از تمایل جولانی تا نگرانی نتانیاهو | چالش عادی سازی روابط دمشق و تل آویو

عادی‌سازی روابط بین رژیم صهیونیستی و سوریه بار دیگر به صدر اخبار بازگشته است. اظهارات پی در پی مقامات آمریکایی، اسرائیلی و سوری فرصت‌ها و شرایط دستیابی به توافق عادی سازی روابط بین دو طرف را نشان می‌دهد، اما به نظر نمی‌رسد که عادی سازی روابط تل آویو و دمشق آن گونه که تبلیغات رسانه‌ای نشان می‌دهد، چندان هم آسان باشد.

پس از سقوط دولت بشاراسد، رژیم صهیونیستی به شیوه‌ای تحریک‌آمیز جنگی یکجانبه علیه سوریه را با بمباران اهداف نظامی در خاک سوریه آغاز کرده است، هرچند دولت جدید سوریه در مواجهه با این تجاوزات، اقدامی انجام نداده و واکنش تندی نداشته است. برخی عدم واکنش دولت جولانی در دمشق در برابر تجاوزات رژیم صهیونیستی را ناشی از قصد احمدالشرع(جولانی) برای عادی سازی روابط با تل آویو تفسیر کردند، اما آیا این عادی روابط به آسانی انجام خواهد شد؟

شرط و شروط اسرائیل در برابر دمشق

رژیم صهیونیستی تمایل خود برای دستیابی به توافق عادی سازی و صلح با سوریه را پنهان نکرده است. پیشتر «گیدئون ساعر»، وزیر امور خارجه اسرائیل در یک کنفرانس مطبوعاتی تأکید کرده بود که «بلندی‌های جولان بخشی ازاسرائیل باقی خواهد ماند.» ساعر گفت که اسرائیل در هیچ توافق صلحی با سوریه، درباره بلندی‌های جولان مذاکره نخواهد کرد، اما حاضر به گفتگو درباره عادی سازی روابط است.

چند روز پیش نیز، وزیرخارجه اسرائیل به کانال اسرائیلی iNews 24 گفته بود که اگر فرصتی برای امضای توافق صلح یا عادی‌سازی روابط با سوریه پیش بیاید، برای آینده اسرائیل مثبت خواهد بود، البته به شرطی که بلندی‌های جولان تحت کنترل اسرائیل باقی بماند.

همین کانال به نقل از یک منبع آگاه سوری اعلام کرد که اسرائیل و سوریه پیش از پایان سال ۲۰۲۵ توافقنامه صلح امضا خواهند کرد و این توافقنامه روابط را به طور کامل عادی خواهد کرد. این منبع خاطرنشان کرد که بلندی‌های جولان اشغالی به «پارک صلح» تبدیل خواهد شد. این منبع سوری گفت که طبق توافق مورد انتظار، اسرائیل به تدریج از تمام سرزمین‌های سوریه که طی یک سال گذشته پس از ۸ دسامبر  ۲۰۲۴ و سقوط دولت اسد اشغال کرده بود، از جمله قله کوه هرمون یا جبل‌الشیخ، عقب‌نشینی خواهد کرد.

در عین حال به نظر می‌رسد که صهیونیست‌ها همچنان به پیشینه حاکمان  جدید سوریه بدبین هستند و با توجه به فعالیت‌های بنیادگرایانه و تروریستی احمدالشرع در گذشته و عضویت وی در گروه‌های تروریستی داعش و جبهه النصره،  نگران نزدیک شدن به الشرع هستند. از همین رو نیز تل آویو، واشنگتن را واسطه خود در رابطه با سوریه قرار داده است.

گفتگوهای پشت پرده مقامات سوری

ماه مه گذشته نیز احمد الشرع، حاکم موقت سوریه، در یک کنفرانس مطبوعاتی در کاخ الیزه در فرانسه فاش کرد که مذاکرات غیرمستقیمی از طریق میانجیگران با اسرائیل در حال انجام است.

منابع آگاه همچنین پپیشتر به رویترز گفته بودند که اسرائیل و سوریه در تلاش برای کاهش تنش‌ها و جلوگیری از درگیری در منطقه مرزی، جلسات مستقیمی برگزار کرده‌اند.

حاکم فعلی سوریه بارها تأکید کرده است که سوریه هیچ تهدیدی برای هیچ طرف خارجی، از جمله اسرائیل، نخواهد بود. با این حال، رژیم صهیونیستی همچنان اقدامات تجاوزکارانه خود علیه سوریه را ادامه داده و علاوه بر بمباران شدید خاک سوریه، به سیاست‌های توسعه‌طلبانه خود در بلندی‌های جولان، قنیطره و سایر مناطق جنوب سوریه ادامه داده است. «توماس باراک»، فرستاده ویژه آمریکا در امور سوریه نیز به تازگی از مذاکرات بین دولت جدید سوریه و تل آویو خبر داده است، اما همچنان مسائل زیادی مبهم باقی مانده‌اند.

دلالی آمریکا

به نظر می‌رسد که دولت ترامپ نقش محوری در زمینه‌سازی برای توافق بین دمشق و تل‌آویو ایفا می‌کند. دولت دونالد ترامپ به رژیم جدید سوریه نزدیک است و حکومت جولانی را شایسته‌ترین گزینه برای برقراری صلح در سوریه پس از سقوط دولت بشاراسد می‌داند.

اوایل این ماه نیز، وب‌سایت آمریکایی اکسیوس به نقل از یک مقام اسرائیلی گزارش داد که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل از آمریکا خواسته است تا واشنگتن میانجی مذاکرات با دمشق باشد. به گفته این مقام اسرائیلی، نتانیاهو به دنبال یک توافق امنیتی با سوریه است که به یک توافق صلح جامع منجر شود.

در این میان به نظر می‌رسد دولت ترامپ نیز با تلاش برای عادی سازی روابط بین دمشق و تل آویو تلاش دارد تا این موضوع را یک دستاورد دیپلماتیک برای خود جا بزند و سیاست خارجی خود را موفق نشان دهد. اما به نظر نمی‌رسد که آمریکا به سادگی بتواند عادی سازی روابط دمشق و تل آویو را به پیش ببرد. این هدف از آن جا برای دولت ترامپ  مهم است که ترامپ در سایر اهداف سیاست خارجی خود از جمله توقف جنگ اوکراین و یا آتش بس در غزه تا کنون موفق نبوده است و از این رو کاخ سفید تلاش دارد تا عادی سازی روابط دمشق و تل آویو را به عنوان یک دستاورد بزرگ دیپلماتیک ترامپ جار بزند.

توافقنامه امنیتی بجای عادی سازی

برخی منابع سوری نزدیک به احمدالشرع که با الشرق الاوسط گفتگو کرده‌اند، به این روزنامه عربی گفته‌اند که با وجود مذاکرات غیرمستقیم بین سوریه و اسرائیل، اما دمشق هنوز آماده دستیابی به توافق دائمی با تل آویو نیست.

این منابع گفتند که سوریه خواستار پایان حملات و تجاوزات اسرائیل به خاک سوریه و بازگشت به توافق ۱۹۷۴ است، در حالی که اسرائیل می‌خواهد یک منطقه حائل ایجاد کند. این منابع سوری معتقدند که احتمالاً بجای توافق عادی سازی، یک توافق امنیتی جدید میان دو طرف امضا خواهد شد و این توافق راه را برای یک توافق صلح جامع در آینده هموار خواهد کرد. این منابع اظهار داشتند که بعید است توافق دائمی صلح به زودی به دست آید، اما احتمال دستیابی به توافق امنیتی میان تل آویو و دمشق بسیار بیشتر است.

«وائل العجی»، پژوهشگر سوری به الشرق الاوسط گفته است که صلح جامع سوریه با اسرائیل در حال حاضر خیلی زودهنگام است، چون دولت جدید سوریه اولویت‌های مهم‌تری دارد. دکتر سمیرعبدالله، مدیر دپارتمان تحلیل سیاست در مرکز مطالعات معاصر عربی نیز اظهار داشته است اگرچه توافق بین دو طرف در تل آویو و دمشق امکان‌پذیر است، اما این به معنای عادی‌سازی فوری روابط دو طرف نیست. عبدالله به الخلیج آنلاین گفت: «من معتقدم که می‌توان بین دو طرف به توافق رسید، اما درک این نکته مهم است که توافق به معنای عادی‌سازی فوری روابط نیست، چون دستیابی به عادی‌سازی روابط دمشق و تل آویو مستلزم حل چندین مسئله پیچیده به‌ویژه مسئله بلندی‌های جولان است که همچنان یک نقطه اختلاف اساسی میان دو طرف به شمار می‌رود.

عبدالله در ادامه گفت: در حال حاضر، سوریه پس از سال‌ها جنگ و ویرانی با چالش‌های عظیمی روبرو است. با توجه به شرایط فعلی، ضروری است که این کشور دوره‌ای از آرامش و ثبات را تجربه کند. این امر تنها از طریق بازسازی زیرساخت‌ها، احیای اقتصاد و جذب سرمایه‌گذاری محقق می‌شود و برای دمشق مسائل داخلی در حال حاضر اولویت بیشتری دارد.

بنابراین به نظر می‌رسد سوریه پیش از عادی سازی به سمت توافق امنیتی با تل آویو برای توقف بمباران‌ها حرکت کند و عادی سازی روابط دو طرف حداقل به صورت فوری و در کوتاه مدت چندان به واقعیت‌های روابط دو طرف نزدیک نیست.