داستان پرتکرار کشتار شیعیان در نیجریه؛ از فشارهای خارجی تا سکوت خفت‌بار غرب

شیعیان کشور نیجریه همانند تمامی شیعیان جهان هر سال مراسم عزاداری محرم را برای گرامی داشتن یاد سرور و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین (ع) برگزار می‌کنند. طی سال‌های گذشته همواره شیعیان با محدودیت‌های جدی‌ای در این کشور مواجه بوده‌اند و حتی در مقاطعی نیز شاهد وقوع جنایات بزرگ انسانی دولت و پلیش نیجریه علیه آن‌ها بوده‌ایم. ارتش نیجریه بارها اعتراضات و تجمعات مسالمت‌آمیز شیعیان را در آبوجا پایتخت این کشور به خاک و خون کشیده است.

در همین راستا شاهد هستیم که در مراسم عزاداری عاشقان اهل بیت علیهم السلام، مجددا نیروهای امنیتی و نظامی نیجریه تجمع شیعیان را مورد هجوم قرار داده و بنابر گزارش‌های منتشر شده، دست کم سه تن شهید و 12 تن دیگر مجروح شده‌اند. بنابر اعلام جنبش اسلامی نیجریه نیروهای پلیس به مراسم عزاداری پیروان اهل بیت علیهم السلام در ایالت سوکوتو  در شمال کشور حمله کردند، سه تن شهید شدند که این سه تن «بیلو محمد الیلا»،«عمرانا عمر یابا» و «حسن ابوبکر سوکوتو» هستند.

در سطحی دیگر شاهد هستیم که دولت فدرال نیجریه گذرنامه بین المللی شیخ ابراهیم الزکزاکی و همسرش را توقیف کرده است. نکته قابل تامل این است که تمامی اقدامات ضد شیعیان، همزمان با سالگزد مراسم عزاداری محرم، در شرایطی است که اخیرا دادگاه نیجریه با آزادسازی شیخ ابراهیم زاکزاکی، رهبر شیعیان در این کشور در در 28 جولای 2021 (6 مرداد 1400)، به نظر می‌رسید گامی مثبت را در مسیر تقریب مذاهب انجام داده است. لذا اکنون اقدامات نامشورع و خشونت‌بار پلیس نیجریه و دولت‌مردان «آبوجا» با تردیدهایی جدی مواجه شده است.

سخت‌گیری نسبت به شیعیان و دستان پنهان عربستان در سرکوب شیعیان

کشور نیجریه حدود 190 میلیون نفر جمعیت دارد که از این میان، نیمی از آن‌ها را مسلمانان تشکیل می‌دهند. بر اساس آمارها غالب مسلمان نیجریه اهل سنت هستند اما با وجود تمامی محدودیت‌ها حدود 7 میلیون نفر شیعه تحت رهبری شیخ ابراهیم زکزاکی در این کشور حضور دارند. زکزاکی به همراه همفکران خود، همواره از آرزوی خود برای ایجاد نظامی اسلامی در کشور نیجریه سخن به میان آورده‌اند اما هیچگاه در این مسیر، به خشونت متوسل نشده‌اند.

در مقابل خواسته‌های مشروع شیعیان، مهم‌ترین کشوری که طی چند سال اخیر به طور پنهان هزینه‌های فراوانی را برای سرکوب و کشتار شیعیان انجام داده، سعودی‌ها بوده‌اند. در حقیقت، مقام‌های سیاسی حکومت ریاض قصد دارند با تبلیغ اسلام وهابی در میان مسلمان نیجریه که اکثرا در شمال کشور سکونت دارند؛ شرایط تقابل با گسترش شیعیان را فراهم کند. در راستای اجرایی کردن این طرح سعودی‌ها با صرف هزینه‌های مادی چشم‌گیر وهابیت را در میان مسلمانان نیجریه و دیگر کشورهای آفریقایی تبلیغ می‌کنند.

همچنین، ریاض حمایت مالی از دولت و ارتش نیجریه برای سرکوب شیعیان را بر عهده گرفته است؛ زیرا آن‌ها به شدت از موج افزایش گرایش مسلمانان برای پیوستن به «تشیع» آگاهی دارند و قصد دارند با بهره‌گیری از ابزارهای مختلف زمینه را برای تضعیف و کشتار شیعیان فراهم کنند. بدون تردید، در جریان حمله اخیر پلیس نیجریه به عزاداران حسینی، سعودی‌ها همچنان نقش اصلی را عهده‌دار هستند.

خوش رقصی دولت نیجریه برای عربستان و دیگر حامیان وهابیت

هرچند سخت‌گیری و انجام جنایت غیرانسانی علیه شیعیان در کشور نیجریه طی سال‌های گذشته معطوف به سابقه بوده است اما امسال پس از آزادسازی رهبر شیعیان در این کشور به نظر می‌رسید که چنین اتفاقی مجدداً تکرار نشود. در واقع، شیخ ابراهیم زکزاکی رهبر جنبش اسلامی نیجریه و همسرش در 28 جولای 2021 (6 مرداد 1400)، پس از قریب به 6 سال زندان و شکنجه و ظلمی که به ناروا به او وارد شد،  به حکم دادگاهی در نیجریه از تمامی اتهامات نسبت داده شده تبرئه و آزاد گردید.

آزادی شیخ زاکزاکی، به وضوح نمایان‌گر مسالمت آمیز بودن جنبش شیعیان در کشور نیجریه می‌باشد. در حقیقت، جنبش اسلامی نیجریه یا «ألحَرَکَةُ الاسلامیة فی نیجِیریا» که از اوایل دهه 1980 میلادی توسط شیخ ابراهیم زکزاکی تاسیس شده، تاکنون هیچگاه به ابزارهای نامشروع همانند در دست گرفتن سلاح و یا انجام تجمعات غیرمسالمت‌آمیز متوسل نشده است.

با این اوصاف، اکنون این پرسش مطرح است که با وجود اثبات قانونی بودن فعالیت‌های شیخ ‌زاکزاکی و پیروان او توسط قوه قضائیه نیجریه و گام مثبت دولت نیجریه در مسیر تقریب مذاهب در این کشور چرا مجددا پلیس این کشور سرکوب شیعیان و کشتار آن‌ها را در دستور کار قرار داده است؟  در تحلیل این مسئله مجدداً می‌بایست انگشت اتهام را به سوی عربستان سعودی و امارات متحده عربی کشید. ابوظبی و ریاض، طی سال‌های گذشته با بهره‌گیری از دلارهای نفتی خود از هیچ اقدامی در مسیر ضدیت با شیعیان در سطح منطقه‌ای فروگذاری نکرده اند. در این میان، یکی از کانون‌های اصلی تمرکز محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و محمد بن زاید، ولیعهد امارات متحده عربی کشور نیجریه بوده است.

 این دو شخصیت سیاسی افراط‌گرا، همواره خواستار اتخاذ سیاست‌های سخت‌گیرانه دولت آبوجا، علیه شیعیان بوده‌اند. در مقطع کنونی نیز بعد از اقدام قوه قضاییه نیجریه برای آزادی رهبر شیعیان به نظر می رسد ریاض و ابوظبی فشارهای خود را علیه دولت‌مردان نیجریه‌ای تشدید کرده‌اند، لذا اقدام پلیس نیجریه در کشتار شیعیان نوعی را می‌توان پاسخ به فشارهای خارجی ارزیابی کرد. در واقع، مقامات دولت نیجریه با این اقدام خود، این سیگنال را به عربستان و امارات مخابره کردند که علی رغم آزادسازی شیخ زکزاکی آن‌ها همچنان بر مواضع سخت‌گیرانه خود علیه شیعیان ادامه خواهند داد و کمک‌های مالی آن‌ها می‌بایست تداوم پیدا کند.

سکوت غرب در قبال جنابت علیه شیعیان نیجریه

در سطحی دیگر نکته قابل تامل این است که همانند تمامی سال‌های گذشته غربی‌ها در قبال کشتار شیعیان در نیجریه سکوت کرده و حتی اخبار شهادت شیعیان را منتشر نمی‌کنند.  در حقیقت، نوع مواجهه کشورهای غربی و نهادهای حقوق بشری نسبت به خشونت و انجام قتل‌عام‌های انسانی در حق شیعیان نیجریه، نشان‌گر آن است که  نظام لیبرال دموکراسی حاکم بر غرب، معیارهایی دوگانه و حتی چندگانه نسبت به قضاوت در برابر حقوق انسان‌ها دارد.  برای نمونه رسانه‌های غربی با تبلیغات وسیع حمله به کنیسه یهودیان در آمریکا و کشته شدن چند نفر را  به طور وسیع پوشش می‌دهند و برای آن‌ها پیام تسلیت و همدردی ارسال می‌شود اما در موردی حتی بسیار خشونت‌آمیزتر که شیعیان مورد هجوم و کشتار از سوی یک تروریسم دولتی قرار می‌گیرند؛ همین رسانه‌ها و نهادها در سطح یک خبر ساده و فاقد اهمیت از مساله گذر می‌کنند. در مجموع، این برخورد دوگانه با موضوع کشتار شیعیان در نیجریه رسوایی دیگری است در کارنامه حقوق‌بشری نهادهای و دولت‌های غربی.