بازگشت بومرنگ آمریکا به سوی اروپا؟!

بیانیه اخیر اتحادیه اروپا در قبال نشست اخیر آلاسکا، نقطه آشکارساز خشم آنها نسبت به تبعات احتمالی این نشست برای کی یف و قاره سبز محسوب می‌شود. اروپاییان که قبل از برگزاری نشست آلاسکا در رایزنی‌های فشرده با مارک روبیو وزیر خارجه ایالات متحده دغدغه‌های راهبردی خود را در قبال صحنه نبرد کنونی بیان کرده بودند، اکنون نگرانی‌های خود نسبت به معامله گری دوجانبه واشنگتن-مسکو را بیش از پیش به واقعیت نزدیک می‌بیند!

سه جمله مهم در بیانیه اروپا

رهبران اروپایی در بیانیه‌ای بعد از دیدار پوتین و ترامپ در آلاسکا بر ضرورت ارائه تضمین‌های امنیتی قوی به اوکراین برای دفاع از حاکمیت و تمامیت ارضی آن تأکید کردند. در این بیانیه، به سه جمله کلیدی اشاره شده است:

" روسیه نمی‌تواند با تلاش‌های اوکراین برای پیوستن به اتحادیه اروپا و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) مخالفت کند. تغییر مرز‌های بین‌المللی با توسل به زور جایز نیست. نباید هیچ محدودیتی بر نیرو‌های مسلح اوکراین یا بر همکاری آن با کشور‌های ثالث اعمال شود. "

همین سه جمله کافیست تا نسبت به نگاه سلبی اروپاییان در قبال نشست آلاسکا واقف شویم. در جمله اول، به صورت غیرمستفیم فرمول واگذاری بخشی از منطقه دونباس و کریمه به روسیه در ازای انعقاد پیمان آتش بس به چالش کشیده شده است. با این حال ترامپ و پوتین مدتهاست بر سر این فرمول توافق کرده‌اند. به نظر می‌رسد یکی از نقاط تفاهم طرفین در نشست آلاسکا پذیرش همین قاعده بوده و به قول ترامپ، کی یف باید خود را برای واگذاری بخشی از خاک اوکراین به روس‌ها آماده کند. اگر پایان جنگ اوکراین صرفا منوط به همین گزاره شود، اروپاییان باز هم شکست خورده میدان خواهند بود. گسترش دامنه حکمرانی ژئو استراتژیک روس‌ها در خاک اروپا کابوس سختی برای ۲۸ عضو اروپایی پیمان آتلانتیک شمالی محسوب می‌شود. با این حال سه کشور دیگر عضو ناتو یعنی آمریکا، کانادا و ترکیه چندان نسبت به این موضوع حساسیتی ندارند.

خط قرمزی به نام عضویت اوکراین در ناتو

یکی از خطوط قرمزی که تعرض ناتو به آن منجر به شکل گیری جنگ اوکراین شد، تلاش برای عضویت این کشور در پیمان آتلانتیک شمالی بود. گسترش ناتو به شرق و خفگی ژئو پلی تیک روسیه، خط قرمز مسکو بوده و در مذاکرات آلاسکا نیز این موضوع محرز بوده است. بدون شک روسیه حتی در ازای الحاق بخشی از خاک اوکراین حاضر به تغییر این خط قرمز یا کمرنگ نمودن آن نیست. فراتر از آن برخی اعضای اروپایی ناتو اساسا با عضویت دائمی این کشور در جمع خود مخالف هستند. به عنوان مثال کشور فرانسه معتفد است در بهترین حالت ممکن اوکراین می‌تواند یک "شریک بااولویت"برای ناتو تلقی گردد. کشور‌هایی مانند مجارستان، اسپانیا، اسلوونی و یونان نیز ملاحظاتی در این خصوص دارند. آنها معتقدند عضویت اوکراین در پیمان آتلانتیک شمالی مترادف با فعالسازی خودکار بند ۵ اساسنامه ناتو در خصوص دفاع جمعی از اعضا قرار خواهد گرفت. قطعا این کشور‌ها قصد ندارند ریسک مواجهه مستقیم با روسیه، آن هم به واسطه کشورش که حداقل قرار است ۲۰ درصد از خاک کشورش را به روسیه واگذار کند متحمل شوند! چنین قاعده‌ای در خصوص عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا نیز صادق است. بسیاری از دولت‌های اروپایی در عین حمایت از طی شدن روند عضویت اوکراین در اروپای واحد، نسبت به تحقق مطلق این عضویت گارد بسته‌ای دارند. پذیرش یک کشور بحران زده (که هر لحظه می‌تواند در معرض جنگ دوباره قرار گیرد) در منظومه اروپا قطعا پیامد‌های مطلوبی برای قاره سبز ندارد! نباید فراموش کرد که اکثر اعضای اتحادیه اروپا به صورت همزمان در ناتو نیز عضویت دارند؛ بنابراین پیوستگی دو مجموعه (ناتو-اتحادیه اروپا) احتمال عضویت اوکراین در این دو مجموعه را تا حد بسیار زیادی کاهش داده است.

رمزگشایی از جمله جدید اروپاییان!

اما مهم‌ترین جمله‌ای که در بیانیه اروپاییان مورد توجه قرار گرفته، مربوط به احتمال اعمال محدودیت‌های تسلیحاتی علیه اوکراین (در دوران پساآتش بس) است. اروپاییان بدون آنکه وارد جزئیات شوند، می‌گویند نباید هیچ محدودیتی بر نیرو‌های مسلح اوکراین یا بر همکاری آن با کشور‌های ثالث اعمال شود! به راستی این جمله نشان دهنده چیست؟ آیا قرار است معامله‌ای میان واشنگتن و مسکو بر سر جلوگیری از تجهیز نظامی اوکراین در آینده صورت گیرد؟ پاسخ این سوال تاحدودی مثبت است! اروپاییان در جملات اخیرشان به صورت غیرمستقیم نگرانی خود را نسبت به اعمال تحریم‌های ثانویه آمریکا بر شرکت‌های وارد کننده تسلیحات نظامی پیشرفته (سلاح‌های سنگین) به اوکراین ابراز نموده‌اند. به عبارتی گویاتر، کشور‌های اروپایی عضو ناتو نگران آن هستند که آمریکا از توان خود در اعمال تحریم‌های ثانویه در مسیر تضمین دهی به روس‌ها در دوران پساجنگ اوکراین استفاده کند. نباید فراموش کرد که آمریکا عضو پیمان آتلانتیک شمالی بوده و علاوه بر تسلطی که بر دیگر اعضای این پیمان دارد، می‌تواند ابزار‌های تهدیدآمیزی را نیز در خصوص کنترل مناسبات تسلیحاتی اروپاییان و کی یف به کار گیرد.

روز‌های خوبی برای اروپا در پیش نیست!

شاید در بهترین حالت ممکن اروپاییان باید امیدوار به حضور دولتی دموکرات در آمریکا باشند که تعهدات ترامپ را در خصوص پایان دادن به جنگ اوکراین زیرپا بگذارد، اما در آن صورت نیز روس‌ها بهانه لازم برای مواجهه مجدد با اوکراین را پیدا خواهند کرد؛ بنابراین قاره سبز نگران بن بست راهبردی سختی است که به واسطه پیمان آتش بس احتمالی در جنگ باید پذیرای آن باشد. نوع ادبیات به کاررفته در بیانیه اروپاییان نشان می‌دهد که تقریبا هیچ یکی از نگرانی‌ها و دغدغه‌های آنها در نشست آلاسکا لحاظ نشده و به نوعی مارک روبیو وزیر خارجه ایالات متحده در این خصوص به اروپاییان بلوف زده است! بدون شک اعضای اروپایی ناتو پس از برگزاری نشست اخیر آلاسکا با نگرانی بیشتری نسبت به روز‌های گذشته تحولات محیطی و میدانی جنگ اوکراین را رصد می‌کنند. ترامپ از اینکه اروپاییان به اصلی‌ترین بازنده جنگ اوکراین تبدیل شوند ابایی ندارد، ضمن آنکه بار‌ها اصل وقوع نبرد اخیر را مصداق خطایی بزرگ و جبران ناپذیر از سوی دولت سابق آمریکا (دولت جوبایدن و دموکراتها) قلمداد کرده است. پیام نشست آلاسکا مشخص است: روز‌های خوبی برای قاره سبز در پیش نیست.