گشایش LC میان نظام بانکی ایران و روسیه

پایگاه رهنما:

 تحریم اقتصادی آمریکا علیه ایران از ۴۰ سال پیش بوده و چیز جدیدی نیست. با این وجود، تشدید تحریم‌های ظالمانه به ابتدای دهه‌ی ۱۳۹۰ باز می‌گردد و کمپین فشار حداکثری جمهوری‌خواهان -پس از روی کار آمدن ترامپ- نقطه‌ی اوج تحریم‌ها بود. تا جایی که گفته می‌شود تحریم‌های آمریکا علیه ایران، شدید‌ترین تحریم‌های اقتصادی طول تاریخ هستند. اما آیا تحریم‌ها موفق بودند!؟ جواد صالحی اصفهانی و همکارانش در کتاب «HOW SANCTIONS WORK» توضیح داده‌اند که اگر چه تحریم‌ها به اقتصاد ایران آسیب زدند و فقر را گسترش دادند، اما هرگز نتوانستند اراده‌ آمریکا را بر اراده‌ ملت ایران تحمیل کنند و اتفاقاً ملت ایران پس از فشار حداکثری بر مقابله با آمریکا تاکید کرده‌اند. صالحی اصفهانی همچنین معتقد است تجارت جهانی، کالایی عمومی است که در طی هزاران سال توسط بشر ایجاد و کشف شده و کشوری مثل آمریکا حق ندارد با سوء استفاده از ارز جهان‌روای خود، سایر کشورها و ملت‌ها را از تجارت با یکدیگر منع کند. با این حال تاکنون تجارت ایران در فضای غیررسمی (و به کمک تراستی‌ها، با دور زدن تحریم‌ها) انجام می‌شد. گشایش ال‌سی بین ایران و روسیه اما اولین گام رسمی در بی‌‎اثر کردن تحریم‌های بانکی است. در گزارش حاضر، به این اتفاق مهم پرداخته‌ایم.

• گسترش دیپلماسی بانکی

پس از سفر محمدرضا فرزین -رئیس کل بانک مرکزی- به روسیه با هدف افزایش همکاری‌های پولی و بانکی با این کشور و همچنین تقویت مناسبات در چارچوب توافقنامه تجارت آزاد میان ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، جلسه‌ای میان مدیران بانکی ازبر بانک روسیه و بانک ملی ایران برگزار شد و در پی آن خط اعتباری به ارزش ۶ و نیم میلیارد روبل برای واردات کالاهای اساسی از روسیه برای ایران ایجاد شد. همان زمان قرار شد این خط اعتباری از طریق ازبر بانک روسیه و بانک ملی ایران جهت تامین مالی واردات کالاهای اساسی و مورد نیاز کشورمان صورت گیرد. این خط اعتباری ۶.۵ میلیارد روبلی، پیرو توافقات و قراردادهای منعقد شده کارگزاری میان دو بانک به صورت حداقلی و به عنوان شروع عملیات بانکی است و پیش‌بینی‌ها از گسترش این نوع ارتباط بانکی حکایت می‌کنند. لازم به ذکر است، این گشایش اعتباری اولین گام مهم در راستای توسعه همکاری ایران و روسیه بعد از امضای توافق‌نامه تجارت آزاد با اوراسیاست. توسعه روابط پولی و بانکی بین ایران و روسیه به تاکید روسای جمهور دو کشور صورت گرفت و ضرورتی اجتناب‌ناپذیر و مقدمه و زیرساخت توسعه تجارت فی‌مابین است.

• گشایش LC

در همین راستا اتفاقی جدید افتاد و به طور مستقیم، LC میان بانک‌های ایرانی و روسی گشایش یافت. ارزش این LC گشایش شده میان ایران و روسیه «برای شروع» ۱۷ میلیون یورو است و با شرط پرداخت مدت‌دار جهت واردات استفاده می‌شود. این گشایش اعتبار، امکان خرید آسان و اعتباری توسط تجار ایرانی از کشور روسیه را فراهم کرده است و به تسهیل امر واردات به کشور کمک می‌کند. این اقدام عملاً بیش از پیش می‌تواند تحریم‌های بانکی ایالات متحده را خنثی کند. علیرضا پیمان‌پاک، قام مقام وزیر جهاد کشاورزی در امور تجارت و تنظیم بازار و رئیس پیشین سازمان توسعه‌ی تجارت در  صفحه شخصی خود در فضای مجازی در مورد این اتفاق مهم نوشت: «خرید اولین محموله کالای اساسی در قالب گشایش اعتبار اسنادی(LC) بین بانک‌سپه و بانک VTB روسیه؛ فرصتی برای تعاملات جدید تجاری کشورهایی که تعاملات ارزی این بانک با آن‌ها مستقیم فعال است؛ چین، هند، حوزه Asean، آذربایجان، ارمنستان، بلاروس و قزاقستان از جمله آن‌ها هستند.» بنا بر اظهارت پیمان‌پاک، دیگر این شبهه که «مگر تجارت بین ایران و روسیه چقدر است!؟» محلی از اعراب ندارد، چون روسیه می‌تواند دروازه‌ای برای پرداخت‌های تجاری ایران و بسیاری از کشورها -از جمله چین- باشد.

• کاهش هزینه‌های مبادله

محسن کریمی -معاون بین‌الملل بانک مرکزی- نیز در همین راستا با اشاره به اینکه در گذشته بازرگانان در تجارت مجبور به استفاده از کانال‌های غیررسمی مثل حواله، صرافی‌ها و دلالان بودند که هزینه و ریسک بسیار بالای داشت، گفت: گاهی اصل سرمایه آنها از بین می‌رفت و یا اینکه زمان انتقال ارز تا ۶ ماه طول می‌کشید. اما با قرارداد دوجانبه‌ای که در سفر رئیس کل به روسیه امضا شد، مبادله بین دو کشور با ارز‌های ملی و محلی انجام می‌شود و خط اعتباری ۱۷ میلیون یورویی نیز برای استفاده تجار راه‌اندازی می‌شود. وی در توضیح بیشتر تشریح کرده است که در این اتفاق مهم خط معاوضه نقدینگی میان بانک‌های مرکزی ایران و روسیه نهایی شده و در واقع تنها یک خط اعتباری نیست بلکه یک خط سوآپ و مبادله ارزی ایجاد شده است. کریمی اظهار کرده است که با این امکان، حجم تجارت ایران و روسیه که اکنون حدود ۱.۵ میلیارد دلار است در سال آینده به ۲ میلیارد دلار افزایش پیدا می‌کند. بنا بر اظهارات کریمی نیز می‌توان نتیجه گرفت که این ارتباط تجاری، هزینه‌های مبادله خارجی ما را کاهش خواهد داد. همچنین می‌توان امیدوار بود دولت بتواند ارز حاصل از صادرات را بیش از پیش در اختیار بگیرد.

• مهار نرخ ارز

اما اثر این اتفاق مهم، بر بازار ارز چه خواهد بود!؟ مجید شاکری -کارشناس مالیه حکمرانی- با اشاره به ایجاد خط اعتباری و گشایش LC برای ایران در روسیه معتقد است: در روابط با روسیه باید یک برنامه توسعه صنعتی فراهم کنیم تا کالا‌های متنوع‌تر (البته غیراز حوزه انرژی) به روسیه صادر کنیم و کسری مزمن تجاری را تعدیل کنیم، در این شرایط آزاد شدن خط اعتباری و LC به سود ما خواهد بود. این پژوهشگر ارشد حوزه‌ی ارز همچنین بیان داشت: در کوتاه مدت این خط اعتباری و باز کردن LC و کار‌هایی شبیه به این موضوعات مفید است و توصیه می‌شود و می‌تواند کسری‌های حوزه روبل را بر طرف کند. مجید شاکری در پایان تاکید کرد: این اتفاق دو نتیجه به همراه دارد، اول اینکه به عنوان یک منبع روبل برای ما محسوب می‌شود و دوم اینکه شکل قالب تسویه ایران با روس‌ها در حوزه درهم است و فشار را از روی درهم برمی‌دارد.

• جمع‌بندی

نتیجه آنکه تیغ تحریم‌های آمریکایی در آینده بیش از پیش از کار خواهد افتاد و اقتصاد ایران عملاً می‌تواند تحریم‌ها را تا حد زیادی خنثی کند. این خنثی‌سازی اگر با اقدامات اصلاحی در اقتصاد داخلی همراه باشد، می‌تواند وضعیت قدرت خرید و رفاه عمومی را به سرعت بازسازی کند و عقب‌ماندگی‌های دهه‌ی ۱۳۹۰ جبران خواهد شد. همچنین تجربه‌ی LC بین ایران و روسیه و خنثی‌سازی تحریم‌های بانکی دلیل دیگری است برای اثبات این ادعا که در دولت‌های یازدهم و دوازدهم، می‌شد با وجود تحریم‌های آمریکایی اقدامات مثبتی در حوزه‌ی اقتصاد رقم زد. این در حالی است که در عمل، نگاه غرب‌گرای حاکم بر سیاست خارجی، ظرفیت‌های تغییر نظم بین‌الملل را ندید و نتوانست آن‌طور که باید از ظرفیت کشورهای شرقی برای بهبود عملکرد اقتصاد ایران استفاده کند. سیاست ترجیح شرق به غرب در تجارت خارجی و همچنین سیاست همسایگی در آینده، آثار مثبت بیشتری در اقتصاد ایران به‌جای خواهند گذاشت.