سایه فضای مجازی بر خانواده

پایگاه رهنما :

فضای مجازی تمام جوانب زندگی ما را در بر گرفته است. زندگی همه اعضای خانواده، در سنین مختلف، به نوعی با فضای مجازی گره خورده است. این موضوع باعث شده نقش‌های خانوادگی افراد و نوع روابط آنها نیز متاثر از فضای مجازی باشد. تغییر شکل روابط خویشاوندی، تسهیل ارتباطات، امکان ارتباط خارج از چارچوب خانواده، تعامل‌های مجازی، رقابت‌های تجمل‌گرایانه، ارتباطات تعریف نشده، سلب‌آرامش و بسیاری آسیب‌های دیگر حاصل این فضاست. در عین حال، آگاهی از حال و احوال بستگان و دوستان، مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، ارتباطات سریع و قدرت انتخاب بیشتر، افزایش آگاهی‌های عمومی و آموزش‌های مجازی نیز ازجمله فرصت‌ها و امکانات آن است. این جنبه‌های مثبت و منفی محدود به نهاد خانواده نمی‌شود و در سطحی بالاتر وضعیت جامعه را متاثر می‌سازند. برای آگاهی از حجم این تاثیرگذاری کافیست به زندگی خود و اطرافیانمان نگاهی بیندازیم. عمده نیازمندی‌ها و اطلاعات افراد در فضای مجازی و از طریق شبکه‌های اجتماعی تامین می‌شود. اخبار روزانه بیشتر از آنکه از طریق شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی به دست افراد برسد با سرعتی بیشتر در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود. هر چند که در بسیاری موارد شایعه بودن این اخبار اثبات می‌گردد اما همچنان افراد به این اخبار استناد می‌کنند. در مورد آگاهی‌های عمومی نیز افراد کمتر به سخن بزرگان خانواده و اقوام اهمیت می‌دهند و کانال‌های تخصصی پیام‌رسان‌ها را معتبرتر می‌دانند. اوقات فراغت خانواده‌ها به جای اموری همچون مطالعه کردن، رفتن به طبیعت و سینما، دید و بازدیدهای خانوادگی و...اغلب به غرق شدن در فضای مجازی می‌گذرد. در غیر این صورت نیز فضای مجازی همواره مورد توجه است؛ چرا که خیلی اوقات افراد در دورهمی‌های خانوادگی در مورد اخبار و حوادث داغ شبکه‌های اجتماعی صحبت می‌کنند. در مسافرت‌ها و طبیعت‌گردی‌ها دنبال صحنه‌های ناب و بکر برای سلفی گرفتن و انتشار آن در صفحات شخصی خود هستند. حتی اگر گاهی فرصتی برای مطالعه کردن و سینما رفتن پیدا کنند در این فکر هستند که کدام قسمت از آن را برای انتشار درصفحات شخصی شبکه‌های اجتماعی انتخاب کنند. ارتباطات خانوادگی ما هم دستخوش تغییر شدند. دید و بازدیدهای حضوری، مجازی شده‌اند. خیلی اوقات افراد به جای ارتباط با اقوام ترجیح می‌دهند با دوستان مجازی خود در ارتباط باشند و یا وقت خود را در صفحات سلبریتی‌ها و مشاهیر مجازی سپری کنند. ارتباطات مجازی زندگی زناشویی افراد را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. خیلی اوقات افراد برای ابراز عشق و علاقه خود به همسرشان از
پیام‌رسان‌ها استفاده می‌کنند. با عضویت در کانال‌های عاشقانه در مدتی کوتاه جملات زیبا را انتخاب می‌کنند و بلافاصله آن را برای همسرشان فوروارد می‌کنند. حتی گاهی زحمت انتخاب متن را هم نمی‌دهند و با استیکرهای عاشقانه در کسری از ثانیه عواطف خود را بیان می‌کنند. ارتباط چشمی و کلامی که نوعی ارتباط پرقدرت محسوب می‌شود رو به کمرنگ شدن است. اگر هر یک از زوجین استفاده بیشتری از فضای مجازی داشته باشد این موضوع برای دیگری رنج‌آور خواهد شد و در بسیاری موارد موضوع مشاجره قرار می‌گیرد. غرق شدن در فضای مجازی در زمانیکه زوجین در کنار یکدیگر هستند موجب دلگیری و افزایش فاصله آنها خواهد شد. فرزندان نیز تحت تاثیر این فضای خانوادگی رشد خواهند کرد و به تدریج با مشغول کردن خود در فضای مجازی به سمت فردگرایی حرکت می‌کنند. سرعت تغییرات در فناوری به خصوص اینترنت موجب می‌شود شکاف نسلی بین فرزندان و والدین بیشتر شود، این شکاف بر اثر تفاوت فاحش بین سواد رسانه‌ای و مهارت نوجوانان و جوانان با والدینشان در استفاده از فضای مجازی و ابزارهای آن است. به این ترتیب نقش هر یک از اعضای خانوده متاثر از این فضا دستخوش تغییرات خواهد شد. گاهی تعاملات انسانی نادرست در سست شدن روابط و زندگی زوجین تاثیر داشته و آن ها را از یکدیگر دور می‏کند. در شهرهای بزرگ و با جمعیت بالا که دسترسی به امکانات ارتباطی مختلف فراهم است این روابط با حضور فرد سوم به جهت شبکه‏های اجتماعی، دچار تزلزل شده و نتیجه زندگی زوجین طلاق است. در تمایل زوجین به شبکه‏های اجتماعی یک طرفه‏نگری به این تکنولوژی صحیح نیست، چرا که هر تعاملی دو طرفه است. اگر در یک خانواده زمان زیادی به فضای مجازی اختصاص داده می‏شود مشکلاتی در رابطه زوجین بوده و بالطبع خللی وجود داشته که این شبکه‏ها وارد روابط زن و شوهر شده است در حالی که می‏توانستند به احساسات، گفتمان و روابط گرم بپردازند. مسئله ای که شاید اختصاص وقت به آن، اتفافات و روابط بیهوده در فضای مجازی را کم یا بر طرف می‏کرد. مدیریت درست می‏تواند به رابطه و زندگی زوجین کمک کند که اگر این مدیریت و بررسی نباشد خلا اتفاق افتاده و هر چیزی اعم از شبکه‏ها و افراد می‏توانند به زوجین و زندگیشان صدمه وارد کنند. بیان این خطرات به معنای نهی کردن افراد از فضای مجازی نیست. استفاده درست و نادرست از هر اختراع یا وسیله‏ای که به جهت تکنولوژی در دسترس مخاطب قرار می‏گیرد به نحوه دیدگاه اشخاص بر می‏گردد. اگر از تکنولوژی در جهت رسیدن به اهداف زندگی استفاده نشود و خود تکنولوژی هدف یا تعیین کننده هدف باشد، نه تنها نمی‏تواند در زندگی فردی اشخاص مفید باشد؛ بلکه اثرات مخربی نیز بر جا می‌گذارد.