم را تا حدی بازگشایی کرده است تا پناهندگان افغان سرگردان بتوانند به خانه‌های خود بازگردند.

این بسته شدن مرزها مسیرهای حیاتی تجارت و ترانزیت افغانستان با پاکستان را مختل کرده و هزاران نفر را سرگردان کرده است. همچنین گفته شده است که صدها کامیون پر از کالا در دو طرف مرز معطل مانده‌اند و یکی از شلوغ‌ترین شریان‌های اقتصادی افغانستان برای اتصال به آسیای جنوبی و مرکزی قطع شده است.

در کنار محدودیت‌های مرزی، پاکستان در حال اجرای یک برنامه سراسری برای اخراج خارجی‌های بدون مدرک است که اکثر آنها از اهالی افغانستان هستند. مقامات می‌گویند از سال ۲۰۲۳ بیش از یک میلیون تبعه افغانستان به عنوان بخشی از طرح بازگشت به کشورشان به افغانستان بازگردانده شده‌اند.

پاکستان همچنین شاهد افزایش حملات شبه‌نظامیان بوده است که بسیاری از آنها توسط تحریک طالبان پاکستان، که توسط ایالات متحده و سازمان ملل متحد به عنوان یک سازمان تروریستی شناخته می‌شود، انجام شده است.

خطر شعله ور شدن دوباره جنگ

طبق گزارش سازمان ملل متحد، در جریان درگیری‌هایی که از اوایل اکتبر آغاز شد، ۵۰ غیرنظامی در سمت افغانستان مرز کشته و ۴۴۷ نفر زخمی شدند. انفجارهایی در کابل نیز حداقل پنج نفر را کشته است.

در مقابل ارتش پاکستان هم اعلام کرد که ۲۳ سربازش در حملات طالبان کشته و ۲۹ نفر دیگر زخمی شده‌اند، اما به تلفات غیرنظامیان اشاره‌ای نکرد.

با شکست مذاکرات آتش بس در ترکیه این خطر و نگرانی وجود دارد که باردیگر درگیری‌ها میان دو کشور شعله رو شود و تلفات در هر دو سوی مرز افزایش یابد. تماس بین دو کشور اکنون تا حد زیادی به حفظ و نظارت بر آتش‌بس محدود شده و خبری برای از سرگیری دوباره مذاکرات آتش بس نیست.