قدرت نمایی روسیه و ناتو پشت مرزهای اوکراین

پایگاه رهنما:

 دو سه هفته ای است که بار دیگر در مرزهای شمالی کشورهای همسایه تنش افزایش یافته است و اگر مدیریت نشود، احتمال یک جنگ بزرگ و شاید هم فراگیر دور از انتظار نیست. از یک سو، پس از چند ماه آرامش نسبی در مرزهای ارمنستان با جمهوری آذربایجان بار دیگر درگیری در برخی مناطق افزایش یافت و به کشته و زخمی شدن تعدادی از سربازان دو طرف انجامید. تا آنجاکه که طرف آذربایجانی از کشته شدن 7 سرباز خود در این درگیری ها خبر داد و طرف ارمنستانی هم علاوه بر کشته شدن دو سرباز خود ، از اسارت تعدادی از نیروهایش به دست آذربایجانی ها خبر داد.  

کمی آن طرف تر از مرزهای ارمنستان  و آذربایجان، بحران در مرز بین لهستان و بلاروس  تشدید شده است و این بار این بحران با سرنوشت پناهجویانی رقم خورده که در سایه سختگیری‌های ورشو برای ورود به خاک لهستان بسیار فاجعه بار شده است. در حال حاضر در مناطق مرزی بین لهستان و بلاروس حدود ۲ تا ۴ هزار پناهجو گرفتار شده‌اند. هردو کشور نیرو‌هایی را در مرز‌های خود مستقر کرده‌اند. به دلیل فشار‌های نیرو‌های مرزبانی بلاروس که این پناهجویان را وادار به حرکت به سمت مرز لهستان و گذر از آن می‌کنند و از سوی دیگر برخورد شدید نیرو‌های مرزبانی لهستان که برخورد خشونت‌آمیزی با این افراد دارند،  این پناهجویان هیچ راه چاره‌ای نداشته و بلاتکلیف و در شرایط بسیار سختی در نقاط مرزی این دوکشور گیر افتاده‌اند. لهستان از ۱۱ شهریور (۲ سپتامبر) با اعلام وضعیت فوق‌العاده در مناطق مرزی با بلاروس اجازه ورود سازمان‌های حقوق بشری و خبرنگاران را به این منطقه نمی‌دهد. ورشو در هفته‌های اخیر هزاران نیروی امنیتی و نظامی را در این مرز‌ها مستقر کرده و یک حصار موقت در امتداد این مرز‌ها کشیده و کنترل‌ها را به شدت تشدید کرده است.  

در کنار این بحران ها، شاهد یک اتفاق دیگر در مرزهای شمالی کشورهای همسایه یا به نوعی مرتبط با امنیت منطقه ای ما در هفته ها و روزهای اخیر هستیم. تنش بین روس ها با اوکراین که اختلافات ریشه ای و دیرینه ای با هم دارند از آنجا آغاز شد که درخواست اوکراین برای عضویت در ناتو با واکنش تند روس‌ها روبه‌رو شده و طی چند هفته گذشته منابع غربی از صف‌آرایی نیرو‌های روسی پشت مرز‌های اوکراین خبر داده‌اند. دوشنبه گذشته رئیس‌جمهور فرانسه به پوتین هشدار داد که پاریس آماده دفاع ارضی از اوکراین است و همزمان آمریکا نیز نسبت به تحولات اوکراین ابراز نگرانی کرد. با تشدید تنش‌ها، احتمال جنگ اوکراین غیرمنتظره نیست. هرچند اروپایی‌ها به‌دلیل وابستگی به انرژی روسیه شاید به همان میزان که در تهدیدات لفظی پیش قدم هستند، در میدان عمل به استقبال درگیری نروند.

در روز‌هایی که پاییز از نیمه گذشته و سرمای هوا در شرق اروپا به استخوان می‌رسد، حال و هوای مرز‌های اوکراین با تشدید تنش روسیه و کشور‌هایی اروپایی گرم گرم است. روز دو شنبه ۲۴ آبان‌ماه، «جان کربی»، سخنگوی پنتاگون با تکرار ادعای تحرکات نظامی روسیه در مرز اوکراین، از افزایش حجم نیرو‌های روس در این مناطق ابراز نگرانی کرد. وزارت دفاع آمریکا ادعا کرد که همچنان شاهد فعالیت نظامی غیرعادی و انباشت نیرو‌های نظامی روسیه در نزدیکی مرز با اوکراین است. سخنگوی پنتاگون در عین حال تأکید کرد که «لوید آستین» وزیر دفاع آمریکا پنج شنبه گذشته با همتای اوکراینی خود دیدار خواهد کرد. دیدار برنامه‌ریزی شده وزرای دفاع آمریکا و اوکراین پیام واضحی به حمایت نظامی آمریکا از اوکراینی‌ها در میانه تشدید تنش با روسیه است.
«ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین ادعا کرده بود که نزدیک به ۱۰۰ هزار سرباز روسی در نزدیکی مرز اوکراین هستند و کشور‌های غربی اطلاعاتی را در مورد تحرکات فعال نیرو‌های روسیه با کی‌یف به اشتراک گذاشته‌اند. ادعای افزایش نیرو‌های روسی در مرز اوکراین در شرایطی مطرح می‌شود که روسیه پیش‌تر هرگونه قصدی برای حمله نظامی به خاک اوکراین را رد کرده بود.

• روسیه احتمال درگیری با اوکراین را رد نکرد

«سرگئی ریابکوف»، معاون وزارت خارجه روسیه گفته، شرایط در اوکراین و منطقه دریای سیاه از همیشه پرخطرتر شده و آمریکا نمی‌خواهد موضع روسیه را در این موارد بشنود. به گفته ریابکوف خطرات در حال افزایش هستند و احتمال درگیری و امکان وخامت اوضاع وجود دارد. ریابکوف تصریح کرد: سیاست کشور‌های غربی که مسئول اقدامات کی‌یف هستند، بی‌محاباتر و تحریک‌کننده‌تر شده است. پیش‌تر نیز، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در گفت‌وگویی با یک شبکه تلویزیونی این کشور گفته بود  آمریکا و متحدانش در ناتو، در دریای سیاه مانور‌های نظامی از پیش برنامه‌ریزی نشده انجام می‌دهند و از هوانوردی استراتژیک استفاده می‌کنند و این یک چالش جدی برای روسیه است. «ویکتور خرنین»، وزیر دفاع بلاروس نیز هشدار داد که فعالیت‌های نظامی ناتو در مرز‌های این کشور شبیه آماده شدن برای جنگ است.شاید هم دلیل حساسیت بلاروس نسبت به پناهجویان و تلاش برای اخراج آنها از مرزهایش به لهستان نگرانی از امنیت کشورش در این شرایط بحرانی منطقه باشد.

• اتفاق نظری میان اعضای ناتو برای پیوستن اوکراین وجود ندارد

با وجود اعلام آمادگی اوکراین برای عضویت در ناتو، «ینس استولتنبرگ»، دبیرکل ناتو گفته است که هیچ اتفاق نظری میان اعضای ناتو درباره پیوستن اوکراین به این سازمان منطقه وجود ندارد. استولتنبرگ گفته : تاکنون اوکراین عضو ناتو نشده است، ما همکاری خود را با آن‌ها تقویت کرده‌ایم و با آن‌ها همکاری نزدیک‌تری داریم. کی‌یف برای عضویت در ناتو باید استاندارد‌های این سازمان را رعایت کند. دبیرکل ناتو افزود: در دیدار اخیر خود با ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین بر حمایت ناتو از وحدت و حق حاکمیت این کشور تأکید کردم. با وجود این، رئیس‌جمهور اوکراین چیزی بیشتر از حمایت می‌خواهد، یعنی دستیابی به عضویت کامل در ناتو.
همزمان با تشدید تنش‌ها و هشدار کشور‌های غربی نسبت به مداخله نظامی در اوکراین، روس‌ها دست به آزمایش یک موشک ضد ماهواره زدند. فرماندهی فضایی آمریکا هم خبر داد که روسیه یک ماهواره را در مدار فضایی خود با یک موشک ضد ماهواره سرنگون کرده است. آزمایش موشک ضد ماهواره روسیه با واکنش تند کشور‌های آمریکا و انگلیس مواجه شد. وزارت امور خارجه آمریکا و همچنین وزارت دفاع انگلیس با انتقاد از آزمایش سلاح ضد ماهواره روسیه، آن را خطرناک و غیرمسئولانه توصیف کرد. وزارت امور خارجه آمریکا می‌گوید آزمایش تسلیحات ضد ماهواره از سوی روسیه علیه یکی از اهداف خود، زباله‌های فضایی ایجاد کرده که خطری برای فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی و سایر فعالیت‌ها در فضای ماورای جو است.

• دست اروپایی‌ها برای حمایت از اوکراین باز نیست

اروپا اگرچه اعلام کرده است که پای دفاع از اوکراین در برابر حمله احتمالی روسیه خواهد ایستاد، اما دست اروپایی‌ها چندان هم باز نیست و کشور‌های اروپایی به دلیل وابستگی به منابع انرژی روسیه آنهم در فصل زمستان که گاز روسیه برای اروپا حکم زندگی و مرگ را دارد ، با محدودیت روبه‌رو هستند. نخست‌وزیر انگلیس به صراحت  به این محدودیت اذعان کرده است . بوریس جانسون هشدار داده که غرب به زودی ناچار است بین وابستگی به گاز روسیه و حمایت از اوکراین، یکی را انتخاب کند. نخست‌وزیر انگلیس در پیامی به کشور‌های اروپایی که وابستگی شدیدی به گاز وارداتی از روسیه دارند، اظهار داشت که معتقد است اگر اروپا بخواهد از اوکراین حمایت کند، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، ممکن است واقعاً گازی را که از طریق خط لوله در اروپای شرقی در جریان است، قطع کند. بر این اساس با وجود نگرانی های جدی از شروع جنگ در مرزهای اوکراین با روسیه،  با توجه به وابستگی شدید کشور‌های اروپایی به گاز روسیه به نظر نمی‌رسد اروپایی‌ها تمایلی برای یک درگیری تمام عیار نظامی با مسکو داشته باشند و تقریبا این موضوع دور از ذهن خواهد بود.