رنیوم ۱۸۸؛ نماد بلوغ فناوری هسته‌ای ایران در خدمت پزشکی

تبیین:

فناوری هسته‌ای، از پیشرفته‌ترین و پیچیده‌ترین حوزه‌های علمی قرن حاضر محسوب می‌شود که نقشی کلیدی در توسعه پایدار کشور‌ها ایفا می‌کند. این فناوری تنها به تولید برق محدود نیست، بلکه در عرصه‌هایی، چون پزشکی، کشاورزی، صنعت، محیط زیست و تحقیقاتی گسترده نیز دارای کاربرد‌های ارزشمندی است. کشور‌های دارای زیرساخت هسته‌ای پیشرفته، توانسته‌اند با بهره‌گیری از ظرفیت‌های صلح‌آمیز این دانش، کیفیت زندگی شهروندان خود را ارتقاء دهند.

ایران نیز با بهره‌گیری از دانش متخصصان بومی، در سال‌های اخیر دستاورد‌های مهمی در زمینه فناوری‌های غیرنظامی هسته‌ای کسب کرده است. این پیشرفت‌ها، گواهی روشن بر ظرفیت علمی کشور در تبدیل دانش پیچیده هسته‌ای به کاربرد‌های ملموس و اثرگذار برای جامعه است؛ از تولید رادیودارو‌ها تا پرتودهی محصولات کشاورزی، از ساخت تجهیزات تصویربرداری تا توسعه کیت‌های تشخیصی و درمانی.

گامی نو در درمان تومور‌های پنهان؛ تولید رادیوداروی هدفمند برای مقابله با سرطان‌های نورواندوکرین

پژوهشگران ایرانی موفق به تولید یک رادیوداروی نوین با کاربرد تشخیصی و درمانی شده‌اند که می‌تواند نقطه عطفی در درمان تومور‌های نورواندوکرین باشد؛ تومور‌هایی که در بسیاری از موارد، تا مراحل پایانی بدون علامت رشد می‌کنند و شانس درمان زودهنگام را از بیماران می‌گیرند.

در روش نوین رادیوتراپی هدفمند، از ترکیباتی خاص موسوم به رادیودارو‌ها استفاده می‌شود که قادرند با دقت بالا، به گیرنده‌های سطح سلول‌های توموری متصل شوند. یکی از اصلی‌ترین ترکیبات مورد استفاده در این روش، اکترئوتاید و مشتقات آن است که به طور هدفمند به گیرنده‌های سوماتواستاتینی در سلول‌های نورواندوکرین متصل می‌شوند.

این گیرنده‌ها در این نوع تومور‌ها به مقدار زیادی بیان می‌شوند و از این رو، رادیوایزوتوپ‌هایی که به این ترکیبات متصل می‌شوند، می‌توانند بدون آسیب به بافت سالم، مستقیماً به بافت سرطانی برسند. در این پروژه، محققان ایرانی با بهره‌گیری از ایزوتوپ رنیوم-۱۸۸ (Re-۱۸۸)، یک رادیوداروی ترانوستیک (تشخیصی–درمانی) را تولید کرده‌اند. رنیوم-۱۸۸ از طریق ژنراتور‌های قابل‌حمل استخراج می‌شود و دارای دو ویژگی کلیدی است: تابش گامای ۱۵۵ کیلوالکترون‌ولت برای تصویربرداری پزشکی و تابش بتای پرانرژی ۲.۱۱ مگاالکترون‌ولت برای تخریب سلول‌های توموری. این ویژگی‌ها، آن را به گزینه‌ای ممتاز برای درمان هم‌زمان و شناسایی توده‌های سرطانی تبدیل کرده است.

محصول نهایی، به شکل کیت رادیودارویی قابل استفاده در مراکز پزشکی هسته‌ای طراحی شده و هدف اصلی آن، درمان بیماران مبتلا به تومور‌های نورواندوکرین در مرحله تشخیص و پس از آن است. با توجه به اینکه این نوع تومور‌ها معمولاً در مراحل اولیه بدون علامت هستند، استفاده از این رادیودارو می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثرتر بیماران منجر شود.

مرحله بعدی این پروژه، آغاز ارزیابی بالینی رادیوداروی تولیدشده بر روی بیماران است. در صورت تأیید نهایی، این رادیودارو می‌تواند جایگزینی بومی و اقتصادی برای نمونه‌های وارداتی شود و همزمان گامی مؤثر در مسیر درمان هدفمند سرطان و ارتقاء دانش پزشکی هسته‌ای کشور باشد.

تولید رادیوداروی مبتنی بر ایزوتوپ رنیوم-۱۸۸ در کشور، نشان‌دهنده ظرفیت بالای علمی و فناورانه ایران در حوزه پزشکی هسته‌ای و درمان‌های نوین سرطان است. این دستاورد نه‌تن‌ها می‌تواند به ارتقاء سطح درمان بیماران مبتلا به تومور‌های نورواندوکرین کمک کند، بلکه وابستگی کشور به نمونه‌های وارداتی را کاهش داده و راه را برای تولید سایر رادیودارو‌های پیشرفته هموار می‌کند.

در نگاهی وسیع‌تر، چنین پروژه‌هایی نمایانگر آن است که فناوری هسته‌ای در ایران، تنها در چارچوب پژوهش‌های تئوریک باقی نمانده و به‌طور واقعی در خدمت سلامت مردم قرار گرفته است. حمایت هدفمند از این‌گونه پروژه‌ها، می‌تواند هم‌زمان جایگاه علمی ایران را در جهان ارتقا دهد و تأثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی بیماران و پیشرفت دانش پزشکی کشور بگذارد.