خیمه عزای ثارالله (ع) در دنیای مجازی

تغییر ناخواسته سبک زندگی و مجازی شدن خیلی از کار‌ها و برنامه‌هایمان، یکی از آثار و تبعات شیوع بیماری خطرناک و مرگ‌بار کرونا در یک سال و نیم اخیر بوده است. سرعت انتقال این بیماری و کشندگی آن باعث شده تا در کشور ما هم، مانند خیلی از کشور‌های دیگر دنیا، بسیاری از فعالیت‌های اجتماعی به سمت مجازی شدن پیش برود؛ این تغییر سبک، از آموزش‌های مدرسه و دانشگاه گرفته تا برخی ارتباطات خانوادگی و فامیلی را شامل شده و چتر فضای مجازی بر سر آن‌ها سایه انداخته است.
اما یکی از عرصه‌هایی که با شیوع کرونا دستخوش تغییر شده، هیات‌ها و منبر‌ها هستند که از محرم سال گذشته – که نخستین محرم پس از آغاز شیوع کرونا بوده – برخی از این مجالس و محافل هم در بستر فضای مجازی دایر شده‌اند تا هم چراغ محفل عزای حضرت اباعبدالله (ع) کم‌فروغ نشود و هم دستورالعمل‌های بهداشتی رعایت شده و از جان و سلامتی عزاداران حسینی صیانت شود.
امسال هم در حالی به استقبال ماه عزای سید و سالار شهیدان عالم آمده‌ایم که هنوز دنیا درگیر یکه‌تازی این ویروس منحوس و مزاحم است و چاره‌ای نیست جز اینکه محفل سوگواری شهدای تاریخ‌ساز کربلا را هم با رعایت برخی محدودیت‌ها برگزار کنیم و هم از فرصت «فضای مجازی» برای برپایی این محافل سازنده و تعالی‌بخش و شستشوی دل و جان بهره بگیریم.

• تجربه مفید ۱۳۹۹
سال گذشته و در ایام دهه اول محرم بود که هیأت‌های آنلاین و بدون مستمع حضوری، در بسیاری از شهر‌های کشورمان راه‌اندازی شد و با استفاده از سامانه «هیات آنلاین» در اختیار مخاطبان و علاقمندان قرار گرفت. این ابتکار، به موازات تشکیل هیات‌های کوچک و چند نفره خانوادگی و نیز برگزاری همراه با محدودیت هیات‌های حضوری، فرصت گسترده‌ای را فراهم کرد تا علاقمندان بهره‌گیری از معارف حسینی، از این نعمت تربیتی محروم نشوند.
به عنوان مثال، مهدیه تهران، دفتر حفظ و نشر آثار مرحوم آیت‌الله آقامجتبی تهرانی، هیئت حاج میثم مطیعی در امامزاده قاضی‌الصبر (ع)، حسینیه ثارالله (ع) زنجان، امامزاده صالح (ع) تهران و ... از جمله محافلی بودند که هم در دهه اول محرم، فضای مجازی را در خدمت برپایی عزای امام حسین (ع) و اصحاب و یارانش گرفتند و هم پیش از آن و در شب‌های ماه مبارک رمضان، این اتفاق متفاوت را تجربه کرده بودند.
امسال هم در محرم سال ۱۴۰۰ هجری شمسی، این ابتکار از سوی برخی محافل و هیات‌های مذهبی دنبال شده و فرصتی است تا در دهه‌های دوم و سوم محرم نیز محافل نشر معارف سالار شهیدان برپا باشد و پروتکل‌های بهداشتی هم با همه ضرورت‌هایش رعایت شود.
از جمله این نمونه‌ها می‌توان به سخنرانی‌های حضرت آیت‌الله فاطمی‌نیا و مجالس سخنرانی حجت‌الاسلام پناهیان اشاره کرد که در دهه اول محرم در بستر فضای مجازی به شیفتگان معارف اهل بیت (ع) عرضه شده و تجربه موفقی هم رقم خورده است.

• الگویی سازنده برای زیست بوم مجازی
هرچند در خصوص میزان استقبال مردم از این شیوه برپایی مجالس عزا – که مختص روزگار کرونا و محدودیت‌های ناخواسته است – آمار مشخصی منتشر نشده، اما آشنایی قابل توجه مردم با فضای مجازی و داشتن گوشی‌های هوشمند با قابلیت‌های مناسب و بالا، این اشتیاق و امکان را فراهم کرده است تا نمونه‌ای از موارد استفاده مفید از فضای مجازی در جامعه تجربه شود.
اما این تجربه مجازی هم مانند هر تجربه دیگری، نیاز به رعایت الزاماتی دارد که بی‌توجهی به آنها، هیئات مذهبی را از روح معنوی آن خالی می‌کند.
از جمله نقاط قوت این تجربه مجازی می‌توان به رعایت سلامتی عزاداران حسینی در این شرایط سنگین اپیدمی کرونا و الگوسازی از رعایت سطح عالی ضوابط بهداشتی در بین مومنین و متدینین اشاره کرد؛ همچنین، این تحربه، الگویی از مسئله کاربرد‌های مفید و سازنده فضای مجازی را برای همه اوقات و عرصه‌های دیگر – غیر از کرونا – ترسیم می‌کند که نمی‌توان از کنار این الگوسازی به سادگی گذشت.
در عین حال، مراقبت برای حفظ همزمان مولفه‌های معرفت و شور در محافل مجازی عزاداری و تبدیل به اصل نشدن آن، یک تذکر مهم است که همه فعالان این عرصه باید به آن توجه کنند.