پای درس جوادالائمه (ع)

پایگاه رهنما:

سی‌امین روز از ماه ذی‌القعده مصادف است با سالروز شهادت نهمین خورشید فروزان و حیات‌بخش آسمان امامت و ولایت، حضرت جوادالائمه امام محمد تقی (ع). وجود نازنین و عزیزی از اهل بیت رسول خاتم حضرت محمد مصطفی (ص) که از قضا کمترین عمر دنیوی را در بین ائمه هدی (علیهم السلام) و در سن ۲۵ سالگی با توطئه خلفای ظالم و فاسد عباسی، مسموم شد و به شهادت رسید.
وجود مبارک و نورانی آن همام، همچون اجداد طاهرینش تجسم ناب انوار الهی و صفات عالی انسانی بوده و آموزه‌های حیات‌بخش و آسمانی ایشان، برای همیشه روزگار چراغ راه جویندگان کمال و تعالی است. به همین مناسبت، مروری گذرا بر برخی تعالیم اخلاقی و اجتماعی آن حجت خدا، مغتنم و خواندنی است.
مردی به امام جواد (ع) گفت: مرا اندرز بده. حضرت (ع) فرمود: آیا تو اندرز می‌پذیری؟ گفت: آری! آنگاه امام جواد فرمود: صبر را تکیه‌گاه خودساز و با فقر دست به گردن شو و شهوت‌ها را دور ساز و با هوای نفس مخالفت ورز و بدان که همواره در دیدرس خدا هستی (خداوند همیشه بر اعمالت ناظر است)، پس ببین چگونه باید باشی. (تحف العقول - ترجمه حسن‌زاده صفحه ۸۲۵)
برخی‌ها مبنای رفتاری خویش را خواسته‌های نفسانی خود قرار می‌دهند و براین باورند که باید خواسته خود را برآورده کرد. پس هر آنچه را که مورد علاقه ایشان است، محبوب می‌دانند. درحالی که بیشتر انسان‌ها به آن حد از بلوغ نرسیده اند که عقل، مدیریت تن و روان ایشان را به عهده گرفته باشد، بلکه بیشتر تحت تأثیر هوا‌های نفسانی هستند. از این رو امام جواد (ع) هشدار می‌دهد و می‌فرماید: در انجام آنچه تو را در حق و حقیقت پایدار می‌سازد و تو آن را دوست نداری شجاع باش و به جا آور و از اقدام به آنچه تو را به سوی هوای نفس دعوت می‌کند و مورد علاقه توست، خودداری کن. (انوارالبهیه، صفحه ۲۹۱)
غیر از نفس و هوا‌های آن، دشمن بیرونی سوگند خورده‌ای به نام ابلیس و پیروان شیطانی او داریم که باید مواظب باشیم تا بر ما مسلط نشوند. البته شیاطین تنها از نوع جنیان نیستند، بلکه انسان‌هایی هم هستند که از برادران (اسراء، آیه ۲۷) حزب شیطان و اولیای او (مجادله، آیه ۱۹ و آیات دیگر) هستند و باید از آن‌ها اجتناب کرد. این‌ها همان کاری را می‌کنند که ابلیس شیطانی می‌خواهد. از این رو باید از هرکسی که اهل شر است پرهیز کرد که ایشان همان اولیاء و دوستان و برادران شیطان هستند. امام جواد (ع) می‌فرماید: از رفاقت با شرور بپرهیزید که مانند شمشیر، ظاهری خوب و اثری بد دارد. (الحدیث، جلد ۳، صفحه ۲۳۴؛ انوارالبهیه، صفحه ۲۹۲)
از نظر امام جواد (ع) کسی که امر خیری را بر شخص پنهان می‌کند و او را نسبت به کار‌های خیر و خوب آشنا نمی‌سازد و چیزی نمی‌آموزد او نیز دشمن است؛ چرا که با کتمان حق و خیر، تو را از حرکت در مسیر صلاح و اصلاح باز داشته است و این بازدارندگی در شکل سکوت نیز دشمنی است. آن حضرت (ع) می‌فرماید: با تو دشمنی کرده است آنکه برای پیروی هوی و خواسته‌های خود، رشد و صلاح را از تو پنهان داشته است. (انوارالبهیه، صفحه ۲۹۲)
از نظر ایشان، موافقت و رضایت قلبی با کاری به معنای مشارکت است. از این رو در قیامت بسیاری از انسان‌ها نسبت به حکم الهی اعتراض دارند که ما این کار خوب یا بد را نکرده ایم، ولی چرا به نام ما در کارنامه ثبت شده است. براساس آموزه‌های قرآنی رضایت قلبی نسبت به کاری یا ترک امر به معروف و نهی از منکر در صورت امکان به معنای مشارکت در آن کار است؛ از این جهت خداوند ساکتین نسبت به رفتار اصحاب سبت را مجازات کرده و آنان را نیز به میمون تبدیل کرده است و تنها آمران و ناهیان را نجات و رهایی بخشیده است که در قرآن بیان شده است. از این رو امام (ع) هشدار داده و می‌فرماید: هر کس در کاری حضور داشته باشد، ولی آن را ناپسند دارد مانند کسی است که در آن کار حضور نداشته است و هر کس در کاری حضور نداشته باشد، ولی به آن کار رضایت دهد مانند کسی است که خود در آن کار حضور و شرکت نموده است. (تحف العقول، ترجمه حسن زاده، صفحه ۸۲۶)

حامد کرمانی‌زاده