داعش؛ معضلی در مسیر حاکمیت طالبان

از روزی که گروه تروریستی داعش در عراق ۱۵ سال پیش اعلام موجودیت کرد، همواره این سوال مطرح بوده که ریشه این گروه تروریستی به کجا بر می‌گردد و یا انشعاب از کدام گروه بوده است. اکنون دیگر بر همگان روشن شده است که داعش یک گروه سلفی-تکفیری منشعب شده از القاعده است. با این حال این گروه هنگامی در صدر توجه اخبار جهان قرار گرفت که حدود ۸ سال قبل بخش‌هایی از عراق را به کنترل خود درآورد و تشکیل «دولت اسلامی عراق و شام» (با نام مختصر داعش) را اعلام کرد. نکته اینجاست که تعدادی از رهبران اصلی این گروه از جمله افرادی هستند که پیش از این از سوی آمریکا به ویژه در عراق زندانی شده بودند. برخی کارشناسان معتقدند پس از ۱۱ سپتامبر و حمله آمریکا به افغانستان و خبر کشته شدن «بن لادن» در کوه‌های بوربورای افغانستان با بمب افکن‌های B-۵۲ که در درستی این خبر هم تردید‌های زیادی وجود دارد - آمریکا که روزگاری خودش آفریننده القاعده بود این بار با خلق داعش، بدنبال سناریوی جدید در کشور‌های غرب آسیا بود تا با اعلام امارت خودخوانده اسلامی و انجام اقدامات خشن وحشیانه موجب بی ثباتی و ناامنی در منطقه شوند و مسیر را برای مداخله بیشتر ایالات متحده آماده کنند.
در هر صورت اقدامات ایران با مدیریت سردار شهید «قاسم سلیمانی» در کنار تلاش‌های بین المللی موجب شد که در چند سال گذشته بساط این گروه در عراق و سوریه تقریبا برچیده شود، اما پس از این شکست، نیرو‌های داعش در منطقه به ویژه افغانستان پراکنده شدند.
اکنون گفته می‌شود شاخه‌ای از این گروه با عنوان شاخه خراسان داعش (IS-K) در افغانستان فعال شده است و در چند ماه اخیر بر شدت حملات خود که به صورت عمده به شکل انتحاری انجام می‌شود، افزوده است. حملات تروریستی دو ماه اخیر که تقریبا هرهفته یک محل نماز جمعه شیعیان و در این مورد آخری در ننگرهار نماز جمعه اهل تسنن را نشانه رفتند و همچنین انفجار فرودگاه کابل از نمونه اقدامات این گروه در افغانستان است که تاکنون موجب کشته شدن صد‌ها انسان بیگناه شده است.
• طغیان داعش علیه طالبان
داعش خراسان البته از چند سال قبل عملیات‌های خود را علیه طالبان آغاز کرد، اما اکنون با توجه به کنترل و تسلط کامل دولت موقت طالبان بر افغانستان؛ حمله به مردم عادی در کنار چهره‌های دولت و اعضای طالبان در کابل هم در دستور کار داعش قرار گرفته است. جالب اینجاست که روش‌های این دو گروه تاحدودی شبیه به یکدیگر است. چراکه مدتی پس از تسلط طالبان بر افغانستان، طالبان جدید که سعی دارد خود را متفاوت از طالبان سال‌های ۲۰۰۰ نشان دهد اکنون با گروه‌هایی مواجه هستند که از همان تاکتیک جنگی دو دهه آن‌ها استفاده می‌کند.
باوجود وقوع چند انفجار انتحاری که در یک مورد آن در فرودگاه کابل حدود ۱۷۰ کشته برجای گذاشت و در نماز جمعه شیعیان در قندوز و کابل بیش از ۳۰۰ شهید از شیعیان گرفت و یا در حملات انتحاری در نماز جمعه اهل تسنن در ننگرهار نزدیک به یکصد تن به شهادت رسیدند، مقامات طالبان هنوز مدعی هستند که داعش حضور جدی در افغانستان ندارد و فرماندهان طالبان آن را جدی نمی‌گیرند.
• بازی داعش با کارت آمریکا در افغانستان
برخی اعتقاد دارند حضور داعش در افغانستان تهدیدی بزرگ برای امنیت این کشور خواهد بود؛ زیرا هدف آن‌ها گسترش تهدیدات در سطح جهان با کسب پناهگاه در افغانستان است. تارنمای «بی. بی. سی» انگلیسی، تعداد اعضای داعش افغانستان که خود را دولت اسلامی خراسان می‌نامند، حدود ۳ هزار نفر برآورد کرده است که بسیاری از آن‌ها پیش از این به خاطر حملات آمریکا و نیرو‌های افغان جراحت‌های زیادی دیده اند. پایگاه اصلی آن‌ها هم در شرق منطقه ننگرهار نزدیک مسیر قاچاق مواد مخدر به پاکستان عنوان شده است. همچنین بیشتر تمرکز این گروه تروریستی بر ننگرهار و کابل است، اما در دیگر مناطق همچون پکتیا، قندوز و هرات و ... هم نفوذ نسبی دارند. نکته اساسی اینجاست این چه سرّی است که انگلیسی‌ها از تعداد تقریبا دقیق داعش در افغانستان آگاه هستند و حتی می‌دانند وضعیت جسمی آن‌ها در حال حاضر چگونه است.
اما به نظر می‌رسد عمق تهدیدی که از سوی داعش در افغانستان احساس می‌شود بیشتر از درک دولت موقت طالبان باشد و به همین خاطر بود که اواخر سپتامبر (شهریور) طالبان به دلیل نگرانی از رخنه گروه‌های افراطی به درون طالبان، به همه فرماندهان خود دستور داد تا سابقه اعضایشان را به صورت دقیق بررسی کنند. اینگونه پیش بینی می‌شود که برخی سربازان پیاده طالبان از اعضای داعش شاخه خراسان باشند.
داعش خراسان اهداف خود را از گروه‌های مختلف شیعه و سنی و حتی اعضای طالبان انتخاب می‌کند و در چند هفته اخیر نیز به همین صورت عمل کرده است. یکی از آخرین اقدامات تروریستی آن‌ها به وسیله فردی صورت گرفت که دارای کارت شناسایی بود که وی را تحصیلکرده رشته مهندسی در دانشگاه کابل نشان می‌داد، اما مشخص شد که او در گذشته از سوی دو شبکه افراطی در پاکستان آموزش دیده بود و توانسته بود حتی به درون طالبان هم نفوذ کند.
نباید این نکته را از نظر دور داشت که داعش با انجام حمله‌های تروریستی تلاش دارد تا نشان دهد که شیوه و خط مشی این گروه از طالبان جدا است. داعش به عنوان نیرویی عمل می‌کند که داعیه‌دار جغرافیایی فراتر از خاک افغانستان است. این گروه با تلاش حداکثری بدنبال جذب نیرو از میان نیرو‌های ناراضی طالبان است.
از سوی دیگر داعش با انجام عملیات‌های انتحاری و انفجاری در میان غیرنظامیان قصد دارد تا به هر شکل ممکن، حاکمیت طالبان را بی‌اعتبار و ضعیف جلوه دهد. رهبران گروه داعش، طالبان را ناسیونالیست‌های کثیف معرفی می‌کنند.
این در حالی است که اکنون که طالبان پس از بیست سال بار دیگر در افغانستان به قدرت رسیده است، از نقش یک بازیگر تهاجمی به محافظ افغانستان تبدیل شده است و بدنبال آن است برای مقابله با تروریسم و برای محافظت از کلان‌شهر‌هایی مانند کابل در برابر تهدید‌های داعش اقدامات جدی و مؤثری انجام دهد. اما سئوال مهم این است که آیا نیرو‌های آن‌ها توانایی این کار را دارند یا خیر؟ آیا آمریکا حمله‌های هواپیما‌های بدون سرنشین خود علیه گروه داعش را از سر خواهد گرفت؟ و یا به بهانه مقابله با داعش باز هم بمب‌های ۷۵ تنی بمب افکن‌های B-۵۲ خود را بر سر مردم مظلوم و بی دفاع افغانستان خواهد ریخت.
طالبان یک نگرانی بزرگتری هم دارد و آن اینکه اگر سطح جدیدی از همکاری بین آمریکا و حکومت تازه تاسیس آن‌ها رخ دهد، این مسئله می‌تواند صفوف جدیدی از نیرو‌های ناراضی طالبان را در گروه داعش ایجاد کند.
این مسئله، موضوع مهمی برای حکومت طالبان است و می‌تواند قضیه را به نفع داعش تمام کند و این برای آمریکا که برنامه ریزی شده داعش را از سوریه به افغانستان انتقال داده است، بسیار حائز اهمیت خواهد بود.