ماهيت يلدا «صله رحم» است نه مسابقه تجمل‌گرايي

از قدیم‌الایام رسم ایرانی‌ها در آخرین شب پاییز، دور هم نشستن و جشن‌های ساده خانوادگی بوده که با حافظ‌خوانی و قصه‌گویی و خوش و بش‌های صمیمانه همراه است؛ این شب که از روزگار کهن با عنوان «یلدا» نامگذاری شده و بلندترین شب سال هم هست، همیشه بهانه‌ای بوده برای شب‌نشینی‌ها و خوش‌نشینی‌های ایرانی که هرچند جزء رسوم دینی و اسلامی نیست و صبغه و سابقه‌ای کاملا ملی دارد، اما به دلیل روح و محتوای آن که صله‌رحم و تکریم بزرگتر‌ها و بهره‌گیری از تجربه‌های آنهاست، مورد احترام و استقبال متدینین هم بوده و همچنان هست. خانواده‌های ایرانی به بهانه این شب، با حضور در منزل بزرگتر‌های خانواده و فامیل و با پذیرایی‌های سنتی ایرانی، ساعاتی را به خواندن آیات و روایات و تفأل به دیوان لسان‌الغیب حافظ شیرازی و خواندن حکایت‌های شیرین گلستان و بوستان سعدی و امثال آن می‌گذراندند و در حال حاضر هم کم و بیش با همین محتوا به یلدانشینی می‌پردازند.

 

واضح و روشن است که وقتی چنین محافلی باعث تحکیم بنیان‌های خانوادگی و محبت قلبی و ارتباط بین اعضای خانواده و فامیل می‌شود، حتما مورد تایید آموزه‌های اسلامی است. می‌توان خیلی راحت و بی‌آلایش به بهانه چنین شبی، ساعاتی را با خانواده دور هم نشست و از کوله‌بار تجربه‌ها و خاطرات نسل قدیم بهره گرفت، از حال همدیگر مخصوصا بیماران خانواده و فامیل و آشنایان با خبر بود و به این بهانه، به کودکان و نسل جدید، خانواده‌دوستی و خانواده‌محوری را در عمل آموزش داد. مخصوصا در این دوره و زمانه که بار سنگین زندگی ماشینی و مشغلات روزمره از یک طرف و هجوم بی‌محابای فضای مجازی و جذابیت‌های آن از طرف دیگر، فرصت را برای «با هم بودن» و «برای هم بودن» گرفته است، شب «یلدا» فرصتی است تا قدری سرمان را از گوشی تلفن همراه و تبلت و رایانه بیرون بکشیم، گذشته‌های دور و نزدیکمان را به یاد بیاوریم و روحمان را سبک کنیم. با بهره گرفتن از معارف گرانسنگ قرآنی و میراث کهن ادبی، گعده‌های خانوادگی‌مان را پربارتر و شیرین‌تر کنیم و با خودمان تمرین کنیم که می‌توانیم اسیر زندگی ماشینی نباشیم و فرصت‌های با هم بودن را از دست ندهیم.

 

واقعیت تلخ و انکارناشدنی زندگی این روز‌های ما این است که به بهانه‌ها و دلایل بجا و نابجا، آنقدر درگیر کار و زندگی روزمره و حواشی آن هستیم که کمتر فرصت می‌کنیم که مانند سال‌های نه چندان دور، دور پدر و مادر و بزرگ‌تر‌ها جمع شویم و بگوییم و بشنویم؛ نتیجه چنین وضعیتی هم، خواه ناخواه سردتر شدن روابط، خستگی مفرط زیر بار زندگی ماشینی و فضای مجازی و در شرایط حادتر، افسردگی و تنش‌های روحی و اصطکاک در روابط خانوادگی خواهد بود؛ هرچند این حالت هم کم و زیاد دارد و در همه خانواده‌ها و اقوام به یک اندازه نیست، اما به هر حال خطر آن بیخ گوش زندگی همه ما مردمان امروز ایران‌زمین وجود دارد و هشدار می‌دهد. همه ما بار‌ها و بار‌ها این حرف را از بزرگتر‌ها شنیده‌ایم که می‌گویند، قدیمی‌ها چیز زیادی نداشتند، اما با همان داشته‌هایشان خوش بودند و از حال هم با خبر بودند. اما در این دوره و زمانه با وجود آنکه امکانات رفاهی زندگی به ظاهر بیشتر شده، اما بخاطر پیچیدگی‌های گاه و بیگاه شرایط اقتصادی و عادت‌های جدید رواج یافته در سبک زندگی، گاهی رضایت قلبی مطلوب و آرامش قابل قبول، در زندگی برخی آدم‌ها وجود ندارد؛ حالا و با همه این نکات هشداردهنده، شب یلدا فرصتی است برای تمرین دور شدن از چنین فضای فرسایشی و خسته‌کننده ای.

خطر تغییر ماهیت یلدا!

اما شب یلدا و فرصت‌های مشابه آن هم – اگر مراقبت نشود – می‌تواند فلسفه خودش را از دست بدهد و به قول برخی‌ها به «سوهان روح» تبدیل شود؛ اگر قرار باشد یلدای خانواده‌های ایرانی آمیخته به تجملات و مصرف‌زدگی یا چشم و هم‌چشمی شود، کاملا طبیعی است که نه تنها باعث آرامش و دلخوشی نخواهد شد، بلکه از راه رسیدن آن هم خودبخود باعث دغدغه خانواده‌ها می‌شود؛ بدون تعارف، در شرایط اقتصادی امروز با پسته کیلویی ۱۹۰ تا ۲۰۰ هزار تومان و بادام کیلویی ۱۱۰ هزار تومان به بالا و سایر تنقلات آجیلی که کف قیمت آن‌ها ۴۰ هزار تومان به بالاست، اصرار بر اینکه حتما سر سفره شب یلدا انواع و اقسام آجیل و بهترین و فاخرترین نوع میوه‌ها و شیرینی‌ها حاضر باشد، نه تنها درد مضاعفی بر درد‌های زندگی ماشینی و پردغدغه امروز اضافه می‌کند، که باعث آزار همسایگان و اقوامی هم می‌شود که زیر بار فشار اقتصادی بیشتر کمر خم کرده‌اند.

ماهیت یلدا «صله رحم» است نه مسابقه تجمل‌گرایی‌

می‌توان «یلدا» را به فرصتی برای مهربانی، معنویت و سادگی و بی‌پیرایگی تبدیل کرد، اگر واقعا بخواهیم. یادمان نرود مناسب‌هایی مانند شب یلدا فرصتی است برای پاسداشت فرهنگ اصیل دین مبین اسلام که در مفاهیمی مانند «صله رحم» معنا پیدا می‌کند. در واقع یلدا می‌تواند بهانه‌ای باشد برای کنارگذاشتن کدورت‌ها و سرکشی به بزرگان خانواده نه مسابقه‌ای برای تجمل‌گرایی که شبیه آن را می‌توان در عید نوروز و سایر مناسب‌های ملی و حتی مذهبی جستجو کرد؛ که رشد چنین پدیده‌ای می‌تواند منتهی به تغییر سبک زندگی ایرانی-اسلامی شود.