درس گفت وگو با خارج

پایگاه رهنما:

مسیری که دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۰ آغاز کرد، با سرعت قابل توجهی در سال ۱۴۰۱ ادامه یافت. در سال ۱۴۰۰دو دیدگاه «نگاه به شرق» و «نگاه به غرب» در ایران تعدیل شد و دیدگاه «بینابینی» به جهان شکل گرفت؛ دیدگاهی که بر حفظ تعادل در نگاه به غرب و شرق تاکید داشت؛ سند راهبردی ۲۵ سال با چین و ۲۰ ساله با روسیه، تکاپوی دیپلماتیک برای رفع اختلافات با غرب بر سر توافق هسته‌ای، تلاش برای همکاری نزدیک با همسایگان، کشورهای حوزه کارائیب و آمریکای لاتین از جمله الگوهای رفتاری برای توازن‌بخشی به روابط خارجی به شمار می‌رفت. در سال ۱۴۰۱ اگرچه به خاطر تداوم و تشدید تحریم‌های ضدایرانی از سوی آمریکا و اروپا، ترمیم روابط آن گونه که انتظار می‌رفت، پیش نرفت اما درهای دیپلماتیک برای حل اختلافات باز ماند. از این رو شاهد تردد دیپلماتیک مقامات تهران- بروکسل و همچنین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بودیم.

پروژه انزواسازی

هدف حداکثری آشوب، براندازی نظام و هدف حداقلی، انزوای ایران در جامعه بین‌الملل بود. بر همین اساس، ایران در روز چهارشنبه ۲۳ آذر از کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد به پیشنهاد آمریکا اخراج شد. «لیندا گرینفیلد» نماینده دائ م آمریکا در سازمان ملل متحد گفت: «کار کمیسیون مقام زن مبارزه با تبعیض علیه زنان است. عضویت ایران در این کمیسیون، لکه ننگی برای این نهاد است. فعالان حقوق زنان و معترضان در ایران به صراحت از ما خواستند که جمهوری اسلامی از کمیسیون مقام زن اخراج شود. بعضی از آنها همین حالا در این سالن هستند. بیایید طرف آن‌ها بیاستیم.» جیک سالیوان،‌ مشاور امنیت ملی کاخ سفید، اخراج جمهوری اسلامی از کمیسیون مقام زن را تاریخی و در پاسخ به سرکوب سیستماتیک زنان و دختران از سوی حکومت ایران خواند. سالیوان گفت: «این رای یک نشانه دیگر از اجماع درحال رشد بین‌المللی علیه ایران و مطالبه پاسخگویی است.» این خبر با واکنش گسترده‌ای میان معارضین خارج نشین همراه بود. رضا پهلوی گفت: «زنان ایران از اولین قربانیان جمهوری اسلامی بودند... امروز، آنها موفق شدند تا جمهوری اسلامی را از جایی که به آن هرگز تعلق نداشت، یعنی کمیسیون مقام زن ملل متحد حذف کنند.» نازنین بنیادی در حساب توییتری خود نوشت که  اخراج ایران از کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد مدیون تلاش‌های خستگی‌ناپذیر فعالان حقوق زن و فراخوان‌های متعدد جهانی بوده است. علی‌نژاد در توییتی نوشت: «جای شما در دادگاه‌های بین‌المللی است نه سازمان‌های جهانی.» اسماعیلیون نیز نوشت: «دشمنان زن، زندگی و آزادی را از کمیسیون مقام زن در سازمان ملل اخراج کردند.»

توسعه همکاری‌های آسیایی؛ همسایگان در اولویت

دولت سیزدهم در عرصه سیاست خارجی اولویت خود را گسترش روابط با همسایگان قرار داده و پیگیری این سیاست منجر به بهبود روابط ایران با بسیاری از کشورهای منطقه و افزایش مراودات اقتصادی با آنها شده‌است که در ادامه به مصادیقی از آنها در سال ۱۴۰۱ اشاره خواهد شد. امضای ۹ سند بین ایران و ترکمنستان در حضور رؤسای‌جمهوری دو کشور در مجموعه فرهنگی - تاریخی سعدآباد (۲۵ خردادماه)، حضور رئیسی در ترکمنستان با هدف توسعه قرارداد سه‌جانبه و شرکت در نشست سران کشورهای ساحلی دریای خزر (۸ تیرماه)، هفتمین اجلاس سران کشورهای ضامن روند آستانه (ایران، ترکیه و روسیه) و امضای ۸ سند بین ایران و ترکیه(۲۸ تیرماه)، امضای یادداشت تفاهم اقتصادی بین ایران و ارمنستان (۱۰ آبان‌ماه) و همچنین رشد ۲۰ درصدی تجارت ایران و عراق در سال ۱۴۰۱ به دنبال تشدید مراوادات دیپلماتیک تنها چند مورد از مصادیق تقویت همکاری‌ها با همسایگان به شمار می‌رود. تحول مهمی که در دولت سیزدهم در سال ۱۴۰۱ اتفاق افتاد به ترمیم و تقویت مناسبات با بازیگران منطقه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ارتباط می‌یابد که امضای ۱۲ سند همکاری بین ایران و عمان در جریان سفر خردادماه رئیسی به مسقط مصداقی از این تحول است. به طوری که قرار شد تهران و مسقط در حوزه‌های سیاسی، روابط اقتصادی و تجاری، انرژی، حمل و نقل، علمی، محیط زیست، ورزشی و همکاری‌های دیپلماتیک با یکدیگر همکاری نزدیکی داشته‌ باشند.

دستاوردهای توافق با ریاض

روابط ایران و عربستان در یک قرن اخیر فراز و نشیب زیادی را تجربه کرده و بعضاً تا حد اتحاد راهبردی و گاهاً تا مرز دشمنان خونی، پیش رفته است. در تازه‌ترین مورد، توافق پکن برای از سرگیری روابط دوجانبه دو کشور پس از ۷ سال، مهم‌ترین اتفاقی است که در حوزه روابط سیاست خارجی کشور و تحولات منطقه‌ای اتفاق افتاده است. این توافق اولیه برای سرگیری روابط سیاسی دو کشور، موجی از واکنش‌ها و تحلیل‌های مختلف را در پی داشته است. درحالی‌که عده‌ای از تحلیل‌گران با ذوق‌زدگی چشم‌انداز و بدیل‌های متنوعی برای آینده روابط ایران و عربستان ترسیم می‌کنند؛ در مقابل عده‌ای این توافق را یک توافق محدود امنیتی قلمداد می‌کنند که از حیطه مسائل امنیتی فراتر نمی‌رود و نمی‌تواند یخ روابط ایران و عربستان را به دلیل اختلاف‌های وسیع ژئوپلیتیکی آب نماید. در میان این دو رویکرد ضدونقیض، عده‌ای از تحلیلگران واقع‌بین نیز معتقدند که باید حوزه روابط بین‌الملل را یک حوزه موضوعی قلمداد کنیم و ایران و عربستان ممکن است در بسیاری از موضوعات با هم اختلاف داشته باشند، اما در برخی حوزه‌ها نیز دارای منافع هم‌گرا و مشترکی هستند که می‌توانند در این حوزه‌ها با هم همکاری داشته باشند. یکی از مصادیق روشن و بسیار خوب و موفقیت سیاست راهبردی دولت سیزدهم در گسترش همکاری‌ها با کشورهای منطقه و برقراری و گسترش همکاری‌ها توافق با عربستان است. این موضوع نشان می‌دهد دولت سیزدهم موفق شد با توانمندی و اقتدار در این صحنه ظاهر شود و طرف‌هایی را که با دیکته‌ها و القائات غرب روبروی ایران ایستاده بودند را مجبور کند تا سیاست‌های خود را تغییر دهند. البته باید اشاره کرد توافق ایران و عربستان رویای رژیم صهیونیستی برای ایجاد درگیری نظامی میان ایران و عربستان را فرو ریخت. رویایی که صهیونیست‌ها در این چندین سال در سر می‌پروراندند و پیوسته در این عرصه اقداماتی انجام و سرمایه‌گذاری فراوانی انجام داده بودند که این رویا با این توافق فرو ریخت. کابوسی که اکنون جایگزین رویای صهیونیست‌ها شده قرار گرفتن عربستان در مسیری غیر از چیزی که رژیم صهیونیستی خواهان آن است و یک موفقیت برای کشورهای محور مقاومت محسوب و شکستی فضاحت‌بار برای صهیونیست‌ها محسوب می‌شود.

سفر رئیسی به آمریکای لاتین

در کنار موارد مذکور، می‌توان به سفر رئیس جمهور به سوریه، اندونزی، کوبا و ونزوئلا و نیکاراگوئه اشاره کرد. سفر اخیر رئیس جمهور به آمریکای لاتین با واکنش مقامات آمریکایی نیز مواجه شده است. سالازر رئیس کمیته فرعی مجلس نمایندگان آمریکا گفت: «سفر رئیس جمهور ایران به ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا سرپیچی آشکار از ایالات متحده و نشانه شکست کامل سیاست واشنگتن در آمریکای لاتین است. هدف اصلی ایران ایجاد اتحاد با دولت‌های همفکر برای از بین بردن نفود ایالات متحده در نیمکره غربی و به چالش کشیدن واشنگتن در حیاط خلوت این کشور است.»

برتری تحلیلی دولت سیزدهم

از منظر کارشناسان سیاسی  یکی از علت‌های موفقیت دولت سیزدهم در دیپلماسی و از جمله سیاست خارجی منطقه‌ای، هم‌افزایی «میدان» و «دیپلماسی» بوده است. به عنوان نمونه، در یک بازه زمانی کوتاه، هم از موشک ‌هایپرسونیک فتاح رونمایی می‌شود، هم وزیر خارجه عربستان به ایران می‌آید، هم رئیس‌جمهور ایران به آمریکای لاتین(حیاط خلوت آمریکا) سفر می‌کند و هم آمریکا با عقب‌نشینی آشکار و ناامید از نتایج جنگ ترکیبی، با استیصال از دیپلماسی با ایران سخن می‌گوید.  مسعود پورسیدی