درحالی که کشور ما با ناترازی ۱۸ هزارمگاواتی برق روبه‌رو است، به نظر می‌رسد که توسعه برق تجدیدپذیر کلید حل این مشکل است.

تبیین:

در حال حاضر کشور ما با ناترازی 18 هزار مگاواتی برق روبه‌رو است که این مشکل به‌ویژه در فصل تابستان برای صنایع ما مشکل‌ساز شده و باعث کاهش تولید، کاهش صادرات و نتیجتاً کاهش درآمد ارزی و چالش‌های اقتصادی در کشور شده است. این موضوع همچنین باعث قطعی برق خانوار نیز شده و رفاه اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده است. برای درک بهتر این عدد ناترازی باید بدانیم که 18 هزار مگاوات کسری معادل مصرف برق دو یا سه کشور همسایه است.

درحالی که تقریباً همه متخصصان این حوضه توسعه برق تجدیدپذیر در ایران را راهکار خروج از این چالش می‌دانند، ایران در توسعه این انرژی‌ها به‌ویژه در حوزه‌های خورشیدی و بادی، در مقایسه با کشورهای منطقه به کندی پیش می‌رود. این عدم توجه به منابع انرژی پایدار، به‌رغم پتانسیل‌های عظیم طبیعی ایران، تاثیرات منفی بر اقتصاد، محیط زیست و نقش ایران در رقابت‌های منطقه‌ای انرژی گذاشته است.

ایران و پتانسیل‌های تجدیدپذیر

ایران به‌عنوان کشوری که منابع عظیم انرژی خورشیدی و بادی دارد، از نظر توسعه این نوع انرژی‌ها می‌تواند نقش محوری در منطقه داشته باشد. به گفته شینا انصاری؛ رییس سازمان حفاظت محیط زیست، «بیش از 300 روز آفتابی در سال و وجود مناطق بادی در بخش‌های مختلف، فرصت‌های قابل‌توجهی برای تولید برق تجدیدپذیر در ایران فراهم می‌کند». با این حال، سهم برق تجدیدپذیر از تولید برق ایران همچنان بسیار پایین و کمتر از 5 درصد است.

عوامل محدودکننده در ایران

چندین عامل مهم باعث عدم پیشرفت توسعه برق تجدیدپذیر در ایران شده است:

وابستگی به سوخت‌های فسیلی: ایران به دلیل دارا بودن ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی، بخش عمده‌ای از انرژی خود را از این منابع تأمین می‌کند. این وابستگی تاریخی به سوخت‌های فسیلی باعث شده تا سرمایه‌گذاری‌های کافی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام نشود.

تحریم‌های بین‌المللی: تحریم‌های اقتصادی که ایران با آن مواجه است، دستیابی به فناوری‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری خارجی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر را با مشکل مواجه کرده است.

عدم ثبات سیاست‌گذاری‌ها: یکی از چالش‌های اصلی ایران در حوزه انرژی تجدیدپذیر، نبود سیاست‌های پایدار و بلندمدت در این زمینه است. تغییرات مداوم در قوانین و نبود برنامه‌های مشخص برای تشویق بخش خصوصی، سرعت توسعه این نوع انرژی‌ها را کاهش داده است.

تجدیدپذیرها و ‌آلودگی هوا

این کم‌توجهی به انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورمان در حالی است که تولید برق از سوخت‌های فسیلی از دلایل اصلی آلودگی هوای کشور ماست و در ماده 19 قانون هوای پاک نیز قرار بود 30 درصد برق کشور از این منابع تأمین شود.

پیشرفت کشورهای منطقه در حوزه انرژی تجدیدپذیر

درحالی که ایران در توسعه انرژی تجدیدپذیر با مشکلات مواجه است، کشورهای منطقه به‌ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، ترکیه و عمان سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این زمینه انجام داده‌اند:

عربستان سعودی: این کشور برنامه‌های بلندپروازانه‌ای مانند "چشم‌انداز 2030" را به‌عنوان راهی برای کاهش وابستگی به نفت آغاز کرده است. پروژه‌هایی مانند "نیوم"، یک شهر پایدار با انرژی‌های تجدیدپذیر، و پروژه‌های بزرگ تولید برق خورشیدی و بادی نمونه‌های بارزی از تلاش‌های عربستان در این زمینه هستند.

امارات متحده عربی: امارات یکی از پیشگامان منطقه در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. پروژه "نور" در ابوظبی به‌عنوان بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی جهان شناخته می‌شود و امارات با بهره‌برداری از این پروژه‌ها قصد دارد تا سال 2050 حدود 50 درصد از برق خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کند.

ترکیه: این کشور نیز در سال‌های اخیر به‌طور قابل توجهی در انرژی‌های تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرده است. ترکیه از مزیت منابع آبی و بادی خود استفاده کرده و اکنون 42 درصد از برق خود را از این منابع تأمین می‌کند.

عمان: به گفته وزیر انرژی و معادن عمان، منابع تجدیدپذیر نقش 20 درصدی در تأمین برق این کشور داشته و قرار است این سهم تا سال 2040 به 39 درصد برسد.

تجدیدپذیرها به سرعت وارد مدار می‌شوند

در رابطه با این موضوع، محمد امین زنگنه؛ دبیر انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر به تسنیم می‌گوید: کشور چین تنها در روزهای کاری، روزی 1000 مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر وارد مدار کرده است. درواقع چین در 18 روز تمام ناترازی کشور ایران را جبران کرده است. این نشان می‌دهد که نیروگاه تجدیدپذیر خیلی سریع وارد مدار می‌شوند. در آلمان هم که مساحت خاکش کمتر از ما و هم منابع خورشیدی‌اش از کشور ما کمتر است، همین پتانسیل 81 هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی تأسیس کرده است.

وی ادامه داد: ما در سراسر ایران پتانسیل داریم و این پتانسیل در تمام کشور ما گسترده است و هر استانی که دست بگذارید، می‌تواند مکانی برای توسعه انرژی خورشیدی و بادی یا زیست‌توده و زمین گرمایی باشد. دولت ناگزیر است بخش عمده‌ای از ناترازی برق و باد نیروگاه‌های تجدیدپذیر برطرف کند و به ناچار باید سرمایه‌های بخش خصوصی را به کار بگیرد. اصلاً دولت خودش پولی ندارد که نیروگاه تأسیس کند پس مجبور است از سرمایه بخش خصوصی استفاده کند اما در استفاده از این سرمایه یک نکته وجود دارد.

دبیر انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر با اشاره به این نکته مهم افزود: وقتی بخش خصوصی در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کند اما بعد از 4 سال پولش را می‌گیرد چرا باید این سرمایه‌گذاری ادامه پیدا کند؟

از صادرات برق مغفول ماندیم

زنگنه درباره صادرات برق تجدیدپذیر نیز گفت: در زمینه صادرات در میان کشورهای همسایه، بازار ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان را داریم. یکی از بزرگترین دالان‌های بادی دنیا در شرق کشور ما و در نواحی مرزی بین پاکستان و افغانستان است؛ ما اگر می‌خواستیم از این ظرفیت استفاده کنیم، می‌توانستیم به راحتی توربین بادی در آنجا بگذاریم و برق تولید شده را صادر کنیم. با این کار می‌توانستیم ارزآوری کنیم و از این ارز برای واردات تجهیزات تجدیدپذیر استفاده کنیم. اگر صادرات انجام می‌شد، می‌توانستیم دیپلماسی انرژی را با ارسال برق تجدیدپذیر به کشور‌های منطقه به شکل دیگری پیش ببریم.

چاره‌ای جز توسعه تجدیدپذیرها نیست

وی خاطرنشان کرد: ما امسال 18 هزار مگاوات ناترازی داشتیم و اگر روند تولید و توزیع ما با همین رشد مصرفی که در چند سال اخیر داشتیم، ادامه پیدا کند این ناترازی تا پایان برنامه توسعه به عددی نزدیک به 35 هزار مگاوات می‌رسد. ما اکنون می‌توانیم نزدیک به 70 هزار مگاوات برق تولید کنیم و قرار است در چند سال آینده به 30 هزار مگاوات ناترازی برسیم. در 20 سال آینده باید ظرفیت تولید برقمان را دو و نیم برابر کنیم. شما ببینید در رابطه با چه عدد و رقم‌هایی صحبت می‌کنیم و اگر این اتفاق نیفتد کشور به چه روزی خواهد افتاد.