پای درس خورشید یازدهم

تبیین:

 ولادت امام حسن عسکری (ع) مصادف است با روز هشتم ماه ربیع‌الثانی سال ۲۳۲ هجری قمری که در آن، یازدهمین پیشوای مکتب تشیع و حجت معصوم خداوند، در شهر مدینه چشم به جهان گشود. زندگی آن امام همام پُر از درس‌ها و آموزه‌های فردی و اجتماعی است.

دستگیری و خدمت به مردم از جمله آموزه‌هایی است که تمام امامان به آن تاکید زیادی می‌کردند. امام حسن‏ عسكرى‏ (ع) می‌فرماید: «دو خصلت است كه بالاى آن چيزى نيست. يكى ايمان به خداوند و دومى نفع رساندن به برادران دينى و انسانى».حجت‌الاسلام والمسلمین محمد نیلی، نویسنده و محقق اسلامی در مورد سیره عملی و رفتار امام حسن عسکری (ع) با مردم می‌گوید؛ «امام در تعریف دوست خوب، او را هم‌ردیف برادر دانسته‌اند و فرموده‌اند بهترین دوست و برادر کسی است که خطاهای تو را به عهده بگیرد و خود را در آن‌ها مقصر بداند.»

آن حضرت همانطور که با روی گشاده با مؤمنان رفتار می‌کردند، به شیعیان هم می‌فرمودند وظیفه آن‌هاست که با مؤمنان با اخلاق خوب و نیک برخورد کنند. به عبارتی ایشان به مؤمنان تکلیف می‌کنند که با برادران دینی خود با خلق و خوی پسندیده رفتار کنند. حتی به قدری درباره رفتار با مردم حساس بودند که می‌فرمایند: «در غم مردم محزون باشید و در شادی‌هایشان مسرور.» یعنی انسانی که شاد یا غمگین باشد، باید مراعات حال مردم را بکند چراکه در غیر این صورت افراد محزون با رفتار خنده او ناراحت می‌شوند و شادی افراد خوشحال را با غم و غصه‌اش از بین می‌برد.

این کارشناس دینی در مورد رفتار امام حسن عسکری (ع) با مخالفان خود نیز می‌گوید: «امام حسن عسکری علیه السلام در برابر همه مردم رفتار سنجیده‌ای داشتند. حالا فرقی نمی‌کرد آن افراد با ایشان رفتار خوبی داشتند یا بد. جعفر کذاب از برادران امام بود که رفتار درستی با ایشان نداشت اما حضرت همیشه با احترام با او برخورد می‌کردند. در خصوص رفتار امام با دشمنان، از امام حسن عسکری علیه السلام نقل شده که فرمودند: سازش و مدارا با مردم نااهل و مخالف بهتر از هر صدقه‌ای است چرا که در این صورت با ملاحظه رفتار مناسب شما ممکن است همان دشمن به دوست تبدیل شود و به اسلام روی آورد.»

امام یازدهم درباره مراقبت از زبان و بیان نیز فرموده‌اند: «قلب احمق در دهان اوست و زبان حکیم و عاقل در قلب او.» قلب در اینجا به معنی اندیشه هم به کار می‌رود؛ بدین گونه که احمق قبل از آنکه تفکر کند، حرف می‌زند و آدم عاقل بعد از اندیشه لب به صحبت می‌گشاید. حضرت در ادامه حدیث نکته جالبی را مطرح می‌فرمایند: «دقت در سخن گفتن، نشانه فرد مؤمن است.».

البته سبک زندگی ایشان در رابطه با مسائل خانوادگی نیز درس‌آموز است و می‌تواند الگوی بسیار آموزنده ای برای شیعیان باشد. بر اساس روایات و نقل‌های معتبر حدیثی، آن حضرت با اعضای خانواده خود به راحتی ارتباط برقرار می‌کردند. امام حسن عسکری علیه‌السلام همواره به فرزندشان احترام می‌گذاشتند و اطرافیانشان را هم به رعایت حال حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف سفارش می‌کردند. ایشان در خصوص رفتار با فرزندان مطالب ارزنده‌ای دارند. از جمله روایتی از آن حضرت نقل شده که فرموده‌اند: «با فرزندانتان طوری رفتار نکنید که نسبت به شما جری شوند. حتی با یکدیگر طوری برخورد نکنید که فرزندانتان احساس کنند می‌توانند مقابلتان بایستند. چون در این صورت وقتی به بزرگ‌سالی رسیدند طوری رفتار خواهند کرد که مجبورید آن‌ها را نفرین کنید.»

در حقیقت ایشان در این حدیث، تربیت کودک را به گونه‌ای توصیف و تبیین می‌کنند که در نهایت پدر و مادر هم مسئول رفتار خود می‌شوند. به عبارت دیگر بازتاب رفتار پدر و مادر نه تنها با فرزند بلکه با همدیگر در آینده فرزند مؤثر است.

این ها فقط نمونه ای است از سبک زندگی امامی که پدر امام زمان ما هستند و تلاش زیادی نیز برای آماده کردن مردم برای دوران غیبت ایشان داشتند. طبق منابع اسلامی یکی از فعالیت‌های مهم حضرت عسکری (ع)، زمینه‌سازی ایشان برای آگاهی شیعیان از چگونگی دوران غیبت و نحوه رابطه با حضرت مهدی (عجل‌الله‌فرجه) بوده است. در فضیلت و شناخت مهدی موعود (عج) احادیث فراوانی وجود دارد که از پیامبرخدا (ص) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) صادر شده است اما تأکید حضرت عسکری (س) بر این امر تأثیر بسزایی داشت. تدبیر امام حسن عسکری (ع) سبب شد شیعیان علاوه بر آن‌که با آثار و برکات ولی خدا در غیبت آشنا شوند، از معارف مهدویت نیز به بهترین شکل ممکن آگاهی یابند. تمثیل‌های امام عسکری (علیه‌السلام) در مورد مهدی موعود و توضیح ویژگی‌های بارز فرزند بزرگوار خود با استناد به آیات قرآن، حجت را برای همگان تمام کرد.